Erişilebilirlik ve kent meydanların sürdürülebilirliği: Sakarya/Arifiye meydanı örneği

Kamusal alan örnekleri olan kent meydanlarının evrensel tasarım prensipleri doğrultusunda, erişilebilirlik standartları dikkate alınarak planlanması ve sürdürülmesi toplumu oluşturan farklı özellikteki bireyler için önem taşımaktadır. Bu makalede engelli bireylerin erişilebilirlik konusunda yaşadıkları sorunlar kent meydanları bağlamında ele alınmıştır. Çalışmada üç kişiden oluşan görme engelli birey grubuyla seçili bir kent meydanında yerinde deneyimleme çalışması yapılmıştır. Sakarya İli, Arifiye Meydanı, bulunduğu konumu ile ticaret ve sanayi alanında gelişimini arttırarak imkanlarını genişletmekte olması ve engelli bireylere iş olanağı konusunda çalışma alanı yaratması nedenleriyle tercih edilmiştir. Alan çalışmasında yer alan katılımcıların seçiminde rastgele atama tekniği kullanılmış, öncesinde araştırmanın amacı, yararları, yürütme şekli ve kendilerinden beklenenler konusunda bilgi verilmiştir. Katılımcı grubu alanda günlük zorunlu ihtiyaçları doğrultusunda kullanabilecekleri varsayılan ve önceden belirlenmiş bir güzergâhta rehber eşliğinde dolaşım yaparak, kent meydanını yerinde deneyimlemiş, “evrensel tasarım prensipleri” doğrultusunda hazırlanan formun doldurulmasına bireysel olarak katılım göstermişlerdir. Bu doğrultuda mevcut yapılı Arifiye Kent Meydanının evrensel tasarım ilkeleri ve belirlenen alt parametrelerine uygunluğu değerlendirilmiştir. Gerçekleştirilen vaka çalışması sonucunda, meydanın fiziki koşullarının farklı yaş ve engel gruplarına sahip olan bireyler için yetersiz kaldığı, alanda erişim sorunları yaşandığı tespit edilmiş, engelli bireylerin fiziksel ve sosyal anlamda erişim sorunlarına yanıt bulabileceği bir örnek meydan tasarımı önerilmiştir. Kentin yaşam alanlarının toplumu oluşturan bireyleri ayrıştırıcı değil, bütünleştirici ve evrensel tasarım ilkeleri doğrultusunda yapılandırılmasının gerekliliği sürdürülebilir ve insana saygılı bir kentsel tasarım için gerekli görülmüştür. Yürütülen çalışmanın mevcut yapılı farklı kamusal alanlarda ve farklı denek gruplarıyla birçok kez yinelenebilmesi söz konusudur.

Accessibility and sustainability of urban squares: The case of Sakarya / Arifiye square

Planning and maintaining city squares, which are examples of public spaces, in line with universal design principles and taking into account accessibility standards, is important for individuals with different characteristics that make up the society. In this article, the problems experienced by disabled individuals in terms of accessibility are discussed in the context of city squares. In the study, an on-site experience study was conducted with a group of visually impaired individuals in a selected city square. Arifiye Square in Sakarya Province has been preferred because of its location that is increasing the potential and development in trade and industry, and creating job opportunities for disabled individuals. Random assignment technique was used in the selection of the participants in the field study. The participants were informed about the purpose of the research, its benefits, the mode of execution and what is expected of them. The participant group experienced the city square on site by following a predetermined route that they could use for their daily mandatory needs with a guide, and individually filled out the form prepared in line with the "universal design principles". In this direction, the compatibility of the existing Arifiye City Square with the universal design principles and determined sub-parameters was evaluated. As a result of the conducted case study, it was determined that the physical conditions of the square were insufficient for individuals with different age and disability groups and access problems were experienced in the area. A sample city square design was proposed where disabled individuals could find solutions to their physical and social access problems. The necessity of structuring the living spaces of the city in line with the principles of holistic and universal design, not separating the individuals that make up the society, was deemed necessary for a sustainable and human-friendly urban design. It is possible to repeat the carried out case study in different public spaces with different subject groups.

Keywords:

Accessibility, Sustainability, Universal Design Disability, Urban Squares,

PDF

___

Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (ÖZİDA). (2010). Yerel yönetimler için ulaşılabilirlik temel bilgiler teknik el kitabı. https://eyh.aile.gov.tr/data/545886b5369dc3281c69af4f/

Birleşmiş Milletler (BM). (2004). Accessibility for the disabled a desing manual for a barrier free environment. https://www.un.org/esa/socdev/enable/designm/

Burcu, E. (2002). Üniversite okuyan özürlü öğrencilerin sorunları: Hacettepe-Beytepe Kampüsü öğrencileri örneği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), 83-103.

Dostoğlu, N., Şahin, E., & Taneli, Y. (2009, Mayıs). Evrensel tasarım: Tanımlar, hedefler, ilkeler. Tasarıma kapsayıcı yaklaşım: Herkes için tasarım. Mimarlık Dergisi, 347, 23- 27.

Erkovan, E. (2013). Evrensel tasarım ilkeleri kapsamında bir kamusal alan olarak Akdeniz Üniversitesi Kampüsünün incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimler Enstitüsü.

Goffman, E. (1968). Stigma: Notes on the management of spoiled identity. Prentice Hall.

Kavak, M. (2010). Evrensel tasarım yaklaşımı bağlamında kamusal mekanlar: Harbiye Kongre Vadisi örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.

Keleş, R. (1980). Kentbilim terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.

Krier, R. (1979). Urban space. Academy Edition, Fifth Impression.

Mace, R.L. (1998). A perspective on universal design. designing for the 21st century: An International Conference on Universal Design. FAIA.

Moughtın, C. (2003). Urban design: Street and square. (Third Edition). Butterwort Architecture.

Papaioannou, K. (2008). European legislation on people with disabilities. Department of Civil Engineering, Aristotle Univeristy Thessaloniki, Greece.

Resmi Gazete. (2005, Temmuz). Anayasa Mahkemesi, 01.07.2005 Tarihli ve 5378 sayılı Kanun. Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx? home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050707.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050707.htm

Steinfeld, E. (1996). Universal design as innovation. Occasional paper, Center for Inclusive Design and Environmental Access, University at Buffalo.