Fudayl b. Muhammed el-Malatî’nin Hadis Rivayetindeki Yeri ve Önemi

Emevîler zamanında ve Abbâsîlerin ilk döneminde Şam’ın Roma’ya sınır boylarında (suğûr) Müslümanlarla Romalı-lar arasında yapılan savaşlar, bölgede yer alan kentlerin ilmi yönden çalışmalarını olumsuz etkileyerek İslam baş-kentlerinin gerisinde kalmasına sebep olmuştur. Bu nedenle, bazı âlimler, bu bölgede yaşayan ve hadis rivayetinde bulunan muhaddislerin tamamını rivayet yönüyle zayıf olduğu genel hükmüne varmışlardır. Bu muhaddislerin içerisinde Fudayl b. Muhammed el-Malatî’de bulunmaktadır. İşte bu çalışmada, hakkında herhangi bir cerh-ta‘dîl ifadesi bulunmayan Malatya merkez camii imamı Fudayl b. Muhammed el-Malatî’nin belirtilen genelleme içerisine girip girmediğinin tespit edilmesi ve hadis rivayetindeki yerinin ortaya konulması amaç edinilmiştir. Hadis rivayet ehliyeti hakkında kaynaklarda bir bilgi yer almayan Fudayl b. Muhammed el-Malatî’nin rivayete ehliyetinin tespitin-de yöntem olarak râvisi olduğu hadisler incelenmiştir. Çalışma esnasında Fudayl b. Muhammed el-Malatî’nin hadis-lerinde âlî isnadlar bulunduğu, bazı hadislerinin Sahihayn’a müstahrec olarak kullanıldığı aynı zamanda fıkhî ve ahlâkî konularda önemli rivayetlerinin olduğu tespit edilmiştir. Onun râvi olarak yer aldığı hadisleri Ebû Nuaym el-İsfahânî, el-Heysemî ve İbn Hacer gibi meşhur münekkit âlimlerin olumlu bulup kullandığı görülmüştür. Yapılan araştırma ve takip edilen yöntem sonucunda Fudayl b. Muhammed el-Malatî ‘nin makbul bir râvi olduğu neticesine ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Malatya, Rivayet, Cerh, Ta‘dîl, Müstahrec

Fudayl b. Mohammed al-Malatī His Stature and Importance in the Hadith Narration

During the Umayyad period and the first period of the Abbasids, the wars fought between the Muslims and the Romans on the borders of Damascus to Rome (sugûr), have negatively affected the scientific activity in the cities of this region and caused them to lag behind the Islamic capitals.For that some scholars have concluded that Malatyan hadith narrators -who are few- are unreliable. However, this study aims to figure out whether the Malatya-mosque imam, Fudayl al-Malatī, whom there is not any report of al-Jarh (discrediting) Wa (and) al-Ta'dil (endorsement) statement against him, is within this generalization or not, and show his stature in the hadith narration by scanning hadiths he narrated. The finding shows that al-Malatī’s hadiths have a high isnad, some of his hadiths were used as a Mustakhraj for al-Sahihain and that he has important narrations in Fiqh and Ethics. Further, famous critics such as Abu Nu'aym al-Isfahani, al-Haythami, and Ibn Hajar accepted the hadiths in which he (al-Malatī) was a narrator. As a result of the research and the method followed, it was concluded that al-Malatī is an acceptable narrator.

Keywords:

Hadith, Malatya, Narration, al-Jarh, al-Ta, Mustakhraj,

PDF

___

Beşşar Avvâd Maruf - Şuayb el-Arnavut. Tahrîru Takrîbü’t-Tehzîb. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risale, 1417/1997.
Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. et-Târîhu’l-kebîr. thk. Seyyid Hâşim en-Nedvî. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
Buhârî, Muḥammed b. İsmâîl el-Cu‘fî. Ṣahîhu’l-Buḥârî. thk. Muḥammed Zuheyr en-Nâṣır. Beyrût: Darû tavḳı’n-necât, 9 Cilt, 2001/1422.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî el-Ezdi. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, ts.
Ebû Hâtim er-Râzî, Muhammed b. İdrîs b. Münzir er-Razi. el-Cerh ve’t-ta‘dîl. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1271/1952.
Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. el-Müntehab Min Kitâbi’ş-Şuârâ. thk. İbrahim Sâlih. Dımaşk: Dâru’l-beşâir, 1414/1994.
Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah b. İshâk. el-Müsnedü’l-müstahrec ʿalâ Ṣaḥîḥi Müslim. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail eş-Şafii. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1417/1996.
Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdullah, bû Nuaym el-İsfahânî. Ma’rifetu’s-Sahâbe. thk. Âdil b. Yusuf el-Gazâzî. Riyad: Dâru’l-Vatan 1419/1998.
Ebû Nuaym el-İsfahânî, Târîhu İsbehân, thk. Seyyid Kesrevî Hasan, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1410/1990.
Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm b. Miskîn el-Herevî. Garîbü’l-Hadis. thk. Dr. Muhammed Abdülmuîd Han. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-Arabî, 1396/1976.
Ebû Yûsuf, Ya‘kûb b. İbrâhîm b. Habîb el-Kûfî. el-Harâc. thk. Taha Abdürrauf ve Sa‘d Hasan Muhammed. b.y.: Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türas, ts.
Efendilioğlu, Mehmet. “Ziyâeddin el-Makdisî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/492-495. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
Ebü’ş-Şeyh, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca‘fer el-İsfahânî. Tabakâtü’l-muhaddissîn bi-İsfahân ve’l-vâridîne ‘aleyhâ. thk. Abdülgafûr el-Belûşî. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2. Basım, 1412 /1992.
Göğebakan, Göknur. “Malatya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/468-473. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr eş-Şeybânî, Târîhu Halîfe b. Hayyât, thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî, 4 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-kalem, 1397/1977.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî. el-Müttefik ve’l-Müfterik. thk. Dr. Muhammed Sâdık Aydın el-Hamîdî. 3 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Kadiri, 1417 /1997.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî. Târîhu Bağdâd. thk. Dr. Beşşar Avvâd Ma‘rûf. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422 /2002.
Hemâm, Abdulcevâd. et-Teferrüd fî rivâyeti’l-hadîs ve menhecu’l-muhaddisîn fî kabûlihi ev reddihî. Beyrut: Dârü’n-Nevâdir, 2008.
Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr. Mecma‘u’z-Zevâid ve Manbâ’u’l-Fevâid. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1988.
İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ʿale’d-Dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Fikr, 2. Basım, 1412/1992.
İbn Asâkîr, Ebû’l-Kasım Ali b. el-Huseyin b. Hibetullah b. Abdullah. Târîhu Medîneti Dımaşk, thk. Ömer b. Ğarâme el-Amrî. Beyrut: Dâru’l’-Fikr, 1995.
İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. en-Nüket ʿalâ Kitâb İbn Ṣalâḥ thk. Rebi‘ b. Hâdî Umeyr el-Medhalî. 2 Cilt. Medine: İmâdetü’l-Bahsi’l-İlmî bi Câmiati’l-İslâmî, 1404/1984.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Tağlikü’t-Ta’lik alâ Sahihi’l-Buhârî. thk. Said Abdurrahman Mûsâ el-Kazekî. 5 Cilt. Beyrut: Mektebü’l-İslami, Dâru’l- Ammâr, 1405/1985.
İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Halep: Dâru Reşîd, 1406/1986.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. 9 Cilt. Hindistan: Dâiratü’l-Maârifi’l-Osmâniyye, 1393/1973.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîhu İbn Hibbân (el-İhsan fî Takribi Sahihi İbn Hibban). Tertib: el-Emir Alaüddin Ali b. Belbanî Farisî. thk. Şuayb el-Arnavut. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1988.
İbn Kesîr, Eb’l-Fidâ’ İmâmüddîn İsmâîl b. Ömer ed-Dımaşkî. thk. Ali Şîrî, 15 Cilt. Beyrut: İhyâu’t-Turâsi’l-Arabiyye, 1408/1988.
İbn Kesîr, Eb’l-Fidâ’ İmâmüddîn İsmâîl b. Ömer ed-Dımaşkî. el-Bâisu’l Hasîs, ilâ İhtisâri Ulûmi’l-hadîs, thk. Ahmet Muhammed Şâkir, Bey-rut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye t.s.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn eş-Şehrezûrî. Mukaddimetü’bni’s-Salâḥ. thk. Abdüllatîf el-Hemîm ve Mâhir Yâsin el-Fahl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l İlmiyye, 1423/2002.
