Arap Dilinin Kelam İlmi Problemleriyle Olan İlişkisi

Bütün dillerin kendine has bazı kullanım ve gramer özellikleri olduğu gibi Arapçanın da kendine has kullanım ve gramer özellikleri vardır. Arapçanın sahip olduğu bu özellikler, bugün İslami ilimler diye bilinen birçok ilim dalının doğmasın kaynaklık etmiş veya bu ilim dallarının konularının tartışılmasının sebebi bazen de çözümü olmuştur. Makalede, kelam ilmi problemleri tartışmaları esnasında yer alan, Arap dilinin kullanım ve gramer özelliklerine dair analizleri tespit edip, kelam ilmi kaynakları içerisinde unutulmak üzere olan bu çok zengin ve değerli Arap dilbilimi malzemeleri gün yüzüne çıkarılacaktır. Bazı kelam ilmi konularının içerisinde Arap dilbilimi malzemesi bulunmasına rağmen makalenin hacmini aşmamak için yer verilememiştir. Kelam ilmi içerisindeki felsefi tartışmalara ve mezhep çatışmalarına değinilmemiştir. Kelam ilmi konuları üzerinden yapılan bu dilbilim analizleri ışığında, bir bilim dalının ortaya çıkışında ve konularının anlaşılmasında dilin ne denli önemli olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili ve Belagatı, Dilbilim, Kelam, Kur’ân, Arapça, Anlam Alanı, Kelam İlmi Problemleri

The relationship of the Arabic language with the problems of theology

Just as all languages have some unique usage and grammatical features, Arabic also has its own usage and grammatical features. These features of the Arabic language have been the source of the birth of many branches of science known today as Islamic sciences or the reason and sometimes the solution of the discussion of the subjects of these branches of science. In the article, the analyzes of the usage and grammatical features of the Arabic language, which are included in the discussions on the problems of kalam, will be determined. These very rich and valuable Arabic linguistics materials, which are about to be forgotten among the sources of kalam science, will be brought to light. Although there are Arabic linguistics material in some of the science of kalam topics, it was not included in order not to exceed the volume of the article. The philosophical debates and sectarian conflicts within the science of Kalam were not mentioned. In the light of these linguistic analyzes made on the subjects of Kalam, it has been seen how important language is in the emergence of a branch of science and in understanding its subjects.

Keywords:

Arabic Language and Rhetoric, Linguistic, Theology, The Quran, Arabic, Field Meaning, Divimity problems,

PDF

___

Akşit, Eyüp, “Arap Dilinde Mâ Edatı ve İşlevleri”, Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4 (İzmir 2017), 41-59.
Alhamss, Ayşe. Arap Dili ve Edebiyatında Mevsuller. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Alomirat, Suliman, “Arap dili ve belâgatı’nın İslami ilimleri öğrenmedeki yeri”, Dinbilimleri akademik araştırmalar dergisi, 16/1 (2016),243-266.
Altunya, Hülya. Kâdî Abdülcebbar’da Söz (Kelâm)-Anlam İlişkisi -Kasdu’l-Mütekellim Problemi Bağlamında. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
Aydın, Ömer, “Haberi Sıfatları Anlama Yolları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (1999),133-158.
Bakıllânî, Muhammed, Kitâbu’t-temḥîd, thk. Richard Yusuf Makârîsî, Beyrut: el-Mektebetü’ş-şerkıyye, 1957.
Bulut, Ali, Belâgat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İFAV. Yayınları, 2015.
Ceyhan, Ali. Halku’l-Kur’ân Tartışmalarının Arap Dili Çalışmalarına Katkısı. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
Cuveynî, Abdulmelik b. Abdillah b. Yusuf, Kitâbu’l-İrşâd ila Kavâʿidi’l-edille fî ʿusûli’l-İ’tikâd, thk. Muhammed Yusuf Musa, Ali Abdulmunîm Abdulhamîd, Kahire: Mektebetu’l-Hânecî, 1950.
Çakmaklıoğlu, M. Mustafa. Muhyiddin İbnü’l-Arabi’ye Göre Dil-Hakikat İlişkisi Marifetin İfadesi Sorunu. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi 2005.
Çam, Elmas Gülhan. Bâkıllânî’de Dil ve Dilin Kelamî İstidlaldeki Kullanımı. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Çıkar, Mehmet Şirin, “Arap Gramer İlminde Zamir/Adılın Zikri Konusu Üzerine”, Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İmi Dergisi, 14-15 (2011), 167-175.
Doğan, Hüseyin, “İslâm Düşüncesinde İtikâdî Mezheplerce Benimsenen Dil Anlayışları”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14/26 (2012/2), 1-24.
Duman, M. Zeki, “Kur'an'da Müteşâbihât”, Bilimname, 9 (2005/3), 13-37.
El-Marsâl. “Ehemmiyetü’l-hazf ve envâʿihi” 06.08.2021. https://www.almrsal.com/post/950729
Eş'arî, Ebu’l-Hasen, Kitâbu’l-Lüma', thk. Hamuda Ġurabe, b.y. : Matbaatu masîr, 1955.
Eşarî, İsmail, el-İbâne ʿan ʾusûli’d-diyâne, thk. Ebu Abdulilah, Salih, Riyad: medâru’l-müslim, 2011.
Faris, İbn Ahmed, es-Sâhibiyyu fî fıkhi’l-luḳa, thk. Ömer Faruk et-Tabbâ’, Beyrut: y.y. 1993.
Fettah, İrfan Abdulhamid. “CEBRİYYE” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,7/205-208. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
Guiraud, Pierre, Anlambilim, çev. Berke Varda, İstanbul: Multilingual Yayınları, 1999.
Ġaleyani, Mustafa, Câmiʿud’durusi'l-ʿArabiyye, Beyrut: el-Mektebetü’l-asrıyye, 1983.
Halil, İbn Ahmed, Kitâbu’l-ʿayn, tah. Abdulhamid Handâvî, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye, 2003.
İbn Aşur, Muhammed, et-Tahrir ve't-tenvir, Tunus: y.y. 1984.
İbn Fûrek, Muhammed, el-Hudûd fi’l-ʾusûl, thk. Muhammed es’Sülaeymânî, Beyrut: Dâru’l-ġarbi’l-İslâmî, 1999. İbn Hişam, Muhammed, Muġni’l-lebib ʿan kütübi’l-eʿârib, thk. Muhammed el-Hatib, b.y. Silsiletü’t-türasiye, ts.
İbn Kesir, İsmail, Tefsîru’l-Kurʾâni’l-ʿazîm, 4 Cilt. Kahira: Dâru’l-hadîs, 1988.
İbn Malik, Abdullah, Şerhu’l-kafiyeti’ş-şafiye, thk. Ahmed Hariri, b.y. Dâru’l-mâmun li’t-türâs, 1982.
İbn Manzur, Lisânu’l-ʿArab, thk. Abdullah ali el-Kebir, Muhammed Ahmed Hasbullah, Haşim Muhammed eş-Şâzeli, Kahire: Dâru’l-meʿârif ts.
Kadı, Abdulcebbar, Müteşâbihu’l-Kurʾân, thk. Adnan Muhammed Zarzûr, b.y. Dâru’t-turâs, ts.
Kadı, Abdulcebbar, Tenzîhu’l-Kurʾân ʿani’l-metâʿin, thk. Amed Abdurrahim es-Sâyıh, b.y. Mektebetu’n-nâfize, 2006.
Kadî, Abdülcebbar, el-Muġni fi t-tevḥid ve'l-ʿadl, thk. Mustafa Hilmi, Ebu’l-vefa el-Ġanîmî, b.y. ed-Dâru’l-Mısrıyye, ts.
Kadî, Abdülcebbar, Şerhu ʾusuli'l-ḫamse, thk. Abdülkerim Osman, Kahire: y.y. 1996.
Karabela, Nevin, Arap Dilinde Lâm Edatı ve İşlevi, Ankara: Aktif Yayınevi, 2006.
Karagöz, Nail, “Hanefî-Mâtürîdî Düşünce Akımında İsbat-ı Vâcibe ve İlahî Sıfatlara Yönelik İstidlâller”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15/2 (2015),29-63.
Karakılıç, Celaleddin. Tecvid İlmi. Ankara: Kalkan Matbaacılık, 2012.
Kevserî, Muhammed Zahid, el-İstibsâr fi’t-tehaddis ʿani’l-cebr ve’l-iḫtiyâr, b.y. el-Mektebetu’l-ezheriyye, ts.
Kinânî, Abdulaziz b. Müslim, el-Hayde ve’l-iʿatizêr, thk. Ali Muhammed Nasır el-Fakîh, el-Medinetü’l-münevvara: Mektebetü’l-ulumi’l-hıkem, 2002.
Koçyiğit, Talât. Kurʾân ve Hadisde Ruʾyet Meselesi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1974.
Lübdî, Necib. Muʿcemu’l-mustalahâti’n-nahviyye ve’s-sarfiyye, Beyrut: Müessesetu’r-risale, 1985.
Mâturîdî, Ebu Mansur, Kitâbu’t-tevḥîd, thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Ârûşî, İstanbul: İrşad yayınevi, 2001.
Mâturîdî, Ebu Mansur, Tʾevîlâtu ehli’s-sünne, thk. Muceddî Bâsellûm, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiye, 2005.
Mehmet, Bulğen. “Klasik Dönem Kelâmında Dilin Gücü”. Nazariyat 5/1 (Nisan 2019), 37-79.
Meşe, Ramazan. “Gaib Zamirinin Mercii ve Tespitinin Meallere Yansımaları -Bakara 36. Ayet örneği”. Bilimname 30/1(2016), 461-492.
Nesefî, Ebu’l-Muîn, Tebsiratu’l edille, thk. Muhammed el-Envar, Kahira: y.y. 2011.
Nesefi, Mahmud. Medâriku’t-tevil ve haḳâiḳu’t-teʾvil, thk. Seyyid Zekeriya, b.y. : Mektebetu nezâr Mustafa el-bâz, ts. Razî, Fahreddin, Tefsîru’l-Fahrı’r-razî, 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1981.
Şehristânî, Abdulkerim, el-Milel ve'n-nihal, thk. Ahmed Fehmi, Beyrut: Dâru kutub’l-ilmiye, 1992.
Tiyek, Fatih. “Vav Harfi ve Kur’an’ı Anlamaya Etkisi”. Bilimname 30/1 (2016), 275-296.
Tural, Hüseyin. Mezheplerin Teşekkülü Öncesi Dönem Sünnî Kelâmda Halku'l-Kur'ân Meselesi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017. Turan Bahşi, “Mezhebî Aidiyetler Bağlamında Mu‘tezile’nin Arap Dilini Kullanımı”, Türk Akademik Araştırmalar Dergisi, 6/1 (2021), 253-292.
Yılmaz, Sabri, Kelamda Te’vil Sorunu, Ankara: Araştırma yayınları, 2009.
Zeccâcî, İbn. İshak, Hurûfu’l-meʿânî, thk. Ali Tevfik El-Hamed, Beyrut: y.y. 1986.
Zemahşeri, Mahmud, el, Keşşâf, Beyrut: Dâru’l-marife, 2009.