II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı Devleti ile İngiltere Arasında Afgan Muhacirleri Meselesi
II. Abdülhamid döneminde muhacir meselesi Osmanlı Devleti’ni meşgul eden önemli sorunlardan biriydi. Osmanlı topraklarına göç edenlerden bir kısmını da Afgan muhacirleri oluşturmaktaydı. II. Abdülhamid döneminde Afgan göçlerinin başlıca sebepleri arasında 1878’de başlayan İkinci Afgan-İngiliz Savaşı, Abdurrahman Han’ın iktidara gelmesinden sonra iç siyasette izlediği sert politika ile İngiltere ve Rusya’nın bölge üzerindeki rekabeti sonrasında Afganistan’da huzursuzluğun arttırması gibi etkenleri sıralayabiliriz. Osmanlı Devleti başta Irak, Suriye ve Hicaz olmak üzere çeşitli bölgelere yerleştirilen Afgan muhacirlere elinden gelen yardımı göstermeğe çalışmıştı. Fakat İngiltere, Afganistan’ın bir kısım topraklarının doğrudan kendi kontrolleri altında olduğunu ve Afgan Emirinin dış politikada kendilerine bağlı bulunduğunu ileri sürerek Osmanlı topraklarına göç etmiş olan Afganların İngiltere tâbiiyetinde ve himayesinde olduklarını iddia etmekteydi. Osmanlı Devleti ise Afgan muhacirleri kendi himayesinde ve hilafet kurumunun koruması altında kabul etmiş ve Osmanlı tâbiiyetine geçmek isteyen Afgan muhacirlere kolaylık sağlamıştı.
Anahtar Kelimeler:
II. Abdülhamid, Osmanlı Devleti, İngiltere, Afganistan, Muhacir, Göç
The Issue of Afghan Refugees Between The Ottoman State And The Britain In The Period Of Abdulhamid II
During the reign of Abdülhamid II, the issue of immigrants was one of the important issues that occupied the agenda of the Ottoman Empire. Afghan immigrants were also a part of those who migrated to Ottoman lands. Among the main reasons for Afghan immigration during the reign of Abdulhamid II we can list the factors such as the Second Afghan-British War that started in 1878, the harsh domestic politics followed by Abdurrahman Khan after he came to power, and the increased unrest in Afghanistan after the rivalry between England and Russia over the region. The Ottoman Empire tried to help the Afghan immigrants who were settled in various regions, especially Iraq, Syria, and the Hejaz. However, Britain claimed that some lands of Afghanistan were under their direct control and that the Afghan Emir was dependent on them in foreign policy, and that the Afghans who had migrated to the Ottoman lands were under the British nationality and patronage. The Ottoman Empire, on the other hand, accepted Afghan immigrants under its auspices and under the protection of the caliphate, and provided convenience to Afghan immigrants who wanted to become Ottoman nationals.
Keywords:
Afghanistan, Ottoman State, Britain, İmmigrant, Migration,
___
- Buzpınar, Ş. Tufan, “Suriye’ye Yerleşen Muhacirlerin Tâbiiyeti Meselesi (1847-1900)” İslâm Araştırmaları Dergisi, S. 1, 1997, s. 91-106.
- Chiha, Nedjib H., “Osmanlı Devletinde Gayrimenkul Mülkiyeti Bakımından Yabancıların Hukuki Durumu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Çev. Halil Cin, C. XXIV, S. 1, s. 247-274.
- İpek, Nedim, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877-1890), Ankara 1994.
- Kırlı, Engin, 19 ve 20. Yüzyılda Eskişehir’e Göçler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir 2001.
- Osmanağaoğlu, Cihan, Tanzimat Dönemi İtibariyle Osmanlı Tâbiiyetinin (Vatandaşlığının) Gelişimi, Legal Yayıncılık, İstanbul 2004.
- Özcan, Azmi, “II. Abdülhamid Döneminde Afganistan ile İlişkiler ve İngiltere”, Afganistan Üzerine Araştırmalar, Yay. Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, TATAV Yayınları, İstanbul 2002, s. 83-102.
- Pamir, Aybars, “Kapitülasyon Kavramı ve Osmanlı Devleti’ne Etkileri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. LI, S. 2, 2002, ss. 79-119
- Saray, Mehmet, Dünden Bugüne Afganistan, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1981
- Serbestoğlu, İbrahim, “Zorunlu Bir Modernleşme Örneği Olarak Osmanlı Tâbiiyet Kanunu”, OTAM, S. 29, Bahar 2011, ss. 193-214.
- Tanman, M. Baha, “Afganiler Tekkesi”, DİA, C.I, s. 400.
- Yazıcı, Orhan, “Birinci İngiliz-Afgan Savaşı ve Sonuçları”, Afganistan Üzerine Araştırmalar, Yay. Haz. Ali Ahmetbeyoğlu, TATAV Yayınları, İstanbul 2002, s. 51-82.
- Yazıcı, Orhan, ” Emir Abdurrahman Han’ın Afganistan’da Merkezî Otoriteyi Tesis Etme Çabaları”, Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, C. VII, S. 1, Ocak 2009, s. 95-118.
- Yazıcı, Orhan, Modern Afganistan’ın Kuruluşu 1834-1922, Huzur Cilt Evi, Malatya 2011.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi