BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMET KAPSAYICILIĞININ DEĞERLENDİRİLMESİNE YÖNELİK YENİ BİR ÖLÇEĞİN GELİŞTİRİLMESİ VE ÖN GEÇERLİLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Çalışmada ülkemizdeki aile hekimliği birimlerinin hizmet kapsayıcılık düzeylerini değerlendirebilecek geçerli ve güvenilir yeni bir ölçeğin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu araştırma, metodolojik tipte bir ölçek geliştirme çalışmasıdır. Araştırmanın örneklemini Manisa ilinde görevli 252 aile hekimi oluşturmuştur. Çalışma iki aşamada yürütülmüştür: (1) ölçeğin madde ve boyutlarının geliştirilmesi (kapsamlı literatür taraması, uzman görüşleri, bir pilot çalışma) ve (2) ölçek geçerliliğinin doğrulanması (içerik geçerliliği, iç tutarlılık, doğrulayıcı faktör analizi ve güvenilirlik testi). Birinci basamak sağlık hizmetleri kapsayıcılık ölçeği, 170 madde ve 6 alt boyuttan (risk grubu izlemleri, sağlık eğitimi ve sağlığın geliştirilmesi, sağlık taramaları, rehabilite edici hizmetler, teknik donanım ve hastalıkların yönetimi) oluşmaktadır. Ölçek geçerlilik ve güvenirlik analizleri kapsamında kapsam geçerliliği, doğrulayıcı faktör analizi, bilinen gruplar geçerliliği ve güvenirlik analizleri gerçekleştirilmiştir. Katılımcılardan elde edilen veriler IBM SPSS ve IBM AMOS programları kullanılarak değerlendirilmiştir. Ölçeğin Cronbach alfa değeri 0,810 ve 5 alt boyut için 0,730-0,840 aralığında bulunmuştur. Madde- boyut korelasyonları (ölçekten çıkarılmasına karar verilen maddeler dışında) 0,388 ile 0,875 arasında değişmektedir. Analizler sonucunda, ölçekten sorunlu olarak belirlenen 39 madde ile 1 alt boyut çıkarılmıştır. Yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda 5 alt boyuttan ve 98 maddeden oluşan ölçeğin doğrulayıcı faktör analizi göstergeleri [Yaklaşık hataların ortalama karekökü (YOK; RMSEA)=0,053 ve karşılaştırmalı uyum indeksi (KUİ; CFI)=0,889] yapı geçerliliğini desteklemektedir. Çalışmada, ülkemiz birinci basamak sağlık hizmet kapsayıcılığını değerlendirebilecek genel olarak iyi ve kabul edilebilir düzeyde bir ölçüm aracı geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Birinci basamak sağlık hizmetleri, kapsayıcılık, ölçek geliştirme

Developing and preliminary validating a new scale to evaluate primary care comprehensiveness in Turkey

In this study, it was aimed to develop a new valid and reliable scale that can evaluate the service comprehensiveness levels of family medicine units in our country. This study was a methodological type scale development study. The study sample consisted of 252 family physicians who worked in Manisa Province. The study was conducted in two phases: (1) development of items and dimensions of the scale (extensive literature review, expert views, a pilot study); (2) confirming scale validation (content validity, internal consistency, confirmatory factor analysis and reliability test). The primary care comprehensiveness scale consists of 170 items and 6 sub-dimensions (routin risk-groups monitoring, health promotion services, health screening, rehabilitation services and acute and chronic health conditions management). The validity and reliability of the scale were verified performing content validity, confirmatory factor analysis, known-groups validity and reliability analysis. The data obtained from the participants were evaluated using IBM SPSS and IBM AMOS programs. Cronbach alpha coefficient of scale calculated for the internal consistency was 0.810, while the subscales ranged from 0.730 to 0.840. Item-total item correlations (except for the items that were decided to be removed from the scale) ranged from 0.388 to 0.875. According to the results of the analysis, 39 items and 1 sub-dimension that were determined as problematic were removed from the scale. As a result of confirmatory factor analysis, final scale that comprised 98-item and five dimensions’ fit indices results (RMSEA=0.053, CFI=0.889) were within acceptable ranges. It has been determined that the primary care comprehensiveness scale has adequate reliability and validity and can be used to assess comprehensiveness of primary care in Turkey.

