Akabi Hikâyesi'ne Marksist Eleştirel Bir Yaklaşım*
Akabi Hikâyesi, 1851 yılında Ermeni harfleriyle yazılan ilk Türkçe romandır. Eser, Ermeni toplumunun farklı mezhebine mensup iki gencin aşk hikâyesi üzerinden, Tanzimat döneminin sanat anlayışı ve sosyal hayatını yansıtır. Temel kaynağını, diyalektik yöntemden ve doğru çözümlenmiş bir tarih anlayışından alan Marksist eleştiri ise edebiyat yapıtlarını incelerken aynı ilkelerden hareket eder. Bu nedenle toplumun ekonomik, politik, sosyal açıdan eleştirisi kabul edilir. Toplumdaki sosyal yapı, sınıf farkları, çatışan güçler Marksist eleştirinin değer ölçütleridir ve metin bu eleştiriyi somutlaştıran nesne işlevi görür. Bu makalede, Akabi Hikâyesi'ndeki ekonomik ve sosyal ilişkilerden yola çıkılarak roman Marksist eleştiri kuramına göre değerlendirilecektir. Romandaki karakterler aracılığıyla ekonomik koşullar ve dinin topluma etkisi dikkate alınmıştır. Ayrıca ekonomi ile toplum arasındaki etkileşimin çözümlenmesiyle, Akabi Hikâyesi'nde temsil edici "tip"ler tespit edilmiştir. Makalede, romanın Marksist eleştiri kuramına göre çözümlenmesi amaçlandığından, olay örgüsü üzerinde durulmamış ve yalnızca çözümleme açısından gerekli görülen noktalara değinilmiştir
A Marxist Critical Approach to Akabi Hikâyesi
Akabi Hikâyesi is the first Turkish novel written with Armenian alphabet in 1851. It reflects understanding of art and social life of Tanzimat period by the love story of a couple who belong to different sects of the Armenian community. The main resource of Marxist criticism is dialectic method and correctly analysed history perception; it works with same principles while examining literary works. For that reason, it is accepted as the economic, political and social criticism of the society. Social structure, class distinction and clashing powers in society are measures of value for Marxist criticism and the text works as the "object" which concretizes the critics. In this article, Akabi Hikâyesi will be evaluated according to Marxist criticism by considering economic and social relationships. Economic conditions and the impact of religion on society are taken into consideration through the characters in novel. Moreover, the representative "types" are identified by analysing the interaction between economy and society. This article aims at analyzing the novel by Marxist critism; therefore the plot is not summarized and the points necessary for the analysis are discussed.
___
- Althusser, Louis (2015). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, İstanbul: İthaki Yayın- ları.
- Belge, Murat (2013). Edebiyatta Ermeniler, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Benjamin, Walter (1990). Son Bakışta Aşk, Haz. Nurdan Gürbilek, İstanbul: Metis Yayınları.
- Dino, Güzin (1978). Türk Romanının Doğuşu, İstanbul: Cem Yayınevi.
- Eagleton, Terry (2012). Eleştiri ve İdeoloji Marksist Edebiyat Teorisi Üzerine Bir Çalış- ma, Çev. Savaş Kılıç, İstanbul: İletişim Yatınları.
- Engin, Ertan (2010). "Türk Romanında Ermeniler", yayımlanmamış doktora tezi, İs- tanbul: Marmara Üniversitesi.
- Karpat, Kemal H. (2011). Osmanlı'dan Günümüze Edebiyat ve Toplum, İstanbul: Ti- maş Yayınları.
- Kılıç, Davut (2007). Osmanlı Ermenileri, Elazığ: Manas Yayıncılık.
- Lukács, Georg (1987). Avrupa Gerçekçiliği, Çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul: Payel Yayınları.
- Lukács, Georg (2014). Roman Kuramı, Çev. Cem Soydemir, İstanbul: Metis Yayınları.
- Mardin, Şerif (2015). Türk Modernleşmesi Makaleler 4, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Moran, Berna (2010). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Ransome, Paul (2011). Antonio Gramsci, Çev. Ali İhsan Başgül, Ankara: Dipnot Ya- yınları.
- Ulu, Cafer (2005). "Cumhuriyet Döneminde Sosyo-Kültürel Açıdan Türk-Ermeni İlişkileri", yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Vartan Paşa (1991). Akabi Hikayesi, Ed. Muhittin Salih Eren, İstanbul: Eren Yayın- cılık.
- Williams, Raymond (1990). Marksizm ve Edebiyat, Çev. Esen Tarım, İstanbul: Adam Yayınları.
- ISSN: 1010-867X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1985
- Yayıncı: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
Sayıdaki Diğer Makaleler
Klasik Türk Şiirinde Levendâne Tarz
Akabi Hikâyesi'ne Marksist Eleştirel Bir Yaklaşım*
Modern Türk Öyküsünde Alt Türler (1890-1950)
1930'ların Kültür Dünyasını Aralamak: Görüş Mecmuası
Felsefi Bir Söylem Biçimi Olarak Susku