TÜRK HALK MÜZİĞİNDE DOĞAÇLAMA BİR İCRA GÖSTERGESİ OLARAK “AÇIŞ”

Bu makale, uzun hava türlerinde “doğaçlama” bir çalgısal icra biçimini yansıtan “açış” olgusunu içermektedir. Çoğunlukla Türk halk müziği uzun havalarında karşımızı çıkan açış, ritmik esneme ve serbestlik olarak da tanımlayabileceğimiz doğaçlama kavramıyla makalenin iki ana eksenini oluşturmaktadır. Açışın doğaçlama bir unsur olması sebebiyle, doğaçlama kavramı, etimolojik ve dilbilimsel yaklaşım çerçevesinde ele alınıp sonrasında konumuzun ana eksenini oluşturan açış olgusu ise doğaçlamayla ilişkili olarak notasyon, yorum(cu), yeniden inşâ ve Türk halk müziği türleri bağlamında ele alınmıştır. Çoğu zaman müzikâl sınırsızlık olarak tanımlanan doğaçlama unsuru, geleneksel halk müziği icrasında belirli bir sınırlılıkla karşımıza çıkmaktadır. Bu sınırlılık, geleneğin belirlediği çerçevede oluşmaktadır. Geleneksel Türk halk müziği içerisinde “açış” unsuru da ritmik bir esnemeye ve bireysel insiyatife sahip olsa da bazen düzenli bir ritmik yapıyla veya kalıplaşmış ezgi kümesiyle karşımıza çıkarak geleneğin belirlediği kalıplardan bağımsız bir yapı sergileyememektedir. Bu makale ile birlikte, literatürdeki hem açış kavramının kendisine hem de bağlama icrasında yapılan açış biçimlerine dair olan eksiklik giderilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Halk Müziği, Açış, Doğaçlama, Uzun Hava, Bağlama.

“AÇIŞ” AS AN IMPROVEMENT PERFORMANCE IN TURKISH FOLK MUSIC

This article includes the phenomenon of "açış ", which reflects an "improvised" instrumental performance in unmetered folk songs genres. The “açış”, rhythmic stretching and the concept of improvisation, which we encounter mostly in Turkish folk music unmetered folk songs, constitute the two main axes of the article. Since the “açış” is an improvisational element, the concept of improvisation was handled within the framework of etymological and linguistic approach, and then the “açış” phenomenon, which constitutes the main axis of our subject, was discussed in the context of notation, interpretation, reconstruction and Turkish folk music genres in relation to improvisation. The element of improvisation, which is often defined as musical limitlessness, appears with a certain limitation in traditional folk music performance. This limitation is formed within the framework determined by the tradition. Although the "açış" element in traditional Turkish folk music also has a rhythmic stretch and individual initiative, it sometimes appears with a regular rhythmic structure or stereotyped set of melodies, and cannot exhibit a structure independent of the patterns determined by the tradition. With this article, it has been tried to eliminate the deficiency in the literature regarding both the concept of “açış” itself and the “açış” forms made in baglama performance.

Keywords:

Folk Music, Unmetered Specific İntro, Improvisation, Unmeteret Folk Songs (Uzun Havalar), Bağlama,

PDF

___

Assmann, Jan. (2018). Kültürel Bellek, İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
Bailey, Derek. (1992). Improvisation: its natüre and practice in music, First Published in the United States of America, by Da CapoPress.
Bailey, Derek. (2011). Doğaçlama, İstanbul, Pan Yayıncılık.
Duygulu, Melih. (2014). Türk Halk Müziği Sözlüğü, İstanbul, Pan Yayıncılık.
Halbwachs, Maurice. (2019). Kolektif Bellek, İstanbul, Pinhan Yayıncılık.
Özbek, Mehmet. (2014). Türk Halk Müziği Terimleri Sözlüğü, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Şenel, Süleyman, (1992), “Türk Halk Musikîsinde Uzun Hava Tanımları ve Bu Tanımlar Etrafında Ortaya Çıkan Problemler”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, C. III, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Türkçe Sözlük, (1998); [8. Baskı], Ankara, TDK.
Elektronik Yayınlar /İnternet : WEB-1, (2022), TDV İslâm Ansiklopedisi İnternet Sitesi, https://islamansiklopedisi.org.tr/irtical, Erişim Tarihi: 03.03.2022.
WEB-2, (2022), Etimoloji Türkçe Web Sitesi, https://www.etimolojiturkce.com/kelime/emprovize, Erişim Tarihi: 16.04.2022.
WEB-3, (2019), Oxford Music Online, https://doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.13738 WEB-4, (2022), Merriam-Webster https://www.merriam-webster.com/dictionary/reconstruction#h1, Erişim Tarihi: 06.11.2022
Kaynak Kişiler
Mehmet Erenler ile kişisel görüşme, 26 Aralık 2019, İstanbul.
Erdal Erzincan ile kişisel görüşme, 7 Temmuz 2021, İstanbul.
Yavuz Top ile kişisel görüşme, 15 Ağustos 2021, İstanbul.