Keywords:

Primary care, scale development, comprehensiveness,

PDF

___

1. Starfield B. Is primary care essential? Lancet, 1994;344(8930):1129-33. DOI: 10,1016/s0140-6736(94)90634-3, PMID: 7934497.
2. Pinto LF, Quesada LA, D'Avila OP, Hauser L, Gonçalves MR, Harzheim E. Primary care assessmen tool: regional differences based on the National Health Survey from Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística, Cien Saude Colet. 2021;26(9):3965-79, Portuguese, English, DOI: 10,1590/1413-81232 021269,10112021, PMID: 34586252
3. Starfield B. Primary Care: Balancing Health Needs, Services and Technology.Revised ed, New York: Oxford University Press;1998.
4. Starfield B, Shi L, Macinko J. Contribution of primary care to health systems and health, Milbank Q, 2005;83(3):457-502, DOI: 10,1111/j,1468-0009,2005,00409,x, PMID: 16202000; PMCID: PMC2690145.
5. Dullie L, Meland E, Hetlevik Ø, Mildestvedt T, Gjesdal S. Development and validation of a Malawian version of the primary care assessment tool. BMC Fam Pract, 2018;19(1):63, DOI: 10,1186/ s12875-018-0763-0, PMID: 29769022; PMCID: PMC5956555.
6. Donaldson MS, Yordy KD, Lohr KN, Vanselow NA. Primary care: America's health in a new era,Washington (DC): National Academies Press (US); 1996. DOI:10,17226/5152, PMID: 25121221.
7. Lağarlı T, Eser E, Akdeniz M, Aydoğdu B, Baklaya Ü, Fıra C, Saatçioğlu A, Sönmez B, Taner E. Bazı aile hekimliği pilot uygulama birimlerinde birinci basamak değerlendirme ölçeği (BDÖ) (Primary Care Assessment Survey) ile sağlık hizmet özelliklerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Public Health. 2011;9(1):16-32. DOI: 10,20518/tjph, 173052.
8. Starfield, B. Health services research: a working model N Engl J Med.1973;289(3):132-6. DOI: 10,1056/NEJM197307192890305.
9. Çiçeklioğlu M. Sağlık hizmet araştırmalarında farklı bir yaklaşım: Birinci basamak sağlık hizmetinin değerlendirilmesi. Toplum ve Hekim Dergisi [Internet].1998 [cited 2022 Jau 10];13(5), Available from: https://www,belgelik,dr,tr/ToplumHekim/k ayit_goster,php?Id=1334.
10. Eser E. Birinci basamak sağlık hizmetlerinin değerlendirilmesinde kullanılan yaklaşım ve yöntemler. Toplum Hekimliği Bülteni. 2008;3(27):1-12.
11. Bambal Ö , Lağarlı T, Eser E, Filibel M, Bilecenoğlu T, Çivi G, ve ark. Manisa merkez yarı kentsel bölgede bir aile sağlığı birimine kayıtlı kadınlarda bazı birinci basamak sağlık hizmet özelliklerinin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Public Health [Internet]. 2011 [cited 2022 Jau 4];8(3):176-190. Available from: https://dergipark,org,tr/ tr/pub/tjph/issue/16578/173110.
12. Starfield B, Comprehensiveness of care: Concept and importance.In: RNZCGP Annual Quality Symposium [Internet]; 2009; Wellington, NZ, Available from:https://www,globalfamilydoctor,com › starfield.
13. O'Malley AS, Rich EC, Shang L, Rose T, Ghosh A, Poznyak D, Peikes D. New approaches to measuring the comprehensiveness of primary care physicians. Health Serv Res. 2019;54(2):356-66, DOI: 10,1111/1475- 6773,13101, PMID: 30613955; PMCID: PMC6407349.
14. Lee JH, Choi YJ, Sung NJ, Kim SY, Chung SH, Kim J, Jeon TH, Park HK. Korean Primary Care Research Group, Development of the Korean primary care assessment tool--measuring user experience: tests of data quality and measurement performance. Int J Qual Health Care. 2009;21(2):103-11, DOI: 10,1093/intqhc/mzp007, PMID: 19286829.
15. Wang W, Shi L, Yin A, Lai Y, Maitland E. Development and validation of the Tibetian Primary Care Assessment Tool, BioMed Research International. 2014;1(1):1-7. DOI:0,1155/2014/308739.
16. Mead N, Bower P, Roland M. The General Practice Assessment Questionnaire (GPAQ) - development and psychometric characteristics. BMC Fam Pract. 2008; 20;9:13. DOI: 10,1186/1471-2296-9-13. PMID: 18289385; PMCID: PMC2277420.
