Edebiyat, Hastalıkları Yaşama Döndürebilir mi? Peride Celal’in Üç Yirmidört Saat Romanı Örneği

Bu yazıda, ilk olarak, uzun süredir tıbbın anlatım diline sıkışıp, yaşamdan uzaklaşan hastalıkların,edebiyatın imkânları sayesinde tekrar yaşama döndürülebileceği fikrini öne sürüyorum. Bu düşünceyi,Peride Celal’in 1970’li yılların sonunda yazdığı Üç Yirmidört Saat romanında takip ediyorum.Edebiyat metinleri tıbbi raporların, tıbbi görüntüleme tekniklerinin ya da tıp kitaplarınınyapamayacağı şeyleri yapabilirler. Bir hastalığın etrafındaki insani deneyimi, bedeni, hafızayı, kimliği,sınıfı, kişisel ve toplumsal tarihi anlatabilirler. Hastalığı, tarihsel, mekânsal, kişisel ve duygusal birilişkiler ağının içine yerleştirebilirler. Peride Celal, baştan sona bir hastane odasında geçenromanında, yaşlı bir kadının hastalığını, üç kadının kendi aralarında kurdukları ilişkiler ağınınortasına yerleştirir. Hasta kadının tüm hayatını, sınıfsal aidiyetini, öfkesini ve özlemini hastalıklabirlikte anlatır. İkinci olarak ise edebiyat metinlerinin hastalığın yol açtığı acıyı anlatmada ve diledökmede zorlandıklarını öne sürüyorum. Peride Celal bu güçlüğü, kurduğu hasta karakterin ölümdöşeğinde gördüğü kâbusları anlatarak aşar. Sonuç olarak, yazar Üç Yirmidört Saat romanında birhastalığı biyolojik bir bedenden, bir ölüm döşeğinden ve sınırlı bir süreden çıkarmıştır. Onu üç kuşakkadının hayatlarına yaymıştır. Fiziksel acıyı anlatabilmek için ise hasta kadının kâbusları aracılığıylaonun duygu dünyasının derinlerini kazmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Edebiyat Sosyolojisi, Toplumsal Cinsiyet, Hastalık Anlatısı, Acının Sosyolojisi, Beden Sosyolojisi

