ANTAKYA’DA AİLENİN SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI HAKKINDA BAZI DEĞERLENDİRMELER (XVIII. YÜZYIL) SOME ASSESSMENTS ON SOCIAL
Osmanlı toplumunda kadının düşük statüde bulunduğu ve ataerkil ailenin mevcut olduğu yaygın bir anlayıştır. Erkeğe çok geniş bir özgürlük tanındığı, kocanın basit-çe boşadım diye söylemekle karısından ayrıldığı ve birden fazla kadın ile evliliğin normal bir durum olduğu kabul gören bir görüştür. Ayrıca ölüm veya boşanmadan dolayı dağılan aile üyelerinin durumu ve bu hususta devletin uyguladığı sosyal poli-tikaların neler olduğu gibi birçok konu fazla bilinmemektedir.Bu hususları izah etmek için XVIII. yüzyıl Antakya kazası örneğinde; ailenin oluşu-mu, dağılması, çocuk sayısı, vasi tayını, nafaka takdiri, çok eşlilik, mesken, ev eşya-ları ve ailenin yatırım araçları gibi konular ele alınmıştır. Çalışmada yerli ve ya-bancı araştırmacıların eserlerinden istifade edildiği gibi asıl kaynağı Antakya kaza-sına ait siciller oluşturmaktadır. Metin içerisinde ifade edilen bulgular, sonuç kıs-mında genel hatlarıyla belirtilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Antakya, toplum, aile, nikâh, yatırım araçları.
SOME ASSESSMENTS ON SOCIAL AND ECONOMIC STRUCTURE OF FAMILY IN ANTAKYA (18th CENTURY)
It is a common understanding in Ottoman community that women have a low statue and that patriarchal family exists. A wellaccepted opinion is that men have a wide range of freedom that the husband can divorce his wife by simply saying ‘I get divorced’, and that polygamy is a normal thing. Additionally, a great number of issues such as how a situation the members of a separated family are in and what kind of social policies the government implements in this respect aren’t known. To explain these matters, some issues such as the formation and separation of family, number of children, appointment of guardianship, alimony, polygamy, dwelling, household goods, investment instruments of a family are discussed in the case of 18th century Antakya district. While we have benefited from the domestic and foreign studies, the registries belonging to Antakya district constitute main resource of our study. The findings stated in the text are itemized in general terms in the conclusion part.
Keywords:
Antakya, community, family, wedding, investment instruments,
___
- Arşiv ve Kurum Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi. İstanbul. Kaynaklar ve Araştırma Eserler Abdulkadir Gül, Antakya Kazasının Sosyal ve Ekonomik Yapısı (17091806),(Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum 2008.
- Adem Kara, 19.Yüzyılda Bir Osmanlı Şehri Antakya, İstanbul 2005.
- Adnan Gürbüz-Muhittin Tuş, “Osmanlı Ailesinin Demografik Yapısı”, Sosyo- Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, c.1, Ankara 1992.
- Kullanılan vesikaların tasnif durumu ve numaraları dipnotlarda gösterilmiştir. Allan Christelow, “Women, the Family, and Divorce Laws in Islamic History by Amira El Azhary Sonbol”, Elizabeth Warnock Fernea”, The American Historical Review, Vol. 102, No. 4. (Oct., 1997).
- Andre Raymond, Osmanlı Döneminde Arap Kentleri, (çev. Ali Berktay), İstanbul 1995.
- Bünyamin Karadöl, Şeyhü’l-İslâm Minkarî-zâde Yahya Efendi’nin Nikâh Akdi/Evlilik İle İlgili Fetvâları, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana 2006.
- C. Immer, “Annulment of Marriageand Its Solutious in Ottoman Law”, Turcica, XXV, 1993.
- Donald Quataert, “Clothing Laws, State, and Society in the Ottoman Empire, 1720-1829”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 29, No. (Aug., 1997).
- DrorZe'evi, “TheUse of Ottoman Sharia Court Records as a Source for Middle Eastern Social History: A Reappraisal”, Islamic Lawand Society, Vol. 5, No. 1. (1998).
- Enver Çakar “17. Yüzyılın İkinci Yarısında Antakya Kazasında İskân ve Nüfus (1678/1089 Tarihli Avârız-Hâne Defterine Göre)”, Belleten, c. LXVIII, sayı. 252, Ağustos 2004.
- Erdoğan Keleş, “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Muğla’da Evlilik Kurumu”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2004/c.21, sayı.
- Fuat Şancı, Hatay İlinde Türk Mimarisi I, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 200 Gül Akyılmaz, “Osmanlı Aile Hukukunda Kadın”, Türkler, c.1, Ankara 200 Haim Gerber, “Socialand Economic Position of Women in a Ottoman City, Bursa, 1600-1700”, International Journal of Middle Eastern Studies, no:12,1980.
- Halil Cin, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Konya 1988.
- Hasan Yüksel, “Vakfiyelere Göre Osmanlı Toplumunda Aile”, SosyoKültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, c.2, Ankara 1992.
- Hayri Ertan, Konya Şer’iyye Sicilleri Işığında Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapısı (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı), (Basılmamış Doktora Tezi), Konya 2000.
- İbrahim Bakır, “Ailenin Yaşama Mekânı Ev”, Türk Aile Ansiklopedisi, c.2, Ankara 1991.
- İbrahim Güler, “XVIII. Yüzyılda Aile: Sinop Örneği”, Türkler, c.14, Ankara 200 İlber Ortaylı, “Anadolu’da XVI. Yüzyılda Evlilik İlişkileri Üzerine Bazı Gözlemler”, Osmanlı Araştırmaları, I, 1980.
- İlber Ortaylı, “Osmanlı Hukukunda Gelenek Şeriat ve Örf”, Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, Ankara 1992.
- İlber Ortaylı, Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul 2001.
- James A. Reilly, “Women in the Economic Life of Late-Ottoman Damascus”, Arabica, Vol. 42, No. 1. (Mar., 1995).
- Joel M. Halpern, “Communal Families in theBalkans: The Zadrugaby Robert F. Byrnes”, American Anthropologist, New Series, Vol. 79, No. (Sep., 1977).
- John Maier, “Fragments of Memory: A Story of a Syrian Familyby Hanna Mina” International Journal of Middle East Studies, Vol. 27, No. (Nov., 1995).
- Leslıe Peırce, Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, (çev. Ülkün Tansel), İstanbul 2005.
- Leslie Peırce,“State, Society, andLaw in Islam: Ottoman Law in Comparative Perspective by Haim Gerber”, Islamic Lawand Society, Vol. 2, No. 3, (1995).
- MarcBaer, “Islamic Conversion Narratievesof Women: Social Changeand Gendered Religious Hierarchy in Early Modern Ottoman İstanbul”, Gender&History, vol.16, no.2, August 2004.
- Mark Stein,”Women in the Ottoman Empire: Middle Eastern Women in the Early Modern ErabyMadeline C. Zilfi”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 120, No. 2. (Apr. - Jun., 2000).
- Maurice Cerasi, “Late-Ottoman Architectsand Master Builders”,Muqarnas, Vol. (1988).
- Mehmet Akif Aydın, “Aile”, DİA, c.2. Mehmet Akif Aydın, “Osmanlı Hukukunda Kazai Boşanma ve Tefrik”, Osmanlı Araştırmaları, V, İstanbul 1986.
- Mehmet Akif Aydın, “Osmanlı Hukukunda Nikâh Akitleri”, Osmanlı TarihAraştırmaları, c. 3, İstanbul 1982.
- Mehmet Akif Aydın, “Osmanlılarda Aile Hukukunun Tarihi Tekâmülü”, Sosyo-Kültürel Değişim Sürecinde Türk Ailesi, c.2, Ankara 1992. Mehmet Akif Aydın, İslâm ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İstanbul, 19
- Mehmet Tekin, Hatay Tarihi Osmanlı Dönemi, Ankara 2000.
- Mehmet Tekin, Hatay Tarihi, Antakya 1992.
- Meral Altındal, Osmanlı’da Kadın, İstanbul 1994.
- Ömer Demirel, “1700-1730 Tarihlerinde Ankara’da Ailenin Niteliksel Yapısı”, Belleten, c. LIV, sayı.211, Aralık, 1990.
- Ömer Demirel, Muhittin Tuş, Adnan Gürbüz, “Osmanlı Orta Anadolu Ailesinde Ev, Eşya ve Giyim Kuşamı”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, c.2, Ankara 1992.
- Ömer Lütfi Barkan, “Edirne Askeri KassamınaAid Tereke Defterleri (15451659)”, Belgeler, sayı.5-6, Ankara 1993.
- Özer Ergenç, Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğine Katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara 1995.
- R. Jennings, “Divorce in the Ottoman Sharia Court of Cyprus 1580-1640”, Studia Islamica, 78, 1993.
- R.C.Jenning, “Women in Early 17 th Century Ottoman Judical Recordsthe Shaira Court of Anatolian Kayseri”, Jurnal of the Economic and Social History of the Orient, vol. XVIII, Part 1, Leiden 1975.
- R. C. Jennings, “Zimmis (Non-Muslims) in Early 17 th Century Ottoman Judicial Records: TheSharia Court of Anatolian Kayseri”,Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 21, No. 3. (Oct., 1978).
- Rifat Özdemir, “Tokat’ta Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1771-1810)”, Belleten, c. CLIV, 211, Ankara 1991.
- Robert Mantran, XVI. ve XVII. Yüzyılda İstanbul’da Gündelik Hayat, (çev. M.A. Kılıçbay), İstanbul 1991.
- RonShaham, “A Woman's Place: A Confrontation with Bedouin Custom in the Sharia Cour”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 113, No. 2. (Apr. - Jun., 1993).
- Ruth Lamdan, “Commual Regulatations as a Source for Jewish Women’s Lives in the Ottoman Empire”, TheMuslim World, volume.95, April 2005.
- Saim Savaş, “Fetva ve Şer‘iye Sicillerine göre Ailenin Teşekkülü ve Dağılması”, Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi, c. 2, Ankara, 1992.
- Sezer Tansağ, “Türk Mimarisinde Değişme ve Gelişme Çizgisi”, SosyoKültürel Değişme SürecindeTürk Ailesi, c.2, Ankara 1992.
- SophiaVackimes, “The Making of the Modern Greek Family: Marriageand Exchange in Nineteenth-Century Athensby Paul Sant Cassia; Constantina Bada”, The Journal of American Folklore, Vol. 110, No. 4 (Summer, 1997).
- Stephen D. Salamone, “Traditionand Gender: The Nikokyrio: The Economics of Sex Role Complementarity in RuralGreece”, Ethos, Vol. 15, No. 2. (Jun., 1987).
- Tülay Reyhanlı, İngiliz Gezginlerine Göre XVI. Yüzyılda İstanbul’da Hayat (1582-1599), Ankara 1983.
- ZouhairGhazzal, “A World within: Jewish Life as Reflected in Muslim Court Documents from the Sijill of Jerusalem (XVI th Century). Two Volume sby Amnon Cohen”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 116, No. 4. (Oct. - Dec., 1996).
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2008
- Yayıncı: Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi