Çağrı Çağlar SİNMEZ, Gökhan ASLIM

Aksaray Malaklısı Çoban Köpeklerinin Hastalıklarının Tedavisinde Kullanılan Halk Veteriner Hekimliği İlaçları

Bu çalışmada, Aksaray Malaklısı çoban köpeği hastalıklarında geleneksel olarak kullanılan bitkisel, hayvansal ve madensel ilaçları kayıt altına almak, Türkiye’nin ve dünyanın çeşitli yerlerindeki uygulamalarla karşılaştırmasını yap-mak amaçlandı. Çalışma, Aksaray yöresinde 50 Malaklı köpeği yetiştiricisi ile yüz yüze görüşme yapılarak gerçekleştirildi. Aksaray Malaklısı çoban köpeği hastalıklarında kullanılan halk veteriner hekimliği ilaçları bu kaynak kişilerden sağlanan bilgiler ile derlendi. Çalışmada, Aksaray Malaklısı çoban köpeğinin iç ve dış parazitleri, deri yara-lanmaları, ishal, kabızlık, apse, zehirlenme, mastitis, köpek gençlik hastalığı, keratokonjunktivitis ve kırık gibi hastalık tedavilerinde kullanılan halk veteriner hekimliği ilaçları belirlendi. Bu hastalıkların tedavisinde toplam 13 adet bitkisel ilacın kullanıldığı tespit edildi. En çok kullanılan bitkisel ilaçlar arasında çam katranı ve sarımsak yer aldı. Mineral ilaçlar olarak motor atık yağı, naftalin, DDT, kükürt, ekin tozu ve tuz kullanılırken, yağ, yoğurt, ayran, kuyruk yağı ve yumurta gibi hayvansal ürünlerde hayvansal ilaçlar arasında yer aldı. Bu çalışma ile çeşitli bitkisel, hayvansal ve mineral ilaçlar tespit edilmiş olup, bazı ilaçların rasyonel tedavi uygulamaları kapsamında değerlendirilebileceği belirlendi.

Anahtar Kelimeler:

Aksaray Malaklısı çoban köpeği, Aksaray yöresi, halk veteriner hekimliği, tıbbi ilaçlar

An Ethnoveterinary Remedies Used in the Treatment of Diseases of Aksaray Malaklısı Shepherd Dogs*

The subjects of our study were to report the usage of herbal, animal and mineral remedies on Aksaray Malaklısı shepherd dogs from traditional ethnoveterinary medicine knowledge and to compare the remedies used in traditional veterinary medicine with those used in the other locations of Turkey and countries. The work was carried out in Aksaray province (Turkey) by interviewing dog breeders. Fifty participants provided the information in this paper on the ethnoveterinary remedies used for treatment of diseases in Aksaray Malaklısı shepherd dogs. Ethnoveterinary remedies traditionally utilised for treatments of Aksaray Malaklısı shepherd dogs against ecto and endo-parasites, open skin wounds, diarrhea, constipation, abscess, toxication, mastitis, distemper, keratoconjunctivitis and fracture were identified. It was found that 13 plants in total were being used in the treatment of dog disorders in Aksaray pas-turelands. Pinus nigra L. (tar) and Allium sativum L. were the most used plant species. Used motor oil, naphthalene, dikloro difenil trikloroethan (DDT), sulfur, crop powder and salt were the most utilised substances among mineral reme-dies. The most commonly used animal remedies included the milk and milk products (butter, yogurt and ayran), fat, and eggs. The present study showed that a number of reported herbal, animal and mineral substances, some of them with promising rational therapeutic applications, have been detected.

Keywords:

Aksaray Malaklısı shepherd dog, Aksaray province, ethnoveterinary medicine, medicinal remedies,

PDF

___

1. Arı S, Kargıoğlu M, Temel M, Konuk M. Tra-ditional tar production from the Anatolian black pine (Pinus nigra arn. subsp. pal-lasiana (lamb.) holmboe var. pallasiana) and its usages in Afyonkarahisar, Central West-ern Turkey. J Ethnobiol Ethnomed 2014; 10(1): 2-9. 2. Arslan ES. Ege Bölgesi folklorunda veteriner hekimliği ve hayvancılık üzerine araştırmalar, Doctorate Thesis, Ankara University Health Sciences Institute, Ankara-Turkey, 1998; p. 148. 3. Atasoy F, Erdoğan M, Özarslan B, Yüceer B, Kocakaya A, Akçapınar H. Malaklı Karabaş köpeklerde bazı morfolojik ve genetik özel-likler. Ankara Univ Vet Fak 2014; 61(2): 125-32. 4. Avcı A, Özen R. Use of black doctor: Tar for the treatment of animal diseases as part of the veterinary medical folklore of Antalya province. Fırat Univ J Health Sci 2016; 30(1): 39-44. 5. Bahmani M, Eftekhari Z. An ethnoveterinary study of medicinal plants in treatment of dis-eases and syndromes of herd dog in south-ern regions of Ilam province, Iran. Comp Clin Pathol 2013; 22(3): 403-7. 6. Başoğlu A, Birdane F, Solmaz H. The effect of henna (Folium lawsonia) paste in Ring-worm in calves. Indian Vet J 1998; 75(1): 71-2. 7. Benítez G, González-Tejerob M, Molero-Mesa J. Knowledge of ethnoveterinary medi-cine in the Province of Granada, Andalusia, Spain. J Ethnopharmacol 2012; 139(2): 429-39. 8. Bennett BC, Alarcón R. Hunting and hallu-cinogens: The use psychoactive and other plants to improve the hunting ability of dogs. J Ethnopharmacol 2015; 171(2): 171-83. 9. Blanco E, Macia MJ, Morales R. Medicinal and veterinary plants of El Caurel (Galicia, Northwest Spain). J Ethnopharmacol 1999; 65(2): 113-24. 10.Bonet MA, Vallès J. Ethnobotany of Montseny biosphere reserve (Catalonia, Ibe-rian Peninsula): Plants used in veterinary medicine. J Ethnopharmacol 2007; 110(1): 130-47. 11.Bulut G, Tuzlacı E. An ethnobotanical study of medicinal plants in Turgutlu. J Ethnophar-macol 2013; 149(3): 633-47. 12.Costa-Neto EM. Healing with animals in Fei-ra de Santana City, Bahia, Brazil. J Eth-nopharmacol 1999; 65(3): 225-30. 13.Dreyer K, Fourie LJ, Kok DJ. The efficacy of used engine oil against ticks on cattle. Ondersterpoort J Vet Res 1998; 65(4): 275-9. 14.Franco E, Ferreira de Aquino CM, Lys de Medeiros P, Evencio LB, da Silva Goes AJ, de Souza Maia MB. Effect of a semi solid formulation of Linum usitatissimum L. (linseed) oil on the repair of skin wounds. J Evid Based Complementary Altern Med 2012; dx.doi.org/10.1155/2012/270752. 15.Gabalebatse M, Ngwenya BN, Teketay D, Kolawole OD. Ethno-veterinary practices amongst livestock farmers in Ngamiland Dis-trict, Botswana. Afr J Tradit Complement Altern Med 2013; 10(3): 490-502. 16.Jernigan KA. Barking up the same tree: A comparison of ethnomedicine and canine ethnoveterinary medicine among the Agua-runa. J Ethnobiol Ethnomed 2009; 5(1): 1-9. 17.Kahya E. On Bin Yıllık Tarihi Kent Aksaray. Yeni Aksaray Basın Yayın, Aksaray: 2013. 18.Lans C, Harper T, Georges K, Bridgewater E. Medicinal plants used for dogs in Trinidad and Tobago. Prev Vet Med 2000; 45(3-4): 201-20. 19.Lans C, Harper T, Georges K, Bridgewater E. Medicinal and ethnoveterinary remedies of hunters in Trinidad. BMC Complementary Altern Med 2001; 1: 10. 20.Lans C, Turner N, Khan T. Medicinal plant treatments for fleas and ear problems of cats and dogs in British Columbia, Canada. Para-sitol Res 2008; 103(4): 889-98. 21.Lans C, Turner N, Brauer G, Khan T. Medici-nal plants used in British Columbia, Canada for reproductive health in pets. Prev Vet Med 2009; 90(3-4): 268-73. 22.Leonard JA, Wayne RK, Wheeler J, Valadez R, Guillén S, Vilà C. Ancient DNA evidence for Old World origin of New World dogs. Sci-ence 2002; 298(5598): 1613-6. 23.Martínez GJ, Luján MC. Medicinal plants used for traditional veterinary in the Sierras de Córdoba (Argentina): An ethnobotanical comparison with human medicinal uses. J Ethnobiol Ethnomed 2011; 7(1): 1-19. 24.Moyo B, Masika PJ. Tick control methods used by resource-limited farmers and the effect of ticks in cattle in rural areas of the Eastern Cape Province, South Africa. Trop Anim Health Prod 2009; 41(4): 517-23. 25.Moyo B, Masika PJ, Dube S, Maphosa V. An in-vivo study of the efficacy and safety of ethno-veterinary remedies used to control cattle ticks by rural farmers in the Eastern Cape Province of South Africa. Trop Anim Health Prod 2009; 41(7): 1569-76. 26.Önder S, Akbulut CD. Kentsel açık-yeşil alanlarda kullanılan bitki materyalinin değer-lendirilmesi; Aksaray kenti örneği. Selçuk Tarım Gıda Bil Derg 2011; 25(2): 93-100. 27.Polat R, Satil F. An Ethnobotanical survey of medicinal plants in Edremit Gulf (Balikesir-Turkey). J Ethnopharmacol 2012; 139(2): 626-41. 28.Quave CL, Lohani U, Verde A, Fajardo J, Rivera D, Obo´n C, Valdes A, Pieroni A. A comparative assessment of zootherapeutic remedies from selected areas in Albania, Italy, Spain and Nepal. J Ethnobiol Ethno-med 2010; 30(1): 92-125. 29.Ramalah PV, Patil MB. Ethno veterinary plants of Nadurbar district of Maharashtra, India. Anc Sci Life 2005; 24(3): 119-25. 30.Rigg R. Livestock guarding dogs: Their cur-rent use worldwide. IUCN/SSC Canid Spe-cialist Group Occasional, 2001; pp.1-133. 31.Sinmez ÇÇ, Yaşar A. Sivas folklorunda Türk çoban köpeği kangal. Zeitschrift für die Welt der Türken/J World Turks 2013; 5(2): 193-214. 32.Upadhyay B, Singh KP, Kumar A. Ethno-veterinary uses and informant consensus factor of medicinal plants of Sariska region, Rajasthan, India. J Ethnopharmacol 2011; 133(1): 14-25. 33.Yaşar A, Sinmez ÇÇ, Aslım G. Ruminant parasitic diseases and treatment methods at folklore of Konya area in Central Anatolia region. Kafkas Univ Vet Fak Derg 2015; 21(1): 1-7. 34.Yerlikaya H. Elazığ ve çevresinde hayvan hastalıklarında halk hekimliği üzerine araştırmalar. Kafkas Univ Vet Fak Derg 2002; 8(2): 133-6. 35.Yılmaz O. Kangal Türk Çoban Köpeği. Istan-bul: Bilge Kültür Sanat Publishing, 2008; pp. 5-190. 36.Yineger H, Kelbessa E, Bekele T, Lulekal E. Ethnoveterinary medicinal plants at Bale Mountains National Park, Ethiopia. J Eth-nopharmacol 2007; 112(1): 55-70. 37. Yüksel E. Aşağı Fırat Havzasında veteriner hekimliği folkloru üzerine araştırmalar, Doc-torate Thesis, Fırat University Health Scienc-es Institute, Elazığ-Turkey, 2012; p. 180.