“Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Siyasi Atmosfer ve Dönem Dergilerinde Kadın Düşüncesi (1923-1925)”

Düşünce yaşamının güçlü odak noktalarından olan dergilerin insana ait unsurlar üzerindeki etkileri sayesinde tarihçilerin, sosyologların, edebiyatçıların ve antropologların yararlanabileceği politik, diplomatik, ekonomik ve bilimsel pek çok bilgi edinilebilmektedir. Özellikle kolektif zihniyet ve düşünce tarihi üzerine çalışan tarihçiler, Türkiye’nin geçmişini aydınlatırken uzun zamandan beridir dergilerden yararlanmaktadır. Siyaset, toplum, ekonomi, bürokrasi ve kültür Batılılaşma çerçevesinde Türkiye’de değiştirilirken geçmişin değerleri, Cumhuriyet’in yeni yönetici kadroları tarafından eleştirilmiş bu da dönem dergilerine yansımıştır. Özellikle 1923-1925 yılları arasında siyasetin yaşadığı uzun soluklu iktidar tartışması pozitivizmden ve milliyetçilikten yararlanarak toplumu ve hayatı farklılaştırmaya çalışan kadrolar yaratmıştır. Fakat muhafazakârlık ve feodalizm gibi direnç noktaları yönetici sınıflar için en büyük engellerdi. Öyle ki yönetici kadrolara göre bu engeller gerekirse zorlanarak ihtiyaçlara uygun hale getirilip kontrol altına alınmalıydı. Türkiye’de ki kadın hareketi de bu süreçten etkilenmiş, Cumhuriyet'i’ kuran kadrolar tıpkı diğer alanlarda olduğu gibi kadın hareketi konusunda da kontrolü elden bırakmak istememişlerdir. Yine de 1923-1925 yılları arasında Nezihe Muhiddin, Sabiha Zekeriya, Enver Benhan, Fevziye Albülreşit ve Ömer Fevzi gibi düşünürler sayesinde feminizm, eğitim, annelik, duyarsızlık, zengin kadın, fakir kadın, eğitimli kadın, eğitimsiz kadın gibi temalar etrafında zengin, çekişmeli bir kadın tartışması yaşanmıştır.

The Political Atmosphere in Turkey and Reflections of the Woman’s Movement in the Journals of the Early Republican Period (1923-1925)

Magazines which have very powerful situation on intellectual life influence frequently human perspective and thanks to the magazines we can find out a lot of knowledge about politics, diplomacy, art, economy, society, science and technology. Magazines and their impacts on society and politics have been one area of concern for historians, sociologists,scholars and anthropologists. Especially historians who have tried to study on collective mentality and history of thought have benefited from magazines for a long time. For this reason magazines are considerably important for Turkish historians. When society, economic, bureaucracy, culture, politics were transformed in conditions of the westernization the past’s values were criticized by the founders of the Turkish Republic. According to the intelligentsia the Turkish society was transformed radically by benefiting from positivism and nationalism. But dynamics of the social resistance like Islam and feudal obligations were the largest obstacles for the administrative staffs. Therefore, if necessary society was compelled for this. Turkish Woman’s Movements undoubtedly wasaffected by this progress. But the new administrative staffs desired a restrained woman’s movement. A qualified woman discussion progressed between 1923 and 1925 by means of Nezihe Muhiddin, Sabiha Zekeriya, Fevziye Abdülreşit, Enver Benhan and Ömer Fevzi. These authors argued about Feminism, education, maternity, insensitivity, rich women, poor women, literate women and illiterate women.

PDF

___

Abdullah Cevdet. “İçtima-i Hayatta Kadın.” Süs, no. 42 (29 Mart 1340/1924): 7.
Abdülaziz Çaviş. “Müslümanlıkta Kadının Hukuku.” Sebilürreşat, no. 540-541 (28 Haziran 1339/1923): 156- 157.
Ahmad, Feroz. Türkiye'nin Cumhuriyet Dönemi Siyasal Gelişmeleri. Cilt 7, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, 1991-1998. İstanbul: İletişim Yay., 1983.
Ahmet Cevdet. “Tereddi Eden Kadınlığa Karşı Acil Tedbirler Lazım.”Sebilürreşad, no. 628 (4 Kanun-ı Evvel 1340/Aralık 1924): 62.
Ahmet Şükrü. “Yüksek Tahsilin Kadınlar Üzerindeki Tesiratı.”Sebilürreşad, no. 584 (18 Kanun-ı Sani 1340/Ocak 1924): 190.
Akşin, Sina. Ana Çizgileri İle Türkiye'nin Yakın Tarihi-II. İstanbul: Cumhuriyet Yay., 1997.
Akşit, Elif Ekin. “Osmanlı Feminizmi, Uluslararası Feminizm ve Doğu Kadınları.” Doğudan, Eylül 2008: 84-91.
Arat, Yeşim. “Türkiye'de Modernleşme Projesi ve Kadınlar.” Türkiye'de Modernleşme ve Ulusal Kimlik içinde, 82-98. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 1998.
Berktay, Fatmagül. Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis Yay., 2010.
Bozkır, Gürcan. “Türk Kadın Birliği (1924-1935).”Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 3, no. 9-10 (2000): 99-116.
Cemal Zeki. “Kadınlığın Tek Günahı.” Dumlupınar, no. 3 (31 Ağustos 1341/1925): 11-13.
Çağatay, Nilüfer, ve Yasemin Nuhoğlu Soysal. “Uluslaşma Süreci ve Feminizm üzerine Karşılaştırmalı Düşünceler.” Kadın Bakış Açısıyla 1980'ler Türkiye'sinde Kadın içinde, 301-311. İstanbul: İletişim Yay., 1990.
Çavdar, Tevfik. Türkiye'nin Demokrasi Tarihi 1839-1950. Ankara: İmge Kitabevi, 1999.
Dilek. “Kadın Sahifesi.” Dilek, no. 1 (15 Mart 1339/1923): 7-8.
Durakbaşa, Ayşe. Halide Edib: Türk Modernleşmesi ve Feminizm. İstanbul: İletişim Yay., 2000.
Efzayiş Yusuf. “Pervaneler Münasebetiyele Birkaç Söz.” Kadın Yolu, no. 3 (30 Temmuz 1341a/1925): 3-5.
Efzayiş Yusuf. “Feminizm ve Feminizm Sahasında Bazı Maruf Simalar.” Türk Kadın Yolu, no. 5 ( 13 Ağustos 1341b/1925): 2-5.
Enver Benhan. “İçtimaiyat: Demokrasi’de Feminizm.” Türk Kadın Yolu, no. 4 (6 Ağustos 1341a/1925): 3.
Enver Benhan. “Adem-i Musavat: Statik Hayat- Dinamik Hayat.” Türk Kadın Yolu, no. 5 (13 Ağustos 1341b/1925): 5-6.
Enver Benhan. “İçtimaiyat: Kasaba Kadını-Yörük Kadını.” Türk Kadın Yolu, no. 8 (15 Eylül 1341c/1925): 3-4.
Enver Benhan. “Kadınlarımıza Hukuk-ı Siyasiye.” Türk Kadın Yolu, no. 9 (6 Teşrin-i Evvel 1341d/Ekim 1925): 3-4.
Fevziye Abdülreşit. “Hayatımız.” Asar-ı Nisvan, no. 1 (26 Kanun-ı Sani 1341a/Ocak 1925): 1-3.
Fevziye Abdülreşit. “Hayatımız.” Asar-ı Nisvan, no. 2 (9 Şubat 1341b/1925): 1-3.
Fevziye Abdülreşit. “Kadın Edebiyatına Muhtacız.” Asar-ı Nisvan, no. 6 (16 Nisan 1341c/1925): 1-2.
Fevziye Abdülreşit. “Tayyare ve Türk Kadını.” Asar-ı Nisvan, no. 7 (1 Haziran 1341d/1925): 1-2.
Fevziye Abdülreşit. “Bize Ait.” Asar-ı Nisvan, no. 14 (14 Teşrin-i Evvel 1341e/Ekim 1925): 1-2.
Fevziye Abdülreşit. “Türk Kadınlığı Asrileşmelidir.” Asar-ı Nisvan, no. 17 (15 Teşrin-i Sani 1341f/Kasım1925): 1-3.
Hatice Refik. “Kadın-Valide.” Türk Kadın Yolu, no. 4 (6 Ağustos 1341a/1925): 4.
Hatice Refik. “Kadın-Zevce.” Türk Kadın Yolu, no. 5 (13 Ağustos 1341b/1925): 6-8.
Hikmet Turgut. “Köylerde Kadın Olmak Kabahat midir?” Özdilek, no. 45 (Mart 1926): 6-7.
İçtihat. “Ameli ve Fikri Hayatta Türk Kadını.” İçtihat, no. 184 (15 Temmuz 134/1925): 3653-3656.
