319111

Türk Sinemasında Erkekliğin Dönüşümü ve Erkeklik Krizine İlişkin Bir Analiz

Toplumsal cinsiyet çalışmaları daha çok kadın çalışmalarıyla eş tutulmuş ve bu yüzden alana yönelik incelemeler sınırlı kalmıştır. Fakat ilerleyen dönemlerde erkeğin toplum içerisindeki iktidarını ve konumunu anlamlandırmak/anlamak için erkeklik çalışmaları gelişmeye başlamıştır. Erkeklik çalışmaları, erkek üzerindeki toplumsal baskıyı görünür kılabilmekte ve farklı erkeklik kimliklerinin mümkün olabileceğini ortaya çıkarmaktadır. Toplumsal olandan etkilenen sinema filmlerinde ise erkek karakterler güçlü ve tahakkümcü özellikleriyle değil aksine güçsüz ve edilgen olarak yansıtılmakta ve bu durumda erkeklik krizi kavramıyla açıklanmaktadır. Bu çalışmada, erkeklik krizi kavramının Türk sinemasına yansıması incelenmektedir. Türk sinemasında hegemonik erkekliği yansıtan filmlerin 1970’ten günümüze kadar devam edegelen süreçte nasıl şekillenip eril krize dönüştüğü, incelenen filmlerle değerlendirilmiştir. Erkek karakterlerin yaşadığı eril kriz film analizinde kullanılan başlıklandırma yöntemiyle ortaya çıkarılmış ve erkeklik kimliğinin geçirmiş olduğu değişim, filmlerin karşılaştırılmasıyla anlaşılır kılınmaya çalışılmıştır. Filmlerin incelenmesinde ise tarihsel çözümleme yöntemi kullanılmıştır. İncelenen filmler doğrultusunda hegemonik erkeklik olarak kabul edilen özelliklerin dönemsel olarak değiştiği ve böylece yeni bir erkeklik mitinin inşa edildiği; diğer yandan erkeklik krizi kavramının egemen erkeklik modellerindeki dönüşüme işaret ettiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Türk Sineması, Erkeklik, Erkeklik Krizi, Hegemonik Erkeklik, Toplumsal Cinsiyet, Turkish Cinema, Masculinity, Masculinity Crisis, Hegemonic Masculinity, Gender

An Analysis on The Transformation of Masculinity And The Crisis of Masculinity in Turkish Cinema

Gender studies have been mostly equated with women's studies, and therefore, studies on the field have been limited. However, in the following periods, masculinity studies began to develop in order to make sense of/understand the power and position of men in society. Masculinity studies can make the social pressure on men visible and reveal that different masculinity identities are possible. On the other hand, in movies that are influenced by the social, male characters are not reflected with their strong and dominating features, but rather weak and passive, and in this case, they are explained with the concept of masculinity crisis. In this study, the reflection of the concept of masculinity crisis on Turkish cinema is examined. How the films reflecting the hegemonic masculinity in Turkish cinema have been shaped and transformed into a masculine crisis in the ongoing process from 1970 to the present has been evaluated with the films examined. The masculine crisis experienced by the male characters was revealed by the titling method used in the film analysis, and the change of masculinity identity was tried to be made understandable by comparing the films. The historical analysis method was used in the analysis of the films. In the direction of the films examined, the features considered as hegemonic masculinity change periodically and thus a new masculinity myth is built; On the other hand, it can be said that the concept of masculinity crisis points to the transformation in dominant masculinity models.

Keywords:

Turkish Cinema, Masculinity, Masculinity Crisis, Hegemonic Masculinity, Gender,

PDF

___

Arık, E. (2010). Erkeklik çalışmaları. F. Saygılıgil (Der.), Toplumsal cinsiyet tartışmaları içinde (ss.213-227). İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
Aydoğan, D. (2020). Hegemonik erkeklik krizi ve yeni Türk sineması’nda erkeklik halleri. Erciyes İletişim Dergisi,7(1), 1-24.
Baştürk Akca, E., & Tönel, E. (2011). Erkek(lik) çalışmalarına teorik bir çerçeve: Feminist çalışmalardan hegemonik erkekliğe. İ. Erdoğan (Der.). Medyada hegemonik erkek(lik) ve temsil içinde (ss. 11- 40). Kalkedon Yayınları.
Becerikli, R., & Kalaman, (2019). Acı aşk filminin “erkeklik krizi” bağlamında incelenmesi. Akdeniz İletişim Dergisi, (31), 512-536.
Belge, M. (2002). “Türkiye’de günlük hayat”, Cumhuriyet dönemi türkiye ansiklopedisi-3. İletişim Yayınları.
Boratav, K. (2007). Türkiye iktisat tarihi 1908-2005. İmge Kitapevi.
Bourdieu, P. (2015). Eril tahakküm (B. Yılmaz, Çev.). Bağlam Yayıncılık.
Bozok, M. (2009). Feminizmin erkekler cephesindeki yankısı: Erkekler ve erkeklik üzerine eleştirel incelemeler. Cogito: Feminizm Dergisi, 58(2), 269-284.
------------- (2019). Raewyn connell ve erkeklikler: Erkeklik çalışmalarının köşe taşı olan bir kitabın türkçe çevirisi üzerine. ViraVerita E-Dergi, (9), 199-205.
Brittan, A. (1991). Masculinity and Power. Wiley. Connell, R. W. (1998). Toplumsal cinsiyet ve iktidar: Toplum, kişi ve cinsel politika (C.Soydemir, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Connell, R. W. (2005). Masculinitie (2nd Edition). University of California Press.
Connell, R.W., Hearn, J. & Kimmel, M.S. (2005). Introduction. M.S. Kimmel, J.Hearn & R.W. Connell (Ed.), Handbook of studies on men and masculinities (ss. 1-12). Sage.
Çelik, G. (2016). “Erkekler (de) ağlar!”: Toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında erkeklik inşası ve şiddet döngüsü. Fe Dergisi, 8(2), 1-12.
Çetin Özkan, Z. (2009). Geleneksel Türk sinemasında erkeğin değişen imgesi. H. Kuruoğlu (Der.), Erkek kimliğinin değişe(meye)n halleri içinde (ss. 117-142). Beta Yayıncılık.
Dick, H. (2004). Altkültür: Tarzın anlamı. (S. Nişancı, Çev.). Babil Yayınları.
Dökmen, Z. (2015). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitabevi.
Erbalaban Gürbüz, Ö. N. (2016). Korkuyorum anne’de hegemonik erkekliğin yapı sökümü. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 3(2), 125-142.
Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist metodoloji. Erk Yayınları.
Erol, M. (2003). İktidar, teknoloji ve maskülinite. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Flood, M. (1997). Frequently asked questions about pro-feminist men and pro-feminist men’s politic (Unpublished paper). Australian National University.
Giddens, A. (2012). Sosyoloji (C. Güzel, Yay. Haz.). Kırmızı Yayınları.
Goldberg, H. (1992). Erkek olmanın tehlikeleri (S. Budak, Çev.). Öteki Yayınevi.
Güçhan, G. (1996). Türk sineması, kadınlar, kalpler ve erkekler. M. Dinçer (Der.),Türk Sineması Üzerine Düşünceler içinde (ss. 31-48). Doruk Yayıncılık.
Haywood, C., & Mac an Ghaill, M. (2003). Men and masculinities: Theory, research and social practice. Open University Press.
Hearn, J., & Morgan, D. H. J. (1990). Men, masculinities and social theory. J. Hearn & D. Morgan (Ed.), Men, masculinities and social theory (ss. 1-18). Unwin Hyman.
Kandiyoti, D. (2013). Cariyeler, bacılar, yurttaşlar: Kimlikler ve toplumsal dönüşümler (A. Bora, F. Sayılan, Ş. Tekeli, H. Tapınç, & F. Özbay, Çev.) Metis Yayınları.
Kellner, D. (2001). Popüler kültür ve postmodern kimliklerin inşası (G. Seçkin, Çev.).Doğu Batı Düşünce Dergisi. 4(15), 187-219.