PDF

___

Ağaoğlu, Adalet. Ölmeye Yatmak, İstanbul: Remzi, (1973).
Akatlı, Füsun. Pay Kavgası, Yeni Gündem, (1.3.1985).
Armstrong, David. “The Patient’s View”, Social Science & Medicine, 18, no. 9 (1984), 737-744.
Bener, Vüsat, O. Havva, İstanbul: Yapı Kredi, (2014).
Breton, David. Acının Antropolojisi, (Çev.) İ. Yerguz, İstanbul: Sel Yayınları, (2010).
Bora, Aksu. Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası, İstanbul: İletişim Yayınları, (2010).
Bozok, Nihan. “Avrupalı Cadıların Bostanları, İstanbullu Kocakarıların Çiçek Aşısı ve Cinchon Kontesinin Kınakına Ağaçları: Modern Tıp Tarihi Kadınları Neden Yazmadı?” Fe Dergi 10, no. 1 (2018), 139-148.
Celal, Peride. Üç Yirmidört Saat, İstanbul: Can Yayınları, (1991). “Nuray Yavuzer, Peride Celal Röportajı”, İçinde, (Haz.) A. Kabacalı, Çok Katmanlı Duyarlılıklar Yazarı: Peride Celal, İstanbul: TÜYAP, (1996).
Conrad, Peter. The Medicalization of Society: On the Transformation of Human Conditions into Treatable Disorders, Baltimore: The John Hopkins University Press, (2007).
Daudet, Alphonse. In the Land of Pain, New York: Penguin, ([1930] 2016).
Erdoğan, Necmi. ““Yok-sanma”: Yoksulluk-mâduniyet ve fark yaraları” İçinde, (Der.) A. Bora, K. Can, A. Çiğdem, N. Erdoğan, Ö. Laçiner, E. Ocak, M. Şen, Yoksulluk Halleri Türkiye'de Kent Yoksulluğun Toplumsal Görünümleri, (47-97), İstanbul: İletişim Yayınları, (2016).
Faure, Olivier. “Hekimlerin Bakışı”, İçinde, (Der.) A. Corbin, J. Coutine and G. Vigarello, (Çev.) O. Türkay, Bedenin Tarihi 2. Fransız Devriminden Büyük Savaşa, (15-40), İstanbul: Yapı Kredi, (2006).
Frank, Arthur. W. The Wounded Storyteller. Body, Illness and Ethics, Chicago: Chicago University Press, (1997). Günyol, Vedat. “Gölgeden Işığa”, Milliyet Sanat, (1.3.1985).
Hızlan, Doğan. “Peride Celal Doğan Hızlan Röportajı”, Hürriyet, (14.6.1989).
Hyden, Lars-Christer. “Illness and Narrative”, Sociology of Health and Illness, 19 no 1 (1997), 48-69.
Jurecic, Ann. Illness as Narrative, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, (2012).
Kalaycıoğlu, Sibel ve Rittersberger Tılıç, Helga. Evlerimizdeki Gündelikçi Kadınlar: Cömert “Abla”ların Sadık “Hanım”ları, İstanbul: Su Yayınevi, (2001).
Magner, Lois, N. A History of Medicine, New York: Taylor & Francis Group, (2005).
McLellan, Faith, M. “Literature and Medicine: Narratives of Physical Illness”. The Lancet, 349, (1997), 1618-1620. Merleau-Ponty, Maurice. Algılanan Dünya: Sohbetler, (Çev.) Ö. Aygün, İstanbul: Metis Yayınları, (2005).
Mintz, Susannah, B. Hurt and Pain: Literature and Suffering Body, Londra: Bloomsbury, (2013).
Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2: Sabahattin Ali’den Yusuf Atılgan’a, İstanbul: İletişim Yayınları, (2006).
Moulin, Anne, M. “Tıbbın Karşısında Beden”. İçinde, (Der.) A. Corbin, J. Coutine and G. Vigarello, (Çev.) S. Özen, Bedenin Tarihi 3. Bakıştaki Değişim 20. Yüzyıl, (23-58), İstanbul: Yapı Kredi, (2006).
Mutluay, Rauf. Üç Yirmidört Saat. Cumhuriyet, (17.11.1977).
O’Connor, Flannery. Letters of Flannery O’Connor: The Habit of Being, (Der.) S. Fitzgerald, New York: Vintage, (1979).
Ömer, Seyfettin. Kaşağı, Ankara: Bilim Kültür, (1998).
Özyeğin, Gül. Başkalarının Kiri: Kapıcılar Gündelikçiler ve Kadınlık Halleri, İstanbul: İletişim, (2005).
Parla, Jale. “Tarihçem Kâbusumdur! Kadın Romancılarda Rüya, Kâbus, Oda, Yazı”, İçinde, (Der.) S. Irzık ve J. Parla, Kadınlar Dile Düşünce: Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet, İstanbul: İletişim, (2004).
Rothman, Sheila, M. Living in the Shadow of Death: Tuberculosis and the Social Experience of Illness in American History, London: The Johns Hopkins University Press, (1995).
Scarry, Elaine. The Body in Pain: The Making and Unmaking of the World, New York: Oxford University Press, (1987).
Sontag, Susan. Metafor Olarak Hastalık, AIDS ve Metaforları, (Çev.) O. Akınhay, İstanbul: Agora Kitaplığı, (2005).
Spiegel, Maura ve Spencer, Danielle. “Accounts of Self: Exploring Relationality Through Literature”, İçinde, (Der) R. Charon, et al. The Principles and Practice of Narrative Medicine, (15-36), Oxford: Oxford University Press, (2017).
Woolf, Virginia. “Hasta Olmak Üzerine”, (Çev) M. Ahıska, Defter, no 2 (1987), 61-69.