17. Macinko J, Almeida C, de Sá PK. A rapid assessment methodology for the evaluation of primary care organization and performance in Brazil. Health Policy Plan. 2007;22(3):167-77. DOI: 10,1093/ heapol/czm008, PMID: 17400576.
18. Haggerty J, Lévesque JF, Beninguissé G. Mapping the coverage of attributes in validated instruments that evaluate primary healthcare from the patient perspective. BMC Fam Pract. 2012;13(20);13. https://doi,org/10,1186/ 1471-2296-13-20.
19. Lağarlı T, Eser E , Baydur H. Birinci basamak değerlendirme ölçeğinin (Primary Care Assessment Tool) hizmetten yararlananlar için Türkçe erişkin sürümünün psikometrik özellikleri. Turkish Journal of Public Health. 2014;12(3):162-77. DOI: 10,20518/thsd,74625.
20. Lynn M R. Determination and quantification of content validity, Nursing Research.1986;35(6): 382–85, DOI:10, 1097/00006199-198611000-00017.
21. Flocke SA. Measuring attributes of primary care: development of a new instrument, J Fam Pract [Internet]. 1997 [cited 2022 Jau 12];45(1):64-74, PMID: 9228916, Available from: https://cdn.mdedge.com/files/s3fs-public/jfp-archive d-issues/1997-volume_44-45/JFP_1997 -07_v45_i1_measuring-attributes-of-primary-care-dev,pdf.
22. Kringos DS, Boerma WG, Spaan E. A snapshot of the organization and provision of primary care in Turkey. BMC Health Serv Res. 2011;11:90. DOI:10,1186/1472-6963-11-90.
23. Ramsay J, Campbell JL, Schroter S, Green J, Roland M. The General Practice Assessment Survey (GPAS): tests of data quality and measurement properties. Fam Pract. 2000;17(5):372-9. DOI: 10,1093/fampra/17,5,372, PMID: 11021894.
24. Mead N, Bower P, Roland M, The General Practice Assessment Questionnaire (GPAQ) - development and psychometric characteristics. BMC Fam Pract. 2008;(9):13-21. DOI: 10,1186/1471- 2296-9-13, PMID: 18289385; PMCID: PMC2277420.
25. Davis LL, Grant JS. Selection and use of content experts for instrument development. Res Nurs Health. 1997;20(3):269-74. DOI: 10,1002/(sici) 1098-240x(199706)20:3<269::aid-nur9>3 ,0,co;2-g, PMID: 9179180.
26. Shi L, Starfield B. Validating the Adult Primary Care Assessment Tool, Journal of Family Practice [Internet], 2001 [cited 2022 Feb 3];50;161-161. Avilable from: https://www,jhsph,edu/research/centers-a nd-institutes/johns-hopkins-primary-care- policy-center/PCAT%20pubs/Shi%20200 1,pdf.
27. Baştürk S, Dönmez G, Dicle AN. Bilimsel araştırma yöntemleri [Internet], Ankara: Vize Yayıncılık;2013, Chapter 6, Geçerlik ve Güvenirlik; [cited 2022 Jau 4]. Available from: https://www,researchgate,net/ publication/348381438. Erişim Tarihi: 08,04,2022.
28. Karakoç FY, Dönmez L. Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Temel İlkeler, Tıp Eğitimi Dünyası, 2014;13(40): 39-49. DOI: 10,25282/ted,228738.
29. Alpar R. Geçerlik ve Güvenirlik, Spor Sağlık ve Eğitim Bilimlerinden Örneklerle Uygulamalı İstatistik ve Geçerlik Güvenirlik. 7th edition, Detay Anatola Akademk Yayıncılık, Ankara 2020, pp:527-50.
30. Yuksekdag BB, Barlas GU, The Attitude Scale Towards Distance Nursing Education (astDNE). Turkish Online Journal of Distance Education. 2005;16(1):52-61, DOI: 10,17718/tojde, 94776.
31. Hu LT, Bentler PM. Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling. 1999;6(1):1–55. https://doi,org/10,1080/10705519909540118
32. Terwee CB, Bot SD, De Boer MR. Quality criteria were proposed for measurement properties of health status questionnaires. J Clin Epidemiol. 2007;60(1):34-42. DOI: 10,1016/j,jclinepi,2006,03,012, PMID: 17161752.
33. Hair JF, Anderson RE, Tatham RL. Multivariate Data Analysis with Readings. 2006, 6th edition, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
34. Comrey AL, Lee HB. A First Course in Factor Analysis, 2nd edition, 1992, Lawrence Erlbaum Associates, NJ: Hillsdale.