Mantıkçı Pozitivist Anlayışta Metafiziğin Elenmesine Bir Köken Olarak Yeni Mantıkta Anlam Sorunu
Dil, dünya ile düşünce ilişkisini dil aracılığıyla kurma ve dil bağlamında bilgiye açıklık kazandırma amacını güden mantıkçı pozitivizm, 20. yüzyılın önemli düşünsel eğilimlerinden biridir. Bu anlayışa göre başta felsefe olmak üzere disiplinlerdeki çeşitli konu ve problemler, yeni mantığın metotları eşliğinde geliştirilen dilsel çözümleme bağlamında tahlil edilmelidir. Bu çerçevede, bilgi değeri taşıyan anlamlı tümceler ile bilgi değeri taşımayan anlamsız tümceler arasına çizilebilecek sınırın işareti olan “anlam kriteri”, mantıkçı pozitivist düşünürlerin temel meselesi haline gelmiştir. Buna dayanarak bilgi değeri taşımamaları ve anlamsız olmaları nedeniyle metafiziğin tümcelerini, felsefeden elimine etme girişimleri ortaya çıkmıştır. Çalışma içerisinde dikkate alınacak olan hususlar, bahsi geçen bu girişimin ilk oluşturucularından olan ve anlamı, yeni mantık çerçevesinde öncelikli bir şekilde inceleyen Frege, Russell ve Wittgenstein’ın yaklaşımlarını incelemektir. Öyle ki bu düşünürlerin izinden giden mantıkçı pozitivistler, anlam sorunu etrafında metafiziğin felsefeden elenmesi çabasını taşımış ve ilerletmişlerdir. Dolayısıyla “anlam”ın yeni mantığın metotları bağlamında nasıl temellendirildiği konusu, bu girişimin kökenlerinin açıklığa kavuşturulması noktasında oldukça mühim bir yere sahiptir. Çalışmanın sınırları içerisinde mantıkçı pozitivist düşünürlerden, dilin mantıksal sentaksına bağlı bir şekilde “doğrulama ile anlam” arasındaki ilişkiyi vurgulayan Carnap’ın ve “anlam kriteri ile doğrulama ilkesi” arasında kurulan bağ ile ön plana çıkan Ayer’in düşüncelerine değinilecektir.
Anahtar Kelimeler:
Yeni mantık, anlam, mantıkçı pozitivizm, metafiziğin elenmesi, doğrulama
The Problem of Meaning in The New Logic as A Basis for Elimination Metaphysics in The Logical Positivist Understanding
Logical positivism, which aims to establish the relationship between world, thought and language and to interpret knowledge in the context of language, is one of the remarkable intellectual paradigms of the 20th century. According to this understanding, several subjects and problems in various disciplines, especially in philosophy, should be analyzed in the context of the linguistic analysis that was developed based on the methods of the new logic. In this sense, the “criterion of meaning”, which distinguishes between meaningful sentences with informational value and meaningless sentences without information value, has become the main point of logical positivist thinkers. Accordingly, attempts have been made to eliminate the sentences of metaphysics from philosophy since they are believed to lack informational value and being meaningless. The main consideration in this study is to deal with the approaches of Frege, Russell, and Wittgenstein, the leading figures of this initiative, who primarily examined “meaning” within the framework of the new logic. Following the footsteps of these thinkers, the logical positivists strived to eliminate metaphysics from philosophy based on the problem of meaning. Therefore, the issue of how the criterion of “meaning” is grounded in the context of the methods of the new logic has a very important place in clarifying the origins of this attempt. This study also addresses the ideas of Carnap, one of the logical positivist thinkers, who emphasized the relationship between “verification and meaning” depending on the logical syntax of language, and the ideas of Ayer, who came to the forefront with the relationship established between the “criterion of meaning and the principle of verification”.
Keywords:
New logic, meaning, logical positivism, elimination of metaphysics, verification,
___
- Ayer, Alfred J.. “Verification and Experience.” İçinde Proceedings of the Aristotelian Society 37 (1937): 137- 156. google scholar
- Ayer, Alfred J.. Dil, Doğruluk ve Mantık. Çeviren Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Metis Yayınları, 1998. google scholar
- Ayer, Alfred J.. “Mantıkçı Pozitivizm ve Kalıtı.” İçinde Yeni Duşun Adamları, söyleşiyi yapan Bryan Maggee, çev. Aytaç Oksal, 169-193. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979. Rosenberg, Alex. Bilim Felsefesi Cağdaş Bir Giriş. Çeviren İbrahim Yıldız. Ankara: Dipnot, 2020. google scholar
- Altuğ, Taylan. Modern Felsefede Metafiziğin Elenmesi. İstanbul: Belge Yayınları, 2016. google scholar
- Bergmann, Gustav. The Metaphysics of Logical Positivism. New York: Van Rees Press, 1954. google scholar
- Biletzki, Anat ve Anat Matar. Analitik Felsefenin Oykusu. Çeviren Meriç Mete. İstanbul: İdea Yayınevi, 2016. google scholar
- Carnap, Rudolf. Logical Syntax of Language. England: Routledge, 2000. google scholar
- Carnap, Rudolf. “Mantıksal Dil Çözümlemesi Karşısında Metafiziğin Yenilgisi.” İçinde Viyana Cevresi Program Yazıları, çev. Hasan Taylan Erkıpçak, 67-107. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019. google scholar
- Çüçen, Kadir. Mantık. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2018. google scholar
- Frege, Gottlob. “Anlam ve Yönletim Üzerine.” İçinde Felsefe Tartışmaları 5. Kitap, editör Vehbi Hacıkadiroğlu, çev. H. Şule Elkatip, 7-23. İstanbul: Panorama Yayınları, 1989. google scholar
- Frege, Gottlob. Kavram Yazısı. Çeviren Mustafa Özdemir. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2019. google scholar
- Gözkan, H. Bülent. “Frege ve Aritmetiğin Temelleri.” İçinde Aritmetiğin Temelleri, çev. H. Bülent Gözkan, 13-71. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008. google scholar
- Grünberg, Teo. Felsefe ve Felsefi Mantık Yazıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2005. google scholar
- Grünberg, Teo. Anlam Kavramı Uzerine Bir Deneme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006. google scholar
- Hadot, Pierre. Wittgenstein ve Dilin Sınırları. Çeviren Murat Erşen. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2011. google scholar
- İyi, Sevgi. Cağımızda Metafizik Sorunu. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2018. google scholar
- Mach, Ernst, Schlick, Moritz ve Carnap, Rudolf. Viyana Cevresi Program Yazıları. Çeviren Hasan Taylan Erkıpçak. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019. google scholar
- Rızatepe, Harun. Anglo-Sakson Felsefede Bilgi Goruşleri. Ankara: Ebabil Yayıncılık, 2006. google scholar
- Rossi, Gerard. Analitik Felsefe. Çeviren Atakan Altınörs. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi, 2013. google scholar
- Russell, Bertrand. Dış Dunya Uzerine Bilgimiz. Çeviren Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 1996. google scholar
- Russell, Bertrand. “Anlam ve Doğrulanabilirlik.” İçinde Anlam ve Doğruluk Uzerine, çev. Ezgi Ovat, 343-362. Ankara: İtalik Yayınevi, 2013. google scholar
- Russell, Bertrand. “Gönderim Üzerine.” İçinde Felsefe Tartışmaları 49. Kitap, editörler Berna Kılınç ve Nedim Nomer, çev. Alper Yavuz, 55-71. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2014. google scholar
- Russell, Bertrand. Mantıksal Atomculuk Felsefesi. Çeviren Dilek Arlı Çil, Kurtul Gülenç, Önder Ulak ve Cenk Özdağ. İstanbul: Alfa Bilim, 2015. google scholar
- Russell, Bertrand. Felsefe Sorunları. Çeviren Vehbi Hacıkadiroğlu. İstanbul: Say Yayınları, 2017. google scholar
- Soykan, Ömer N.. Felsefe ve Dil, Wittgenstein Ustune Bir Araştırma. İstanbul: MVT Yayıncılık, 2006. google scholar
- Ural, Şafak. Pozitivist Felsefe. İstanbul: Alfa Basım, 2012. google scholar
- Wittgenstein, Ludwig. Tractatus Logico-Philosophicus. Çeviren Oruç Aruoba. İstanbul: Metis Yayınları, 2018. google scholar
- ISSN: 0378-2816
- Başlangıç: 1945
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi