ÇİÇEKDAĞI ABDALLARI VE TÜRKMEN AŞİRETLERİNİN AZERBAYCAN’DAKİ ABDALLIK BAĞLAMINDA İNCELEMESİ
Bir bütün olarak Kırşehir ve civar şehirlerde Orta Anadolu Türk kültürünü temsil eden Türkmen zümrelerinden biri olan abdallar, Çiçekdağı’nda da varlık göstermektedirler. Tıpkı Azerbaycan’da Ortaçağ ve Yeniçağ’da olduğu gibi Çiçekdağı abdalları da edebiyatla ilgilenmişlerdir. Ayrıca Kırşehir’e özgü halk müziğine katkıda bulunmuşlardır. Bu anlamda abdalların günümüze kadar ulaşan geleneklerinin Azerbaycan abdalları ile olan karşılaştırması, bölge tarihini anlamak açısından faydalı olacaktır. Çiçekdağı özelinde Kırşehir’deki Türkmen tayfaları ile Azerbaycan’daki Türkmenlerin kıyaslaması, “abdal” kavramının anlaşılması bakımından önemlidir. İlhanlı dönemindeki Sufiliğin önemli temsilcilerinden Erdebil merkezli Safeviyye tarikatının kuruluş dönemindeki abdallar ile Bektaşiliğe yakın olan Kırşehir ve Çiçekdağı abdallarının yaşam tarzı ve mensup oldukları Oğuz boylarını izah etmeye çalışacağız. Günümüzde hem Kırşehir’de hem de Azerbaycan’ın muhtelif şehirlerinde Sufilik ve Alevilik temelindeki halk inançları konusunda “abdal” kavramının yeri önemlidir. Bu bakımdan hem Ortaçağ tarihi ana kaynakları ışığında abdallığı ele almaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler:
Abdal, Turkmen, Azerbaijan, Cicekdagi
The Analysis of Cicekdagi Abdals and Turkmen Tribes in the Context of Abdalism in Azerbaijan
Abdals, one of the Turkmen groups representing the Central Anatolian Turkish culture in Kırşehir and its surrounding cities as a whole, are also present in Çiçekdağı. Just like in the Medieval and the New Age in Azerbaijan, Cicekdagi abdals were also interested in literature. They also contributed to the folk music unique to Kırşehir. In this sense, the comparison of the traditions of the abdals that have survived to the present day with the Azerbaijani abdals will be useful in terms of understanding the history of the region. We will try to explain the lifestyle of the abdals in the establishment period of the Safavid sect, one of the important representatives of Sufism in the Ilkhanid period, and the Kirsehir and Cicekdagi abdals, who were close to the Bektashi order, and the Oghuz tribes they belonged to. Abdals, who were the subjects of both Turkish states in the Ottoman and Safavid eras, had a great influence on the names of the settlements in Anatolia and Azerbaijan, and on the customs of the Turkmen people. Today, the concept of "abdal" has an important place in folk beliefs on the basis of Sufism and Alevism, both in Kirsehir and in various cities of Azerbaijan. In this respect, we will try to deal with abdalism in the light of both the main sources of medieval history.
Keywords:
Abdal, Turkmen, Azerbaijan, Cicekdagi,
___
- ASLANOVA, Laman (2020). Geçmişten Bugüne Azerbaycan’da Yer Adları. Yüksek Lisans Tezi, Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- AŞIK PAŞAZADE (2014). Tevârih-i Âl-i Osman,.İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
- BARKAN, Ömer Lütfi (1993). Kolonizatör Türk Dervişleri. İstanbul: Hamle Yayınları.
- BİLGE, Sadık Müfit (2011). Karaman Eyaleti’nin Tarihi Coğrafyası ve İdari Taksimatı (XV.-XVIII. Yüzyıllar). IRTS, 55-67.
- CAFEROĞLU, Ahmed (2012). “Kırşehir Vilayetinin Bugünkü Teşekkülüne Dair Notlar”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi , 2 (1-2), s. 79-96.
- GÜNAY, Nejla (2006). “XIX. Yüzyılda Kırşehir Sancağının Demografik Yapısı”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, Cilt: 7, Sayı: 1: s. 21-33.
- GÜNDÜZ, Ahmet (2019). Kırşehir’de Yaşayan Tülek Aşireti’nin Tarihi ve Yerleştikleri Köyler Hakkında Bilgiler. International Social Sciences Studies Journal. 5(50): s. 6512-6517.
- GÜNDÜZ, Ahmet (2012). Salnamelere Göre Kırşehir Sancağı Hakkında Bilgiler 1873-1910. Turkish Studies. Ankara: s. 1373-1393.
- HƏSƏNOVA, Lətifə (2010). Abdal: Mənası və Yayıldığı Areal. Tarix və Onun Problemləri. Bakı: s. 17-23.
- HÜSEYNZADƏ, Tofiq (2005). Səfəvilərin Böyük Övliyası Miskin Abdal. Bakı: Şəms Nəşriyyat.
- EL-KERMELÎ, Anistâs Mârî (2022). Abdallar (Çeviren: Mahmud Esad Erkaya). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / 102, s. 465-486.
- KARAKAYA, O.-Önal, H. (2010). Türk Halk Müziğinde Bir Uzun Hava Türü Olarak Bozlak. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. (27) , Konya: s. 709-726.
- KILIÇ, Rüya (2010). Süleyman Çelebi Döneminde Bursa’da Dini ve Sosyal Hayat: Bursa’nın Tasavvufi Profiline Dair Bazı Mülahazalar. Yazılışının 600. Yılında Bir Kutlu Doğum Şaheseri: Uluslararası Mevlid Sempozyumu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı: s. 163-177.
- KÖPRÜLÜ, Orhan F. (1988). Abdal Murad. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: s. 63-64.
- KÖŞKER, Nilüfer (2016). Abdals in Cultural Geography of Anatolia. Current Topics in Social Sciences. St. Kliment Ohridski University Press, Sofia: s. 583-594.
- KÜÇÜK, Murat (2022). Pir Sultan Abdal Balkanlarda: Otman Baba Süreğinde Pir Sultan Abdal Nefeslerinin Anlamı Üzerine. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi / 101: 117-150.
- MUTALLİMOV, Dadash (2019). Azerbaycan’ın Osmanlı, Rusya ve İran ile Dinî İlişkileri. Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- OCAK, Ahmet Yaşar (2000). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
- SƏMƏDOVA, Könül (2008). Qərbi Azərbaycan Etnotoponimlərinin Arealları. Bakı: Nurlan Nəşriyyat.
- VƏLİYEVA, Almara (2022), Abdal-Gülablı Aşıq Valeh və Onun Sənət Şəcərəsi. Folklor və Etnoqrafiya, s. 59-70.
- ƏSGƏR, Əhməd (2019). Abdallar Haqqında Bəzi Mülahizələr. Bakı: Elmi Xəbərlər Jurnalı, s. 8-21.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi