Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey Muhalefeti

Türkiye’de, Büyük Millet Meclisi’nin ilk yıllarında gerek bireysel gerekse örgütlü muhalefetin önemli isimlerinden birisi Ali Şükrü Bey olmuştur. Mekteb-i Fünûn-u Bahriye Mektebi mezunu, Donanma Cemiyeti kurucusu, Milli Kongre üyesi ve son Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda Trabzon mebusu olan Ali Şükrü Bey, Birinci TBMM’ne Trabzon mebusu olarak girmiştir. Şükrü Bey, Meclis’te muhalif kimliğiyle öne çıkmıştır. Meclis’in hemen hemen her oturumunda şiddetli eleştirilerde bulunarak hükümeti zor durumda bırakmıştır. Misak-ı Milli kararlarında, düzenli ordunun kurulmasında, başkumandanlık kanununun uzatılmasında, istiklal mahkemelerinin uygulamalarında, saltanatın kaldırılmasında, Lozan Konferansı’nda muhalif tavır sergilemiştir. Onun bu muhalif tavrı Topal Osman Ağa tarafından öldürülmesine yol açmıştır. Bu çalışma, Birinci TBMM’de muhalefetin önder ismi olan Ali Şükrü Bey’i ve onun muhalif hareketini konu edinmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ali Şükrü Bey, Birinci Meclis’te muhalefet, Türk Kurtuluş Savaşı

The Opposition of Trabzon M.P. Ali Şükrü Bey in the First Grand National Assembly of Turkey

Ali Şükrü Bey was an important figure for both organized and individual opposition in the first Turkish GNA assembled in 1920. Graduated from the School of Navy Sciences, having served in the Balkan War, being one of the founders of the Donanma (Navy) Association and A member National Congress, and elected to the last Ottoman Parliament From Trabzon, Ali Şükrü Bey was also the Trabzon representative in the first Grand National Assembly of Turkey. Şükrü Bey was prominent with his opposing character in the Assembly. At almost every session, he rigorously criticized the government, leaving it in a very difficult position. His opposition was particularly observed in the Misak-ı Milli decisions; in the abuses of the Independence Courts, in the formation of a regular Army, in extending the power of law identifying Commander in Chief, in the abolition of the Sultanate, and in the Lausanne negotiations. This opposing attitude finally led him to be killed by Topal Osman Aga. The main focus of this study is Ali Şükrü Bey, an opposition leader in the first GNA.

Keywords:

Ali Şükrü Bey, Opposition in the Turkish GNA, Turkish Liberation War,

PDF

___

1. Süreli Yayınlar Açıksöz
Cumhuriyet
Günaydın
İstikbal
Tan
Tevhid-i Efkâr
Vakit
Yenigün
2. Gizli Celse Zabıtları TBMM, GCZ, C 1 / 2 / 3 / 4 / 11 / 27 / 21 / 25 / 26 / 27 / 28 / 29.
3. Kitap ve Makaleler “Ali Şükrü Bey’in Tercüme-i Hali”, Tevhid-i Efkar, 31 Mart 1923.
“Aziz Kurban/İlk Şehit Mebus”, İstikbal, 31 Mart 1923.
“Büyük Şehit Ali Şükrü Bey’in Tercüme-i Hali”, İstikbal, 3 Nisan 1339.
“General İsmail Hakkı Tekçe’nin Anıları”, Günaydın, 1 Aralık /8 Aralık / 9-10 Aralık / 11 Aralık / 12 Aralık 1977.
“Hadise-i Şehadet Karşısında”, İstikbal, 9 Nisan 1923.
“Yolumuz”, Tan, 18 Ocak 1923.
Ağaoğlu, Samet (1964), Kuvayı Milliye Ruhu, İstanbul.
Atatürk, Mustafa Kemal (1999), Nutuk, C I-III, Ankara: T.T.K. Yay.
Atay, Falih Rıfkı (1998), Çankaya, İstanbul: Bateş Yay.
Borak, Sadi (10-18 Kasım 1977), “Başkomutan ve Karşısındakiler”, Cumhuriyet.
Borak, Sadi (1962), İktidar Koltuğundan İdam Sehpasına, İstanbul: İstanbul Kitabevi.
Bozok, Salih Cemil (1985), Hep Atatürk’ün Yanında, İstanbul: Çağdaş Yay.
Cebesoy, Ali Fuat (1957), Ali Fuat Cebesoy’un Siyasi Hatıratı, İstanbul: Vatan Neşriyat.
Çelikalay, İsmail Ş. (1993), Hilafet-i İslamiye ve Türkiye Büyük Millet Meclisi, İstanbul: Bedir.
Çoker, Fahri (1773), Deniz Harp Okulumuz 1773, Ankara: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Yay.
Çoker, Fahri (1995), Türk Parlamento Tarihi 1919-1923, C 3, Ankara: TBMM Yay.
Gençosman, Kemal Zeki (1980), İhtilâl Meclisi, İstanbul.
Gençosman, Kemal Zeki (1981), Devlet Kuran Meclis, İstanbul: Hür Yay.
Goloğlu, Mahmut, Millî Mücadele Tarihi 3, 1920, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Hacıfettahoğlu, İsmail (2003), Ali Şükrü Bey/Emperyalizme Karşı Bir Hürriyet Kahramanı, Ankara: Atlas Yay.
Kalkavanoğlu, İlyas Sami (1957), Millî Mücadele Hatıralarım, İstanbul: yy.
Kandemir, Feridun (1964), Milli Mücadelenin Başlangıcında Mustafa Kemal Arkadaşları ve Karşısındakiler, İstanbul: Yakın Tarihimiz Yay.
Kandemir, Feridun (1965), Hatıra ve Söylemedikleri ile Rauf Orbay, İstanbul: Yakın Tarihimiz Yay.
Kılıç Ali (1955), Kılıç Ali Hatıralarını Anlatıyor, İstanbul: Sel Yay.
Koçak, Cemil (1977), “Siyasî Tarih”, Çağdaş Türkiye Tarihi (içinde), C IV, İstanbul: Cem Yayınevi.
Mısıroğlu, Kadir (1978), Ali Şükrü Bey, İstanbul: Sebil Yay.
Nadi, Yunus (26 Kasım 1922), “Yeni Bir Cidal Devri”, Yenigün.
Özçelik, Selahattin (2000), Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Milliye Cemiyeti, Ankara.
Özel, Sabahattin (1991), Milli Mücadele’de Trabzon, Ankara: T.T.K. Yay.
Sezgin, Ömür (1984), Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu, Ankara: Birey ve Toplum Yay.
Şapolyo, Enver Behnan (1969), Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Basın, Ankara.
Tarih IV, (Türkiye Cumhuriyeti) (1934), Türk Tarihi Tedkik Cemiyyeti, Maarif Vekaleti Yayını, İstanbul: Devlet Matbaası.
Tekçe, İsmail Hakkı (2000), Emekli General İsmail Hakkı Tekçe’nin Anıları, (Yay Haz: Hasan Pulur), İstanbul: Kaynak Yay.
Tunçay, Mete (1981), Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Ankara: Yurt Yay.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yay, C,II, Ankara, 1995, s.1039
Ülkümen, Hamdi (1994), Hümanist Atatürk, İstanbul: Çağdaş Yay.
Ünsal, Yavuz (1999), Atatürk, İmparatorluktan Milli Devlete, Ankara: T.T.K. Yay.
Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet (1990), İlk Meclis-Millî Mücadele’de Anadolu, İstanbul: Sel Yay.