Samiha Ayverdi yazınında mekan algısı

20. yüzyılın ikinci yarısında sosyal bilimler alanında gündeme gelen postmodernizm tartışmalarının önemli kazanımlarından biri “mekân”ın bir çalışma alanı olarak literatüre girmesidir denilebilir. Coğrafya disiplinine yönelik yeni tanımların ve mekânın sosyal bilimler sahasına girmesi aynı zamanda gündelik hayat çalışmalarının çıkış noktasını da destekler niteliktedir. Cumhuriyet Dönemi’nin önemli edebiyatçılarından Samiha Ayverdi üzerine odaklanan bu çalışma, Ayverdi’nin günlük hayatın akışı içinde anılarına yer verdiği “Paşa Hanım” ve “İbrahim Efendi Konağı” isimli iki anı kitabı referans alınarak yürütülmüş ve buradan yazarın mekânsal algısına ulaşmaya çalışmıştır. Muhafazakâr kimliğiyle öne çıkan Türk Edebiyatı’nın önemli ismi Samiha Ayverdi için ailenin, komşuların, mekânların, olayların, değer yargılarının ve kültürün bir parçasını oluşturduğu gündelik hayat önemli bir yer teşkil etmektedir. Ayverdi, yaşadığı dönemin ünlü kişilerine, onların yaşam tarzlarına, kendi ailesine ve aile ilişkilerine, yaşadığı konağa ve çevresel mekânlara, Osmanlı Dönemi yaşam tarzına ve bu bağlamda dönemin kültürünü daha sonra da koruduğunu düşündüğü belli başlı coğrafyalara yapıtlarında yer vermiştir. Geniş bir coğrafyayı eserlerine taşıyan yazar, tasavvuf geleneğinin şekillendirdiği yaşamını büyük bir Türklük şuuru içinde geçirmiş ve bunu da eserlerine yansıtmıştır. Bu yönüyle Ayverdi’nin yapıtları bize mekânsal kurguların izini sürme fırsatını verirken aynı zamanda kendisinin bilişsel haritasına ulaşmamıza da olanak sağlamaktadır

Anahtar Kelimeler:

Samiha Ayverdi, coğrafya, mekân, coğrafya algısı

The Perception of Geography in Samiha Ayverdi’s Literature

It can be said that entrance of “place” to litearture as an area of study is one of the most important gains of postmodernism which came up in social sciences at the second half of the 20th century. At the same time, the fact that new definitions of geography and place have entered the social sciences supports thestudy of everyday life. This work focuses on the Republican Period and the author Samiha Ayverdi’s autobiographical works called “Paşa Hanım” and “İbrahim Efendi Konağı.” It aims to understand the author’s perception of place. For Samiha Ayverdi, family, neighbours, events, places, value judements and culture are important subjects and these are pieces of everyday life. Ayverdi mentions famous people who lived in her period, their everyday life, her family and family relations, her family’s mansion, the environment, life style in the Ottoman Empire, and in this respect she interprets main geographies. The author, who lives a religious mystic tradition has a specific Turkishness perception, and reflects this perception into her literary work. This paper aims to analyse this cognitive map

Keywords:

Samiha Ayverdi, geography, place, geography perception,

___

Altınay, Ayşe Gül. “Giriş: Milliyetçilik, Toplumsal Cinsiyet ve Feminizm,” Vatan Millet Kadınlar ed. Ayşe Gül Altınay (İstanbul: İletişim Yayınları, 2009), 15-63.
Akşit, Elif Ekin. “Kadınların Mekânsal Davranışlarının Siyasal Niteliği,” Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar ed. Bertil Emrah Oder, Deniz Yükseker, Fatoş Gökşen, Hülya Durudoğan (İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2010), 179-194.
Ayverdi, Samiha. İbrahim Efendi Konağı (İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2009).
Ayverdi, Samiha. Paşa Hanım (İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 2009).
Brown, Bruce. Günlük Hayatın Eleştirisi (İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1989).
Chatterjee, Partha, “Kadın Sorununa Milliyetçi Çözüm”,Vatan Millet Kadınlar ed. Ayşe Gül Altınay (İstanbul: İletişim Yayınları, 2009),103-125.
Davis, Nira Yuval. Cinsiyet ve Millet (İstanbul: İletişim Yayınları, 2010).
Doğan, Ali Ekber. “Mekân Üretimi ve Gündelik Hayatın Birikim ve Emek Süreçleriyle İlişkisine Kayseri’den Bakmak” Praksis, no. 16 (2007): 91 – 122.
Habermas, Jürgen. Kamusalın Yapısal Dönüşümü (İstanbul: İletişim Yayınları, 2005).
Lefebvre, Henrie. Modern Dünyada Gündelik Hayat (İstanbul: Metis Yayınları, 1998).
Mackenzie, Suzanne. “Kentte Kadınlar,” Yirminci Yüzyıl Kenti ed. Bülent Duru ve Ayten Alkan (Ankara: İmge Yayınları, 2002), 249-283.
Nagel, Joane. “Erkeklik ve Milliyetçilik: Ulusun İnşasında Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik,” Vatan Millet Kadınlar ed. Ayşe Gül Altınay (İstanbul: İletişim Yayınları, 2009), 65-101.
Nora, Pierre. Hafıza Mekânları (Ankara: Dost Yayınları, 2006).
Özkan, Hande. “Türkiye’de Tek Parti Dönemi Coğrafya ve Mekân Anlayışları: Yatay Bir Dönemlendirme Denemesi” Toplum Bilim, no. 94 (2002): 143 – 174.
Tuncer, Selda. “Beşeri Coğrafyaya Feminist İtirazlar,” Fe Dergi 4, no 1 (2012), 79-90.
Urry, John. Mekânları Tüketmek (İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1995).