TÜRKİYE'DE SAVAŞ DÖNEMİNDE KARABORSACILIĞA KARŞI ALINAN BİR TEDBİR OLARAK VARLIK VERGİSİ

1 Eylül 1939 tarihinde Hitler Almanyası’nın Polonya’yı işgal etmesiyle başlayan İkinci Dünya Savaşı her yönüyle yıkıma neden olmuştur. Avrupa başta olmak üzere dünyanın çoğu yerinde kanlı geçen bu savaşta Türkiye tarafsız kalmıştır. Türkiye’nin bu tarafsızlığı ona askeri kayıp yaşatmazken büyük ekonomik kayıplar yaşatmıştır. Savaş nedenle genç nüfusunu üretimde çeken Türkiye, bunları silahaltına almıştır. Bir milyondan fazla genç erkeğin silahaltına alınması ülkede üretim sıkıntısı yaşatmış ve bu da 1942 yılından itibaren bir katılığına neden olmuştur. Böylece bu sıkıntılı yıllarda halkın temel gıda ihtiyacını stoklayan karaborsacılar büyük servetlere sahip olmuşlardır. Karaborsacılığın bu denli yaygınlaşması üzerine Başbakan Şükrü Saraçoğlu, bu yolla zengin olan kişilerin tespit edilmesi için emir vermiştir. Bu kişilerin tespit edilmesiyle birlikte 12 Kasım 1942 yılında Varlık Vergisi devreye konulmuş ve bu vergiyle karaborsacılıktan zengin olan kişilerden ağır vergiler alınmaya başlanmıştır. 114.368 kişiye uygulanan bu verginin ödeme süresi kısa tutulmuş ve vergi borcunu bu süre içerisinde ödemeyen mükellefler bedeni işlerde çalıştırılmışlardır.

Anahtar Kelimeler:

Varlık Vergisi, Savaş, Ekonomi, Karaborsa.

ASSET TAX AS A MEASURE TAKEN AGAINST BLACK MARKETISM DURING THE WAR TURKEY

The Second World War, which began with the invasion of Poland by Hitler's Germany on September 1, 1939, caused destruction in all aspects. In this bloody war, which took place in most parts of the world, especially in Europe, Turkey remained neutral. This neutrality of Turkey has caused him great economic losses, while not causing him military losses. For this reason, Turkey, which attracted its young population to production during the war, called them into the military. The conscription of more than a million young men led to a shortage of production in the country, which caused its rigidity from 1942 onwards. Thus, the black marketeers who stocked the basic food needs of the people in these troubled years had great fortunes. After black market is became so widespread, Prime Minister Sükrü Saraçoglu give orders to identify the people who were rich in this way. With the identification of these people, the Asset Tax was introduced on November 12, 1942, and heavy taxes began to be levied on people who were rich from black marketism with this tax. the payment period of this tax applied to 114,368 people was kept short and taxpayers who did not pay their tax debts during this period were employed in physical jobs.

Keywords:

Wealth Tax, War, Economy, Black Market.,

PDF

___

Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 030.18.01.02.100.110.17.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 030.10.232.563.2.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 030.10.85.560.19.
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 030.18.01.02.100.110.14.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, C.28. D.6, İç:4, Celse: 4, 1 Kasım 1942.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, C:28, D:6, İ:4, C:2, 11 Kasım 1942.
AKAR, R. (1992). Varlık Vergisi Kanunu. İstanbul: Belge Yayınları.
Akşam Gazetesi. (08/07/1942). “Büyük Bir Kayıp: Başvekil Refik Saydam Gece Yarısı Kalp Sektesinden Vefat Etti”.
Akşam Gazetesi. (10/07/1942). “Yeni Kabineyi B. Şükrü Saraçoğlu Teşkil Etti”.
ARSLAN, M. (2016). “2. Dünya Savaşı ve Türkiye’de Savaş Ekonomisi”. Aydın Toplum ve İnsan Dergisi. S.2. ss.1-14.
AYDIN, M. S. (2020). “Cumhuriyetin Erken Döneminde Vergi Uygulamaları”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S.20. ss.531-550.
Cumhuriyet Gazetesi. (12/01/1942). “Karneler Dün Dağıtıldı.”
Cumhuriyet Gazetesi. (19/01/1940). “Büyük Millet Meclisi Dün Milli Korunma Kanununu İttifakla Kabul Etti.”
ÇAVDAR, T. (1999). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950).Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
ÇINAR, T. (2008). “1942: A’dan Z’ye Bozuk Devletin Yeniden Yapılanması Girişimlerinin Yükselişi Ve Düşüşü”. AÜSBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi. Ankara. ss.226-357.
DOĞU, A. (2021). “Millî Korunma Kanunu’nun Ceza Hükümleri Ve Demokrat Parti Döneminde Uygulanması”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi. S.39. ss.189-228.
DOKUYAN, S. (2013). “İkinci Dünya Savaşı Sırasında Yaşanan Gıda Sıkıntısı Ve Ekmek Karnesi Uygulaması”. Turkish Studies International Periodical For the Languagesi. V.8/5. ss.193-210.
GÜNVER, G. (2018). “Savaş Ekonomisi Uygulamaları İçinde II. Dünya Savaşı Yıllarında Aydın’da Varlık Vergisi”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi. S.37. ss.645-676.
KAYA, İ. (2010). Türkiye'de Devletçilik Uygulamaları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KAYRA, C. (2011). Savaş Türkiye Varlık Vergisi. İstanbul: Tarihçi Kitapevi.
KOÇAK, C. (1988). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1943). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
NURCALI, N. (2019). “Varlık Vergisi Kanunu Uygulaması Üzerine Hukuki Ekonomik ve Mali Bir İnceleme”. Asya’dan Avrupa’ya Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi. S.8. ss.83-95.
ÖKTE, F. (1951). Varlık Vergisi Faciası. İstanbul: Nebioğlu Yayınevi.
ÖZÇELİK, M. (2010). “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk dış Politikası”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. S.29. ss.253-269.
POLATOĞLU, M. G. (2017). “İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1938-1942)”. Atatürk Dergisi. C.6, S.1. ss.55-87.
SÖNMEZ, B. (2014). 1923-1938 Dönemi Türkiye Ekonomisi: Uygulanan Ekonomi Politikaları. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
TABAK, S. (2015). “Varlık Vergisi ve Aydın İlinde Uygulaması”. Akademik Bakış Dergisi. C.9, S.19. ss.279-294.
Tan Gazetesi. (12/11/1942). “Fazla Kazançlardan Vergi Alınacak”.
Tan Gazetesi. (19/01/1940). “Milli Korunma Kanunu Kabul Edildi”.
TOKGÖZ, E. (2004). Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2004). Ankara: İmaj Yayınevi.
TUĞLUOĞLU, F. (2001). “Tek Parti Döneminde Hükümet Memur Dayanılmasın”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. S.27-28. ss.353-373.
Türkiye İstatistik Kurumu. (2012). İstatistik Göstergeler (1923-2011). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Yayınları.
Ulus Gazetesi. (12/11/1942). “Hükümetin Yeni Kararlarına Göre Fevkalade Kazançlardan Varlık Vergisi Alınacak.”
Ulus Gazetesi. (17/01/1942). “Ankara’da Ekmekler Karne İle Dağıtılacak.”
Vatan Gazetesi. (09/11/1942). “Vurguncular Nasıl Yok Edilir?”
YÜCEL, F. (2015). Cumhuriyet Türkiye’sinin Sanayileşme Öyküsü. Ankara: Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı Yayınları.
YÜCEL, H. (2017). Cumhuriyet Ekonomisinin Kuruluşu ve Gelişimi. Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.