Türkiye'de 1980 Sonrası Dönemde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Sektörel Analizi ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi
DYSY niteliğine bağlı olarak, ev sahibi ülkenin rekabet, teknoloji, ödemeler dengesi, ekonomik büyüme, üretim, ulusal gelir, issizlik oranı, faiz oranları ve refahı üzerinde bazı etkilere sahiptir. Önceki yıllarda DYY gelişmiş ülkelere doğru yatırımlarını arttırırken, bu yatırımlar son yıllarda gelişmekte olan ülkelere yönelmiştir. DYSY gelişmekte olan ülke ekonomileri üzerine önemli etkileri olmaktadır. Bu, sermaye transferine, rekabet yapısına, teknolojik yenilik ve verimlilik, ekonomik büyüme, dış ticaret ve ödemeler dengesi, istihdam ve ücretler üzerinde olumlu etkiler yapmaktadır. DYSY’ nin kökleri Türkiye Cumhuriyeti kurulmadan önce Osmanlı İmparatorluğu Döneminde başlamıştır. Bu yatırımlar çoğunlukla kamusal hizmetler ve doğal kaynakların çıkarılmasına yönelik olmuştur. Bu yatırımların bazıları elektrik ve telefon hizmetleri, tramvay ve su kaynaklarına yönelikti. Bu dönemde DYSY’nin %45 i Alman, %26’sı Fransız, %17’si İngiliz, %4’ü Belçika ve %2’si de Amerikan sermaye şirketlerine aitti. 1980 sonrası uygulanan liberal politikalar, ülkeye yabancı sermayeyi çekmek için düzenlenmişti. Fakat bu uygulamalar ülkeye kısa süreli sermaye girişini arttırdı ve bu artış 1980’li yıllarda devam etti. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları 1980 yılının ikinci yarısından itibaren hizmet sektörüne yönelik olmuştur, yani 1980’li yıllarda yetersiz DYSY Türkiye’nin reel üretimi ve istihdamı üzerine beklenen düzeyde katkı sağlayamamıştır. Çünkü yabancı yatırımlar yeni üretim alanları yerine çoğunlukla mevcut firmaları satın alarak gerçekleştirilmiştir.
The Sector Analysis of Foreign Direct Investment and the Effects' on Economic Development in Turkey After 1980s
Foreign Direct Investments (FDIs) have some effects on competition, technology, balance of payment, economic growth, production, national income, unemployment rate, interest rate and welfare of home country. At the past time, Foreign Direct Investments flow to developed countries, but nowadays they change their route and flow to emerging countries, and additionally FDIs have some important effects for emerging countries on capital flows, competition structure, productivity, economic growth, balance of payment, employment, etc. The roots of FDIs base on Ottoman Empire, and generally running to public services and natural recourses such as electric, phone services, water recourses. For this period, 45%, 26%, 17%, 4% 2% of FDIs were realized by German, France, British, Belgium, and USA’s investment companies respectively. Liberal policies applied after 1980 are prepared for achieving to FDIs. But this policy enhanced just short term FDIs and additionally this process go along 1980s. After the second part of 1980s the FDIs turn in to the service sectors. Because of new FDIs are not depend on new production area, but depend on holding excess production area, inefficient FDIs in 1980s are not adequate for reel production, and employment of Turkey.
___
- Arıkan, A. (2000). “Türkiye’ye Daha Fazla Yabancı Sermaye Çekebilmek İçin İzlenmesi Gerekli Politikalar”, TCMB, Ekonomik İstikrar ve Yabancı Sermaye Semineri, Ankara, 127–143,
- Çanakçı, İbrahim H. (2005) “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi ve Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları”, ASOMEDYA (Ankara Sanayi Odası) Yayınları,
- Çongar, Yasemin ve Cem Sey. (1989). “Tek Pazarın Eşiğinde Şirket Birleşmeleri: İspanya ve Türkiye, AET ile Birleşmede Yabancı Sermayenin Rolü”, YASED Yayınları, İstanbul,
- Erdikler, Şaban. (2005) “Yabancı Doğrudan Yatırımların Ekonomik Gelişmemiz Üzerindeki Etkileri”, ASOMEDYA,
- Erdilek, A. (1988) The Role of Foreign Investment in the Liberalization of the Turkish Economy, İçinde: T.F. Nas ve M. Odekon (Ed.), Liberalization and The Turkish Economy, Greenwood Press, New York,
- Karabalık, Hakan. (1998) “Orta Avrupa Ülkelerinde Yabancı Sermaye Yatırımları ve Özelleştirme”, Dış Ticaret Dergisi, Nisan, Sayı: 17,
- Kargı, Nihal ve Meder, Hafize. (2005)Türkiye’de Avrupa Birliği Doğrudan Yatırımları: Sektörel ve Bölgesel Analiz ve Tam Üyelik Durumunun Etkileri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara,
- Karluk, Rıdvan. (2000) “Türkiye’de Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ekonomik Büyümeye Katkısı”, Ekonomik İstikrar, Büyüme ve Yabancı Sermaye içinde, T.C. Merkez Bankası Yayınları, İstanbul,
- Kayalar, Tuncer. (2005) “Yabancı Sermaye Yatırımlarının Ülkemiz Ekonomisi ve Dış Ticaretine Etkileri”, ASOMEDYA (Ankara Sanayi Odası) Yayınları,
- Kepenek, Yakup ve Yentürk, Nurhan. (2000)Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, 11. Basım, Kasım, İstanbul,
- Kont, B. “Sermaye Girişleri ve Makroekonomik Etkileri: Türkiye Deneyimi (1990–1996)”, İçinde, V. Serin (Ed.), İktisat Politikası, Alfa Basımevi, İstanbul, 635–739, 1998.
- Meder, Hafize. (2006) “Küreselleşmenin Türkiye’deki Reel Yatırımlara Etkisi: DYS Yatırımları”, Küresel Trendler ve Türkiye’ye Yansımaları Sempozyumu, 20 Nisan
- Öniş, Z. (1994)Transnational Corporations and Foreign Direct Investment in Turkey: The Experience of The 1980s, İçinde, F. Şenses (Ed.), Recent Industrialization Experience of Turkey in A Global Context, Greenwood Press, New York,
- Tandırcıoğlu, Haluk. (2003) “Geçiş Ekonomilerinde Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 4,
- T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı. 2001 Yılı Yabancı Sermaye Raporu, 2001. http://www.hazine.gov.tr/duyuru/basin/ybs_rapor.pdf, (04.11.2006).
- T.C. Merkez Bankası. Yıllık Rapor 1999, TCMB, Ankara, 2000.
- T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı. Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2005 Yılı Raporu, Mayıs, 2006.
- Töre, Nihat. “Helsinki Zirvesi Sonrasında Türkiye-AB İlişkileri, Uzun İnce Yol Gerçekten Kısalıp Genişledi Mi?”, Mercek Dergisi, Temmuz, Sayı:19, İstanbul, s. 60–64, 2000.
- ISSN: 1306-6730
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 2006
- Yayıncı: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi