1929 DÜNYA EKONOMİK BUHRANININ TÜRKİYE’YE VE DİĞER ÜLKELERE OLAN ETKİSİNİN İSTATİSTİK ANALİZİ

Birinci Dünya Savaşı, savaşa giren ülkelere çok ağır maliyetler yüklemiş, ülkelerin ekonomik dengeleri değişmiş, sanayideki üretim düşmüş ve işsizlik artmaya başlamıştır. 1929 Buhranı olarak adlandırılan kriz, New York borsasının çöküşüyle başlamış, ABD ve Avrupa merkez olmak üzere diğer ülkeleri de olumsuz olarak etkilemiştir. 1929’da başlayan kriz, özellikle 1930’lu yılların sonuna kadar etkisini artırarak devam ettirmiştir. 1929 Buhranından doğal olarak Türkiye’de etkilenmiştir. Bu çalışmada, 1929 Buhranı öncesi ve sonrası Türkiye başta olmak üzere ABD, Avrupa ve Balkan ülkelerinin bütçeleri ve kişi başına düşen milli gelirleri ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, 1929 Buhranın Türkiye ve diğer ülkelere olan etkisini irdelemek ve karşılaştırmalı olarak mukayese etmektir. Çalışmada arşiv kayıtlarından elde edilen resmi istatistik yıllıkları kullanılmış, metot olarak veri toplama yöntemi olan doküman incelemesi esas alınmıştır. Çalışmada, buhranın etkilerinin her ülkede aynı olmadığı, Türkiye’nin aldığı tedbirler sayesinde diğer ülkelere nispeten Türkiye’nin milli gelirinin az gerilediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

1929 Dünya Ekonomik Buhranı, Milli Gelir, Türkiye

Statistical Analysis of the Impact of the 1929 World Economic Depression on Turkey and Other Countries

The First World War imposed heavy costs on the countries that entered the war, the economic balance of the countries changed, the production in the industry decreased and unemployment started to increase. The crisis, called the 1929 Depression, started with the collapse of the New York stock market and negatively affected other countries, including the USA and Europe. The crisis, started in 1929, continued to increase its impact, especially until the end of the 1930s. Turkey was naturally affected by the 1929 Depression. In this study, the budgets and per capita national incomes of the USA, European and Balkan countries and Turkey were discussed. The aim of the study is to examine and compare the effects of the 1929 Depression on Turkey and other countries. In the study, official statistical annuals obtained from archive records were used, and document analysis was taken as the basis. As a result, it was concluded that the effects of the depression were not the same in every country, and that Turkey's national income decreased at a lesser rate compared to other countries thanks to the measures taken

Keywords:

The Great Depression of 1929 World Countries, National Income, Turkey,

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30.10.24.137.4.7, Ankara.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30.10.24.137.4.2, Ankara.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30.10.24.137.4.1, Ankara.
BAKIRTAŞ, İ. VE TEKİNŞEN, A. (2004). “Dünya Savaşları ve Büyük Buhran Arasındaki Etkileşimin Ekonomi Politiği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:12, Konya, s. 83-100.
BEAUD, M. (2003). Kapitalizmin Tarihi, Yordam Kitap, Ankara.
BULUŞ, A., KABAKLARLI , E. (2010). “1929 Ekonomik Buhranı İle Son Dönem Global Krizinin Karşılaştırılması”. Selçuk Üniversitesi İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırma Dergisi, Cilt:10, Sayı: 19, Konya, s. 1-22.
ÇAPRAZ, N. (2001). Ekonomik Bunalımların Dünya’da ve Türkiye’de Yansımaları, Der Yayınları, İstanbul.
DAVİS J. S. (1975). The World Between The Wars 1919-.1939: An Economist's View, John Hopkins, University Press, London. EĞİLMEZ, M. (2013). Küresel Finans Krizi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
GALBRAİTH, J., K. (2009). Büyük Kriz 1929, (Çev. Elif Nihan Akbaş), Pegasus Yayınlar, İstanbul.
GÖZCÜ, A. (2013). 1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye, Libra Kitapçılık ve Yayıncılık, İstanbul.
GREGORY, P. R., STUART, R. C. (1995). Comparative Economic Systems, Fifth Edition Houghton Miftlin Company, USA. GÜNAY, T. (2016). İktisat Kriz ve Yenilik, Çizgi Kitabevi, Konya.
HEATON, H., (2005), Avrupa İktisat Tarihi, (Çev. M. Ali Kılıçbay ve Osman Aydoğmuş), Paragraf Yayınları, Ankara.
IŞIK, N., & DUMAN , E. (2012). “1929 Ekonomik Buhranı ve 2008 Küresel Krizi’nin Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:2, Sayı: 1, Çankırı, s.73-100.
İNANCIK, H. (2011). “Osmanlı Para ve Ekonomi Tarihine Toplu Bir Bakış”, Doğu Batı Düşünce Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 17, Ankara, s. 9-36.
KAZGAN, G. (2013). Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2009) Ekonomi Politik Açısından Bir İrdeleme, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
KENNEDY, P. (1990). Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, (Çev. Birtane Karanakçı), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
KÜÇÜKKALAY, A. M. (2014). Dünya İktisat Tarihi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., Ankara.
LEWİS, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev. Metin Kıratlı), TTK Yayınları, Ankara.
LANGE, B. (2007). The Stock Market Crash of 1929: The End of Prosperity (Milestones in American History), Annotated Edition, Chealse.
METİNTAŞ, M. Y., KAYIRAN, M. (2016). “1929 Dünya Ekonomik Krizinin Türk Tarımına Etkileri ve 1931 Birinci Türkiye Ziraat Kongresi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:23, Isparta, s. 23-33.
MÜDERRİSOĞLU, A. (1994). “Kurtuluş Savaşının Malî Kaynakları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 4, Sayı:13, Ankara, s. 27-53.
ÖZKARDEŞ, L. (2016). “Cumhuriyetin İlk Yılları ve 1929 Ekonomik Buhranında Dış Ticaretin Yönetimi”, Gümrük ve Ticaret Dergisi, Sayı:6, s. 25-34.
PAMUK, Ş. (2008). Osmanlıdan Cumhuriyete Küreselleşme, İktisat Politikaları ve Büyüme- II, Türkiye İş Bankası Yayınlar, İstanbul. .
PAYA, M. M. (2013). Küresel Ortamda İktisat Politikaları, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
REİNHART, C. M.,ROGOFF, K. S. (2020). Bu Defa Farklı Finansal Çılgınlığın 800 Yıllık Tarihi. (Çevirmen: L. Konyar), NTV Yayınları, İstanbul. SARAÇOĞLU, F. (2009). “1930-1939 Döneminde Vergi Politikası”, Maliye Dergisi, Sayı:157, Ankara, s. 131-149.
ŞAHİNKAYA S. (2005). “Mustafa Kemal Atatürk’ün TBMM’nin Açılış Konuşmalarındaki İktisadi Temalar”, Mülkiyeliler Dergisi, Sayı. 249, Ankara, s. 9-48.
TANİLLİ, S. (2002). Yüzyılların Gerçeği ve Mirası 20. Yüzyıl: Yeni Bir Dünyanın Arayışında. Adam Yayınları, İstanbul.
TEZEL, Y.,T, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-50) Yurt Yayınevi, Ankara.
THUROW, L. (1995). A New Economic Game, (eds. C. Roe Goddard, John T. Passe Smith, John Conklin), International Political Economy: State Market Relations in The Globel Order, Lynne Rienner Publishers, USA.
TÜRKKAN, E. (2006). Ekonomik Kriz ve Güven Faktörü. Arıkan Yayım, İstanbul.
YARDIMCI, M., İNCE, E., MUHAMMET R., EKİZ, R. (2017), 1929 Dünya Ekonomik Krizinin Sebepleri ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme, Ed. (Koç et al), in Dünden Bugüne Ekonomi Yazıları, Küv Yayınları, Kocaeli.