İbn Seyyidünnâs, Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. en-Nefhu’ş-şezî fî şerhi Câmiʿi’t-Tirmizî. thk. Ebû Cabir el-Ensârî ve Ahirûn. 4 Cilt. Riyad: Dâru’s-Samiî, Neşriyat ve Yayım, 1428/2007.
İbn Zencûye, Ebû Ahmed Humeyd b. Mahled el-Horasânî. el-Emvâl. thk. Şâkir Zîb Feyyâz. Suudi Arabistan: Merkezi Melik Faysal İslami Araştırma ve Çalışmaları, 1406/1986.
İbnü’l-Esîr, Ebu’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-Târih. thk. Ebü'l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l -Kütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
İbnü’l-Kattân el-Mağribî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Abdülmelik el-Fâsî. Beyânü’l-vehm ve’l-îhâmi’l-vâkıʿayn fî kitâbi’l-Ahkâm. thk. Dr. Hüseyin Ayet Saîd. 6 Cilt. Riyad: Dâru Tibet, 1418/1997.
İbnü’l-Mukrî, Ebû Bekr Muhammed b. İbrâhîm b. Alî el-İsfahânî. Muʿcemü’ş-şüyûh. thk. İbn Abdurrahman Adil b. Sa‘d. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1419/1998.
Leknevî, Ebü’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed es-Sihâlevî. er-Ref‘ ve’t-tekmîl fi’l-Cerh ve’t-ta‘dîl. Abdülfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Dâru’l-Beşâir, 6. Basım, 1421/2000.
Metin, Tülay. Türkiye Selçukluları Devrinde Malatya. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2010.
Müslim b. Haccâc, Ebü’l-Hüseyn el-Kuşeyrî. Sahih-i Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Riyad: Dâru’l Âlemi’l-Kütüb, 1417/1996.
Mütenebbî, Ebü’t-Tayyib Ahmed b. el-Hüseyn b. el-Hasen el-Kindî. Divânü’l-Mütenebbi bi-Şerhi’l-Akberi. thk. Dr. Ömer et-Tabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkâm, 1418/1997.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünen-i-Nesâî (el-Müctebâ). thk. Şeyh Abdülfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Halep: Mektebü’l-Matbuat, 2. Basım, 1406/1986.
Sem‘ânî, Abdülkerim b. Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. Talik. Abdullah el-Barudî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cenân, 1408/1988.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr eş-Şâfiî. Târîhu’l-hulefâ. thk. Hamdi Demirtaş. b.y.: Mektebetü Nezar Mustafa el-Baz, 1425/2004.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. el-Mu‘cemü’s-Sağîr. thk. Muhammed Şekûr Mahmûd el-Hâc Emrîr. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmiyye, 1405/1985.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-Evsat. thk. Târık Muhammed ve Abdülmuhlis el-Hüseynî. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Haremeyn, 1415/1995.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. el-Mu’cemü’l-Kebîr. Hamdî Abdülmecîd es-Selefi. 20 Cilt. Musul: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 2. Basım, 1404/1983.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed. Mekârimü’l-ahlâk. Beyrut: Dâru’l -Kütübi’l-İlmiyye, 1409/1989.
Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed Taberânî, Müsnedü'ş-Şâmiyyîn. thk. Muhammed b. Abdulmecid. Beyrut: Muessetur’r-Risâle, 1405/1984.
Tirmizî, Ebû îsâ Muhammed b. İsa b. Sevre. Süneni’t-Tirmizî. thk. Ahmed Şakir. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l -Arabî, ts.
Yakut el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkut b. Abdillâh er-Rûmî. Mu’cemü’l-Büldân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed et-Türkmânî. Siyeru A’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb Arnavut vd., 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 9. Basım, 1413/1993.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Muktenâ fî serdi’l-künâ. thk. Muhammed Salih Abdülazîz Murad. 2 Cilt. Medine: el-Meclisü’l-İlmi bi’l-Camiati’l-İslamiyye, 1408/1988.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Dr. Beşşar Avvâd Maruf. 15 Cilt. b.y: Dâru’l-Garbi’l-İslami, 1423/2003.
Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. “Men tuküllime fihi ve huve muvessek” thk. Muhammed Şekûr. ez-Zerkâ‘: Mektebetu’l-Menâr, 1406/1986.
Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd Ömer el-Hârizmî. el-Fâ’ik fi garîbi’l-hadîs. thk. Ali Muhammed el-Buhârî - Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. 4 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Ma’rife, 2. Basım, ts.
Ziyâeddin el-Makdisî, Ebû Abdillâh Ziyâüddîn Muhammed b. Abdilvâhid b. Ahmed el-Makdisî es-Sa‘dî, el-Mustarec min el-Ehâdîsu’l-Muhtâre mimmâ lem yuhrichü’l-Buhârî ve Müslim fî Ṣahîhayhimâ. thk. Abdu’l-Melik b. Abdullah b. Duheyş, Beyrut: Dâru Hıdr Li’t-Tabbâti ven-Neşr, 1420/2000.