ERZİNCAN MEVLEVİHANESİNİN SON POSTNİŞİNİ KEMAHLI İBRAHİM HAKKI’NIN FARSÇA ŞİİRLERİ

İbrahim Hakkı Efendi, Bağdat’tan Anadolu’ya gelip Erzincan ilinin Kemah ilçesine yerleşen bir ailenin çocuğu olarak 1859 yılında dünyaya gelmiştir. İyi bir eğitim alan ve son dönem Osmanlı âlimlerinden olan bu zat, Konya’da tamamladığı çilenin ve aldığı eğitimlerin neticesinde Erzincan Mevlevihanesi postnişinliğine nasbolunmuştur. Hacda iken bilgisiyle Arap âlimleri bile etkileyen İbrahim Hakkı Efendi, padişahın davetiyle İstanbul’da saray vaizliğine kadar yükselmiştir. Ancak, doğru bildiğini her daim yüksek sesle haykırması ve sert mizacı yüzünden ömrünün büyük bölümü sürgünlerde geçmiştir. Büyük çileler çeken ve İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanan İbrahim Hakkı Efendi, ilmî çalışmalardan da geri durmamıştır. Türkçe, Arapça ve Farsçaya o dillerde eser verecek kadar hâkimdir. Yazdığı Türkçe eserlerde Arapça ve Farsça iktibaslara yer veren İbrahim Hakkı, ilmî eserlerin yanında bir de divan kaleme almıştır. Divanında Türkçe şiirlerin yanında yedi Arapça ve on bir Farsça telif şiiri vardır. Ayrıca Necatü’l-İslam adlı eserinde de Farsça telif bir şiiri mevcuttur. Hangi dilde yazmış olursa olsun İbrahim Hakkı’nın şiirlerinde derin bir tasavvuf, ayet ve hadis bilgisi dikkat çekmektedir. Bunlarla beraber, Hakkı’nın divan şiiri geleneğine hâkimiyeti de açıkça görülmektedir. Bu çalışmada ilk olarak; ilmî ve edebî yönü hakkındaki söylentilerin gölgesinde kalmış olan Kemahlı İbrahim Hakkı’nın hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Ardından ona ait olan toplam on iki Farsça şiir, okunuşları ve Türkçe anlamlarıyla birlikte dikkatlere sunulmuştur.

___

  • AKGÜL, M. (2006). Mukattaa Harfleri ve Kur’ân İ’câzındaki Yeri. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14, 49-65.
  • AZAMAT, N. (2002). Kemahlı İbrâhim Hakkı. DİA, C:XXV. Ankara: TDV Yayınları, 220-222.
  • İbrahim Hakkı-yı Kemahî. Divan. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz A 2401.
  • İbrahim Hakkı-yı Kemahî. Divan. TBMM Kütüphanesi, Demirbaş No: 73-7925.
  • İbrahim Hakkı-yı Kemahî. Necatü’l-İslam. Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu 06 Mil Yz A 4370.
  • KARAGÖZ, İ. vd. (2010). Dinî Kavramlar Sözlüğü. DİB Yayınları, Ankara.
  • MENEKŞE, Ö. (1996). Kemah Âlimleri. ?, İstanbul.
  • ÖZTÜRK, M. ve ÖRS D. (hzl) (2009), Burhan-ı Katı, Mütercim Âsım Efendi. TDK Yayınları, İstanbul.
  • PALA, İ. (2011). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Kapı Yayınları, İstanbul.
  • TUNCER, F. (1999). Kemahlı İbrahim Hakkı Efendi Hayatı Sanatı ve Eserleri. Basın Yayın Matbaacılık, İstanbul.
  • TUYGUN, Ü. (2004). Erzincan’ın Manevi Mimarları. Kervan Yayınları, İstanbul.
  • TÜRKER, Y. (2010). Rağıb el-İsfahanî, Müfredat. Pınar Yayınları, İstanbul.
  • ULUDAĞ, S. (2005). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Kabalcı Yayınları, İstanbul.
  • YILDIRIM, N. (2013). Farsça Dilbilgisi. Kabalcı Yayınları, İstanbul.
  • YILMAZ, M. (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler. Kesit Yayınevi, İstanbul.
  • YURT, V. (1997). Hacı İbrahim Efendi. Erzincan Belediyesi Yayınları, Erzincan.