İmzasız. (1339, Teşrin-i Sani 10). “Frenkleşmek Hevesi: Müslüman Kadınlarına Şimdi de Şapka Giydirmek mi İstiyorlar.” Sebilürreşad, no. 575 (10 Teşrin-i Sani 1339/Kasım 1923): 42-43.
İmzasız. “Türk Kadını.” Resimli Ay, no. 3 (Nisan 1340/1924): 41-42.
Karpat, Kemal. Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller. İstanbul: Afa Yayıncılık, 1996.
M.Vehbi. “Kadın Ailenin En Pahalı Uzvudur.” Resimli Ay, no. 5 (Haziran 1340/1924): 8-10.
Mahmut Cahid. “Tayyareci Türk Kadını.” Resimli Mecmua, no. 6 (27 Mayıs 1341/1945): 5-6.
Mehmet Sadık. “İslamiyette Kadınların Vezaifi ve Mevkii.”Sebilürreşad, no. 617 (18 Eylül 1340/1924): 293-295.
Melahat. “Bugünkü Türk Kadınları-II.” Resimli Ay, no. 2 (Mart 1340a/1924): 27-30.
Melahat. “Kadınlarla Bir Hasbihal.” Resimli Ay, no. 3 (Nisan 1340b/1924): 22-23.
Nezihe Muhiddin. “Cumhuriyet’in Türk Kadınlığı Üzerindeki Feyzi.” Kadın Yolu, no. 2 (23 Temmuz 1341a/1925): 18.
Nezihe Muhiddin. “Kadın ve Tayyare İanesi.” Kadın Yolu, no. 3 (30 Temmuz 1341b/1925): 2-3.
Nezihe Muhiddin. “Memleketin İşlerinde Vahdet.” Türk Kadın Yolu, no. 5 (13 Ağustos 1341c/1925): 2.
Ömer Fevzi. “Kadınlığın Hakikati.”Sebilürreşad, no. 594 (27 Mart 1340a/1924): 344-345.
Ömer Fevzi. “Kadınlık Ne Hale Geliyor.”Sebilürreşad, no. 598 (24 Nisan 1340b/1924): 404-406.
Ömer Kaplan. “Mefkure Kadını.”Sebilürreşad, no. 598 (24 Nisan 1340/1924): 406-407.
Resimli Ay. “Türkiye Cumhuriyeti Kadın ve Çocuk Esaretini Lağvetmelidir.” Resimli Ay, no. 11-23 (Kanun-ı Evvel 1341/Aralık 1925): 1.
Saadet. “Kadınlık İçin.” Aydınlık, no. 15 (Mayıs 1923): 396-398.
Sabri Cemil. “Kız ve Oğlanlar Arasında Müsavat.” Birlik, no. 2 (Kanun-ı Evvel 1341/Aralık 1925): 1-3.
Sancar, Serpil. Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti: Erkekler Devlet Kadınlar Aile Kurar. İstanbul: İletişim Yay., 2014.
Seyyah. “Türk Kadını ve Musul.” Asar-ı Nisvan, no. 19 (1 Kanun-ı Sani 1342/Ocak 1926): 2-4.
Sezgin, Ömür, ve Gencay Şaylan. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. Cilt 7, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, 2043-2051. İstanbul: iletişim Yay., 1983.
Sin. “Kadının Vazifesi ve Mevkii Nedir?”Mahfel, no. 20 (Haziran 1340/1924): 135-139.
Talat Saadettin. “Kadının Hakkı.” Aydınlık, no. 15 (Mayıs 1923): 394-395.
Tayyare. “Tayyarecilik ve Kadınlarımız.” Tayyare, no. 14 (15 Teşrin-i Evvel 1341/Ekim 1925): 12.
Timur, Taner. Türk Devrimi ve Sonrası. Ankara: İmge Yayınları, 2001.
Toprak, Zafer. “Halk Fırkası'ndan Önce Kurulan Parti: Kadınlar Halk Fırkası.” Tarih ve Toplum, Mart 1988: 30- 31.
Toprak, Zafer. “Türkiye'de Siyaset ve Kadın: Kadınlar Halk Fırkası'ndan Arşıulusal Kadınlar Birliği Kongresi'ne (1923-1935).”Kadın Araştırmaları Dergisi, 1994: 5-12.
Tunçay, Mete. Siyasal Gelişmenin Evreleri. Cilt 7, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde, 1967- 1990. İstanbul: İletişim Yay., 1983.
Tunçay, Mete. Türkiye Cumhuriyetinde Tek Parti Yönetimin Kurulması (1923-1931). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay., 2005.
Vicdan Ekrem. “Gençlik ve Genç Kızlarımız.” Aydınlık, no. 13 (10 Şubat 1923): 349-350.
Yurdsever, Nevin Ateş. Yeni Harflerle Kadın Yolu/Türk Kadın Yolu (1925-1927). İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı, 2009.
Zihnioğlu, Yaprak. Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul: Metis Yay., 2003.
Ziyaeddin Fahri. “Anadolu Kadınlığı.” Anadolu Mecmuası, no. 9-10-11 (Mayıs 1341/1925): 368-373.