19. Yüzyılda Batılılaşma Hareketleri Kapsamında Yaşanan Kültürel Değişimin İstanbul'daki Mesire Eğlencelerine Yansıması
Osmanlı halkı bahar aylarında başlayan ve değişik fırsatlardan istifade ederek mesire yerlerine dinlenmek ve eğlenmek için gitmişlerdir. Yılda birkaç kez tekrarlanan bu geziler, insanları günlük yaşamın tekdüzeliğinden kurtararak güzel vakit geçirmelerine olanak sağlamıştır. Tanzimat devri birçok alanda olduğu gibi topluma eğlence kültürü ile de farklı bir kimlik kazandırmıştır. Bu dönemde mesireler diğer bir
tabir ile seyir alanları halkın çokça rağbet ettiği mekânlar haline gelmiştir. Tanzimat devrinde modernleşmenin sosyal yaşama etki etmesiyle insanlar daha fazla sokağa çıkarak, dışarıda vakit geçirmeye başlamışlardır. Mesire yerleri de bu vakit geçirme yerlerinden birisi olmuştur. Tanzimat’tan sonra İstanbul halkı için mesire alanları kendine özgü adetleri, eğlenceleriyle toplumsal yaşamın vazgeçilmez mekânları haline gelmiştir. Bu çalışmada, Tanzimat devrinde mesire yerlerinin İstanbul halkı için önemi genel bir çerçevede, tarihsel araştırma metodu kullanılarak elde edilmiş ve veriler doküman incelemeleri neticesinde toplanarak değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
İstanbul, , Mesire, , Tanzimat devri, , Göksu, , Kâğıthane,
In Respect of Westernization Movements in the 19th Century, The Influence of the Cultural Change on the Recreational Entertainment in Istanbul
The Ottoman people went to the recreation areas to relax and entertain starting from the spring months by taking various advantages. These excursions which were made several times a year enabled people to have a perfect time by taking them from the monotony of daily life. As well as in many fields, the Tanzimat period brought a different identity to the society with the entertainment culture as well. During the Tanzimat era, people started to spend time outside by going out more as a result of the effect of the modernization to the social life. Recreation areas were one of such kind of places to spend time. After the Tanzimat period, the recreation areas with their own customes and entertainment became an indispensable places of the social life for Istanbul people. In this research, the importance of the recreation areas was analyzed in a general framework for Istanbul people and this was done by using historical research
method and data obtained were evaluated as a result of document analysis.
Keywords:
İstanbul, Recreation, Tanzimat Era, Göksu, Kâğıthane.,
___
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Bâb-ı Asâfî Âmedî Kalemi Evrâkı, (A. AMD), 44/76.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Maârif Nezâreti Tedrisât-ı İbtidâiye Kalemi Evrâkı, (MF. İBT), 52/2.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Sadâret Mektûbî Kalemi Meclis-i Vâlâ Evrâkı, (A. MKT. MVL), 53/2.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perâkende Evrâkı Zaptiye Nezâreti Marûzâtı, (Y. PRK. ZB), 32/45.
- Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Zaptiye Nezareti Evrakı, (ZB), 383/32.
- Abdülaziz Bey, Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri I-II (6. Baskı), Yay. Haz. Kâzım Arısan-Duygu Arısan Günay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1995.
- Ahmet Cevdet Paşa, Sultan Abdülhamid’e Arzlar (Ma’rûzât), Yay. Haz. Yusuf Halaçoğlu, Babıali Kültür Yayıncılık, İstanbul 2017. Altınay, Ahmet Refik, Lale Devri (2. Baskı), Timaş Yayınları, İstanbul 2005.
- Alus, Sermet Muhtar, Eski İstanbul’da Gündelik Hayat (1. Baskı), Haz. İ. Gündağ Kayaoğlu, Aksoy Yayıncılık, İstanbul 1998.
- Amicis, Edmondo de, İstanbul (1874) (3. Baskı Tıpkı Basım), çev. Beynun Akyavaş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013.
- Arslan, Ferhat, “İstanbul’da Hıdrellez Geleneğinin Geçmişi, Bugünü ve Yarını: Ahırkapı Örneği”, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, folklor/edebiyat dergisi, 18 (71), 2012/3, 201-235.
- Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey, Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı (5. Baskı), Haz. Ali Şükrü Çoruk, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2017.
