KAPIDA KİM VAR (ANADOLU KAPI TOKMAKLARI VE ÇAĞDAŞ SERAMİK SANATI İLE KİŞİSEL YORUMLAR)

Geçmiş dönemlerde Anadolu’da konutlarda haberleşme ve iletişimi sağlayan kapı tokmakları, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Cami, medrese ve konut gibi resmi ve sivil yapıların kapılarında yer alan kapı tokmakları işlevsel bir özelliğe sahiptir. Kapı tokmakları ve halkalar, çeşitli yapı malzemeleri, süslemeleri ve sembolleriyle mimarimiz ve kültür hayatımızda önemli yer tutan ögelerdir. Bunlar, demir, bakır, bronz, pirinç ve kurşun gibi çeşitli madenlerden yapılmışlardır. Genellikle halka, el, yılan, ejder, aslan, aslan başı, şemse ve stilize edilmiş hayvan ve bitki gibi figürlerinden oluşmaktadır. Kapı tokmakları özgün sanat eserleri olup, her dönemde yepyeni formları oluşturulmuştur. Ancak Sanayi Devrimi ile birlikte önce batı toplumlarında peşi sıra 19. yüzyılla birlikte bizde sosyal, ekonomik açıdan derin bir değişim yaşanmıştır. Değişim, Cumhuriyet dönemiyle birlikte devam etmiştir. Bu süreçte şehirler, kasabalar, meskenler ve tipleri, yapı malzemeleri değişime uğramış ve bunun doğal bir sonucu olarak ta geleneksel mimari dokusu giderek yok olma ile karşı karşıya kalmıştır. Çalışmanın giriş ve gelişme kısmında Anadolu kapı tokmakları ve halkaları hakkında bir takım değerlendirmeler yapılmıştır. Akabinde bu kapı elamanları çağdaş seramik formu içerisinde yeniden yorumlanmıştır. Bu sayede kaybolmuş veya kaybolmaya yüz tutmuş, bu kültür mirasımıza bir atıf yapılması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Konut, Kapı Tokmağı, İletişim, Seramik

Who Is At The Door? (Anatolian Door Knockers and Peoples' Personal Applications with Contemporary Ceramics Art)

PDF

___

AKBULUT, İ.(1995). Diyarbakır’ın Görkemli Evleri ve Kapı Tokmakları, Kültür ve Sanat – İş Bankası Yayınları, İstanbul.
ALAV, A.(2014). Geleneksel Isparta Evlerinde Kapı Tokmakları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Isparta.
ALPER, B.(1990). Kemaliye(Eğin) Yerleşme Dokusu Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
ALVER, K.(2010). Steril Hayatlar, Hece Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
BİNAN, M.(2000). Ahşap Kapılar ve Metal Tamamlayıcı Elemanlar, (3. Baskı). Yem Yayın, İstanbul.
BİRDEVRİM, A.(2008). “Anadolu’nun Efsanevi Kapı Tokmakları”, İstanbul
Büyükşehir Belediyesi Sanat Ve Meslek Eğitimi Kursları El Sanatları Dergisi, Sayı:6, s. 76-81.
BİRDEVRİM, A.(2018). Anadolu Kapı Tokmakları ve Çağdaş Yorumlar, Bilnet Matbaacılık, İstanbul.
ÇAL, H.(1999). “Niğde’de Kapı Tokmakları”, AD Art Decor, Sayı: 77, s.122-125.
ÇAL, H.(1999). “Osmanlı Kapı Halkaları ve Tokmakları”, Osmanlılar, Cilt: 11, Ankara. s.375-384.
DENKTAŞ, M.(2005). “Divriği’nin Kapı Tokmakları ve Kapı Halkaları”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 19, Kayseri, s. 113-139.
EKİNCİ, E.(2019). Geleneksel Mardin Evlerinin Kapı Tokmakları ve Halkaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
EROĞLU, A. A., SARP, T.(2019). “Kemaliye Kapı Tokmakları”, Uluslararası Erzincan Tarihi Sempozyumu Bildiri Kitabı, s.2172-2196.
EVECEN, A. ve ACAR, M.(2020). Kültürle Giydirilmiş Bedenler, İksad Yayınevi, Ankara.
KAHRAMAN, N.(2004). Geleneksel Afyonkarahisar Evlerine Ait Kapıların İncelenmesi,(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
ÖZGEN, M.(2018). “Tokat Evlerinde Kapı Tokmakları”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Cilt:11, (Sayı: 21), s. 87-104.
PERKER, Z. S., AKINCITÜRK, N. (2011). “Geleneksel Konutlarda Fiziksel Değişim: Bursa’da Üç Örnek Yapı”, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, (Sayı:1), s.29.39.
SARAÇOĞLU, S. ve KARAKAŞ, B.(2008). “Anadolu Kültüründe Kilit: Doğu ve Güneydoğu Anadolu Örnekleri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 9, (Sayı: 1), s.137-150. SAYAN, Y.(2006). “Bitlis Evleri”, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
SELVİ, Y., MELİKLİOĞLU, Y.(2017). “Sınırın Estetik Nesneleri: Şanlıurfa’da Tarihi Kapı Tokmakları ve Halkaları”, Uluslararası Sosyal Araştırma Dergisi, Cilt:10, Sayı:53, s.1002-1012.
SÖZEN, M. ve TANYELİ, U.(2016). Sanat Kavram ve Terimler Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
TÜRKER, S. K.(2007). Geçmişin Aralığından Geleceğe Süzülen Işık Gelinler ve Takıları, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları 4, Kocaeli. İnternet Adresleri:
https://tr.pinterest.com/pin/414331234466351651/(12.09.2020).
https://www.google.com/search?q=+kap%C4%B1+tokmaklar%C4%B1 (16.09.2020).
https://www.google.com/search?q=kemaliye+kap%C4%B1+tokmaklar%C4(16.09.2020).
https://www.sanatgezgini.com/sule-uzun-seramik-kapi-tokmagi-5849(15.09.2020)
(Gökçek Boyraz: 17.02.2020: mülakat) https://www.tokihaber.com.tr/dosya-haber/anadolunun-kapi-tokmaklari(18.09.2020).