Keyder, Ç. (Der.). (2006). İstanbul – küresel ile yerel arasında. Metis Yayınları.
Kimmel, M. (2013). Homofobi olarak erkeklik: Toplumsal cinsiyet kimliğinin inşasında korku, utanç ve sessizlik (M. Bozok, Çev.). Fe Dergisi, 5(2), 92-107.
Koçer, Z. & Ulucan E. (2021). Gemide filminde ataerki ve krizdeki erkeklik anlatıları.Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(33), 203-218.
Künüçen, H. H. (2001). Türk sinemasında kadının sunumu üzerine. Kurgu AnadoluÜniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslararası Hakemli İletişim Dergisi, 18(18),51-64.
MacInnes, J. (1998). The end of masculinity: The confusion of sexual genesis and sexual difference in modern society. Open University Press.
Messerschmidt, J. W. (2018). Hegemonic masculinity: Formulation, reformulation and amplification. Rowman & Littleﬁeld.
Nayak, A., & Kehily, M. J. (2013). Gender, youth and culture- Global masculinities and femininitie. Palgrave Macmillan.
Oktan, A. (2008). Türk sinemasında hegemonik erkeklikten erkeklik krizine: Yazı-tura ve erkeklik bunalımlarının sınırları. H. Kuruoğlu (Der.). Erkek Kimliğinin
Değişe(meye)n Halleri içinde (ss. 183-209). Beta Yayıncılık.
Önk, Ü. Y. (2011). Türk sinemasında türler üzerine bir inceleme (1970-1980). Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 6(23).
Özden, Z. (2004). Film eleştirisi. İmge Kitabevi.
Öztan, G. G. (2014). Türkiye’de militarizm zihniyet pratik ve propaganda. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Pösteki, N. (2004). 1990 sonrası Türk sineması. Es Yayınları.
Reeser, T. W. (2010). Masculinities in theory: An introduction. Wiley-Blackwell.
Sancar, S. (2009). Erkeklik imkânsız iktidar: Ailede, piyasada ve sokakta erkekler. Metis Yayınları.
------------ (2013). Erkeklik. Y. Ecevit & N. Karkıner (Der.), Toplumsal cinsiyet çalışmaları içinde (ss. 168-193). Anadolu Üniversitesi.
Scott, J. W. (2007). Toplumsal cinsiyet: Faydalı bir tarihsel analiz kategorisi (A. T. Kılıç,Çev.). Agora Kitaplığı.
Segal, L. (1992). Ağır çekim: değişen erkeklikler/değişen erkekler (V. Ersoy, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
Selek, P. (2018). Sürüne sürüne erkek olmak. İletişim Yayınları.
Sevinç, Z. (2015). 2000 sonrası yeni Türk sineması üzerine yapısal bir inceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (40), 97-118.
Sığın A., & Canatan A. (2018). Connell’in ‘erkeklikler’ teorisinde işbirlikçi erkek, madun erkek ve marjinal erkek: Hegemonik erkekliğin kavramsal hegemonyası. Sosyal Bilimler Dergisi, 5(32),163-175.
Smelik, A. (2008). Feminist sinema ve film teorisi ve ayna çatladı (D. Koç, Çev.). Agora Kitaplığı.
Suner, A. (2005). Hayalet ev. Yeni Türk sinemasında aidiyet, kimlik ve bellek. Metis Yayınları.
Şentürk, B. (2017). Şiddet ve erkeklikler: Av mevsimi ve gönül yarası filmleri üzerinden Türkiye’deki erkeklik biçimlerine bakmak. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 27-44.
Tokol, A. (1997). Sosyal politika. Ceylan Matbaacılık.
Ulusay, N. (2004). Günümüz Türk sinemasında “erkek filmleri”. Toplum ve Bilim, (101), 144-162.
Yurdigül, Y. ve Zinderen, İ. E. (2014). Marjinal bir kimlik algısı olarak eşcinselliğin tv haberlerinde sunumu. H. Kuruoğlu ve B. Aydın (Der.), Toplumsal cinsiyet ve medya içinde (126-154). Detay Yayıncılık.
Yüksel, E. (2013). Babalar ve oğullar: 2000‘ler Türkiye sinemasında erkeklik krizi. Sinecine, 4(2), 41-67.
Zinderen, İ. E., Alanka, Ö. & Cezik A. (2016). Yerel basın ve toplumsal cinsiyet (Erzurum yerel basınında kadın köşe yazarlığı). Tarih Okulu Dergisi (TOD), 9(28), 623-639.