- Basiretçi Ali Efendi, “Şehir Mektubu No.13”, Basiret gazetesi, Nr. 374.
- Basiretçi Ali Efendi, İstanbul Şehir Mektupları (1. Baskı), Haz. Nuri Sağlam, Erdem Yayınları, İstanbul 2017.
- Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma (20. Baskı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
- Bilgicioğlu, Banu, “Sadâbâd”, İslâm Ansiklopedisi, XXXV, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 199, 379-381. Birsel, Salah, Boğaziçi Şıngır Mıngır (2. Baskı), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1981.
- Cebeci, Dilâver, Tanzimat ve Türk Ailesi (1. Baskı), Panama Yayıncılık, Ankara 2017.
- Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi (4. Baskı), Metis Yayınları, İstanbul, İstanbul 2013.
- Çoruk, Ali Şükrü, İstanbul Yazıları (1. Baskı), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2015.
- Engelhardt, Edouard-Philippe, Türkiye’de Çağdaşlaşma Hareketleri “Tanzimat” (1. Baskı), çev. Nurer Uğurlu - Örgen Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul 2010.
- Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam (Ortaçağdan Yirminci Yüzyıla) (8. Baskı), çev. Elif Kılıç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2014.
- Göktaş, Uğur, “Mesireler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, V, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 1994, 407-408.
- Göncüoğlu, Süleyman Faruk, Osmanlı İstanbul’unun İlk Yapıları Hisarlar ve Mahalleleri, TTOK Yayınları, İstanbul 2016. Gülersoy, Çelik, Ihlamur Mesiresi, TTOK Yayınları, İstanbul 1983.
- Harmandar, Sevde, Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e İstanbul’da Yeme-İçme Mekânları, Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2019.
- Hayta, Necdet ve Ünal, Uğur, Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri (XVII. Yüzyıl Başlarından Yıkılışa Kadar) (7. Baskı), Gazi Kitapevi, Ankara 2014.
- Işın, Ekrem, İstanbul’da Gündelik Hayat (5. Baskı), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
- Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi V -Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789-1856)- (9. Baskı Tıpkıbasım), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011.
- Kia, Mehrdad, Osmanlı İmparatorluğu’nda Gündelik Hayat (1.Baskı), Pozitif Yayınları, İstanbul 2013.
- Lewis, Raphaela, Osmanlı’da Gündelik Yaşam (1. Baskı), Alter Yayıncılık, Ankara 2009.
- Musahipzade Celal, Eski İstanbul Yaşayışı (1. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul 1992.
- Neave, Dorina L, Eski İstanbul’da Hayat, çev. Osman Öndeş, Tercüman Yayınları, İstanbul 1978.
- Özcan, Abdülkadir, “Lale Devri”, İslâm Ansiklopedisi, XXVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, 81-84.
- Raczynski, Edward, 1814’de İsranbul ve Çanakkale’ye Seyahat, çev. Kemal Turan, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul 1980.
- Sadri Sema, Eski İstanbul Hatıraları, Haz. Ali Şükrü Çoruk, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2002.
- Sakaoğlu, Necdet, “Abdülmecid”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, I, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 1993, 45-48. —————, “Alemdağı İspinozu”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, I, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul 1993, 184-185.
- Sevengil, Refik Ahmet, İstanbul Nasıl Eğleniyordu? (1453’ten 1927’ye Kadar), Alfa Tarih Yayıncılık, İstanbul 2014.
- Sezer, Şennur-Özyalçıner, Adnan, Bir Zamanların İstanbul’u -Eski İstanbul Yaşayışı ve Folkloru-, İnkılâp Yayınları, İstanbul 2005.
- Smith, Albert Richard, İstanbul’da Bir Ay, çev. M. Şerif Erkek, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2015.
- Şehsuvaroğlu, Halûk, Boğaziçi’ne Dair, TTOK Yayını, İstanbul 1986.
- Unat, Faik Reşit, Abdi Tarihi (1730 Patrona İhtilali Hakkında Bir Eser) (3. Baskı), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2014.
- Ünal, Ertan, “İstanbul’un Mesireleri: 1”, Hayat Tarih Mecmuası, 2/10, 5, İstanbul 1969, 64-70.
- Ünver, A. Süheyl, “Her Devirde Kâğıthane”, Vakıflar Dergisi, 10, 2006, 435-460.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2020
- Yayıncı: Erzurum Teknik Üniversitesi