Atatürk ve Macar Başkanı Gyula Gömbös

Atatürk’ün çağdaşı bir devlet adamı olan ve Macaristan’da 1932 yılında iktidara gelen Macar Başbakanı Gyula Gömbös, revizyonist bir politika izlemiş, Almanya ve İtalya ile anlaşmıştır. Atatürk’ün hayranı olan Gömbös, 1933 yılında Balkanlarda Türk - Bulgar yakınlaşmasını sağlamak için Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Gömbös bu ziyaret sonunda, gelişmekte olan Türk-Macar kültürel ve ekonomik ilişkilerini sağlamlaştırmasına rağmen, siyasi bağlamda Türkiye’nin desteğini alamamıştır. Bu çalışmada Gömbös’ün iktidara gelişi, izlediği politika, Atatürk ve devrimlerine olan hayranlığı ve Türkiye’yi ziyareti çerçevesinde her iki ülke arasında cereyan eden kültürel, ekonomik ve siyasi ilişkiler, özellikle Macar Milli Arşivi’nde (MOL) bulunan belgelere ve Macarca kaynaklara dayanılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Atatürk, Gyula Gömbös, Türkiye, Macaristan, Balkan Paktı, revizyonizm

Atatürk and Hungarian Prime Minister, Gyula Gömbös

The Hungarian Prime Minister, Gyula Gömbös, who was contemporary to Atatürk and came to power in 1932, pursued a revisionist policy and signed agreements with Italy and Germany. An admirer of Atatürk, Gömbös visited Turkey in 1933 to establish closer relations between Turkey and Bulgaria in the Balkans. With this visit, though Gömbös fortified already improving TurkishHungarian cultural and economic relations, he could not obtain the political support of Turkey. In this study, based principally on the documents found in Hungarian National Archive (HNA) and Hungarian sources, Gömbös’ coming to power, policies he followed, his admiration for Atatürk’s revolutions and cultural, economic, and political relations developing within the context of his visit to Turkey are investigated.

Keywords:

Atatürk, Gyula Gömbös, Turkey, Hungary, Balkan Pact, revisionism,

PDF

___

I. ARŞİVLER I.I. BCA (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi): Muamelat Genel Müdürlüğü Fonu.
I.II. MOL (Magyar Országos Levéltár: Macar Milli Arşivi): K 63. II. KİTAP ve MAKALELER
Bethlen István Emlékirata 1944, Zrínyi Katonai Kiadó, Budapest, 1988.
Csepanyi, Dezső; A Gömbös Kormány Szcociál Politikája, 1935-1936, Szeged, 1966.
Çolak, Melek; “Bir Macar Çocuğun Anılarının Işığında Atatürk ve Türk-Macar İlişkilerine Bakış”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt:XXI, Sayı:63, Kasım 2005, s.937- 960.
Çolak, Melek; “Bir Macar Çocuğun Anılarında Atatürk”, İlke, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Atatürk’ün Doğumunun 125. Yılı ve Cumhuriyetimizin 83. Yılı Özel Sayısı, 2006, s.95-105.
Çolak, Melek; “Macaristan’da Revizyonizm ve Balkan Paktı Çerçevesinde TürkiyeMacaristan İlişkileri (1923-1938)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, Sayı:8, Yıl:4, 2005, s.1-14.
Çolak, Melek; “Türk-Macar İlişkileri ve Macaristan’ın Türk İnkılabına Bakışı (1919-1938)”, Beşinci Uluslararası Atatürk Kongresi, 8-12 Aralık 2003-Ankara, Bildiriler, Cilt:II, Ankara 2005, s.1253-1266.
Dagobert von Mikusch; Kamál Atatürk, Gazi Musztafa Kemál Fél Évszázad Törökország Történelmeből, Budapest, 1937.
Érenyi, Tibor, János Kende, Lajos Varga; Fél Évszázad A Szociáldemokrácia Története Magyarországon 1868-1919, Politikatörténeti Intézet, 1990.
Flesch, István; Atatürk és Kora, Musztafa Kemál Atatürk Függetlenségi Háboruja és Kormányzása, Corvina Kiadó, 2004.
“Gömbös Gyula Keleti Útja és a Rodostói Ünnepség”, Turán, XVI. évfolyam, 1933, s.27-31.
Horthy, Miklós; Emlékirataim, Budapest 1990.
Kánya, Sándor; Gömbös Kísérlete Totalis Fasisztá Diktatúra Megteremtésére, Akadémiai Kiadó, Budapest, 1968.
Kerekesházy, József; Az Igazi Kemál, Egy Köztársaság Születése, Terebess Kiadó, Budapest, 2000.
Magyar Életrajzi Lexikon, Első Kötet, Akadémiai Kiadó, Budapest, 1967.
Magyarország Története 1918-1975, Szerzők: Balogh Sándor, Gergely Jenő, Izsák Lajos,
Föglein Gizella, Második Kiadós, Tankönyvkiadó, Budapest, 1988.
Nemez, Dezső; A Bethlen-Kormány Külpolitikája 1927-1931-ben, Az “Aktív Külpolitikája” Kifejlődése és Kudarca, Kossuth Könyvkiadó, 1964.
Ördögh, Piroska; A Szakszervezetek Antifasiszta Tévékenysége a Gömbös-Kormány Idején, Akadémiai Kiadó, Budapest, 1977.
“Réthly Antal Levele a Török Meteorologiai Szolgálata Megszervezéséről”, Az Időjárás, 1926, s.39-43.