Sokağın Mekansal Değişim Sürecinin Belgelenmesi: Alaçam (Samsun) Geleneksel Sokaklarından Örnekler

Sokaklar, toplumların farklı coğrafi koşullarda ürettikleri çok çeşitli mekansal biçimlenmenin bir göstergesi olarak kentlerin önemli bir parçasıdır. Bazen aynı ve kuşaklar boyu değişmeyen gereksinimlere cevap vermeye çalışırken, bazen çağın gereksinimlerine bağlı olarak sürekli biçimde yenilenirler. Bu bakışla kentsel yaşam içinde sokağa ilişkin çoğu değerlendirme, sokağı tarihi birikimin izlerini taşıyan ve aynı zamanda günümüzün yaşayan mekanları olarak toplumsal, ekonomik ve politik yaşamın önemli alanlarından biri olarak açıklamaktadır. Bu değerlendirme, sokağın analizinde doğal, toplumsal, kültürel ve ekonomik gibi çok çeşitli açılardan araştırmanın gerekliliğini de ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışma ile sokağın durağan, yaşamsal ve çevresel ögeleri bağlamında tüm bileşenlerini birarada dönemsel açıdan değerlendirmeyi ve sokağın mekansal değişim sürecinin belgelenmesine yönelik bir analiz gerçekleştirmeyi amaçlayan bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada, Samsun ili Alaçam ilçesi kentsel sit alanlarındaki sokaklar mekansal değişim sürecini açıklamadaki örneklemi temsil etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Tarihi Çevre, Geleneksel Sokak, Belgeleme, Alaçam

Documentation of the Spatial Transformation of Street: A Case Study on the Traditional Streets from the City of Alaçam (Samsun)

Street, as one of the main indicators of social production of space in various geographic conditions, represents a significant component of urban systems. They sometimes resist certain changes and maintain their basic spatial organization; but generally social changes and contemporary needs necessitate spatial transformation. Through this view, many studies tend to explain streets as the spatial organizations of social, economic and political life which convey the footprints of the history of social production of space. Having regard to these explanations, this study states that every analysis of street needs to consider the natural, geographical, social, cultural and economic variables. This study, on the other hand, is an attempt both to analyze the spatial organization of street both in terms of these variables temporally and to document these temporal changes. Traditional streets of the urban conservation area of the City of Alaçam in Samsun province represent the case area of this study.

Keywords:

Historical Site, Traditional Street, Documentation, Alaçam,

PDF

___

Aktüre, S. 1978. 19. yüzyıl Sonunda Anadolu Kenti Mekansal Yapı Çözümlemesi. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.
Alaçam Kaymakamlığı, Bir Zamanlar Alaçam Fotoğraf Sergisi Arşivi, Samsun.
Anakök, T. 2006. Alaçam Tarihi, (Anakök, C.K. ed.), İstanbul.
Appleyard, D., Gerson, M.S. ve Lintell, M. 1981. Livable Streets, University of California Press, s.29-30.
Aru, K.A. 1965. Yayalar Taşıtlar Şehir Dokusunda Yeni Ulaştırma Düzenleri, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, İstanbul, ss.210.
Atacan, F., Pekdemir, A. 1984. Tarihi Çevre Korumasında İlk Aşama: Saptama-Belgeleme. Mimarlık Dergisi, Yıl:22, Sayı:3-4, Ankara, s. 16-17.
Crouch, D., 1998. The Street in the Making of Popular Geographical Knowledge. Fyfe, R.N. 1998. Images of the Street Planning, Identity and Control in Public Space. London/Newyork: Routledge, 160s.
Çetin Koşar Arşivi, Samsun.
Duman, Ö. 2010. Rumeli’den Samsun’a Göç (1923-1970), Samsun Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kültür Varlıkları, Samsun.
Fırat, M. 1947. Samsun Halkevi Dergisi, Ocak-Şubat Sayı:79, Samsun.
Fırat, N. 2013. 1775/21 1775/21numaralı (H.1292/M.1875-1876/H.1295/M.1878) Samsun Şeriye Sicilinin Transkripiyonu ve Değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
Hamilton, W.J., 1842. Researches in Asia Minor, Pontos, Armenia with Some Account of Their Antiquities and Geology, London, Volume I, ss.298.
Hasol, D. 1995. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. Yem Yayınları, İstanbul, 520s.
Hovardaoğlu, Ç. S. 2014. Kayseri Oelsner-Aru Planı ve Plan Uygulama Sürecinde Yerel Yönetimlerin Rolü(1930-1965). Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 23, sayı 1, ss. 39-55.
İpek, N. 2012. Selanik’ten Samsun'a Mübadiller, Samsun Büyükşehir Belediyesi, Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı, Kültür Yayınları, 2012.
Jacobs, J. 2015. Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı (Doğan, B., ed.), Metis Yayınları, İstanbul. 472s.
Kitapçıgil, A.V. 1993. Vali Kitapçıgil’in Anıları, Lebib Yalkın Yayınları, İstanbul.
Kuban, D., 2000. Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu, Yem Yayınları, İstanbul, 207s.
Kuzeyde Tütün-Memleket Mektubu Arşivi, Samsun.
Madran, E. 2002. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Tutumlar ve Düzenlemeler – 1800-1950, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği, Ankara, 232s.
Madran, E. 2009. Tarihi Çevrenin Tarihi: Osmanlı’dan Günümüze Tarihi Çevre, Tavırlar, Düzenlemeler. TMMOB Mimarlar Odası Yayını, Ankara, ss.6-16.
Mert, S. 2017. Tarihi Çevrelerde Sokağın Mekansal Değişim Sürecinin Belgelenmesi. Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, 187s, Kayseri.Streetscape in Historic Towns, 1978. http://www.icomos.org/publications/93towns7h.pdf (Erişim Tarihi: 13.09.2017).
Şaban Baş , 23.07.2016 Sözlü Görüşme, Alaçam, Samsun.
Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların Korunması Tüzüğü, 1987. http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_0884650001353670152.pdf (Erişim Tarihi: 13.09.2017).
Tarihi ve Geleneksel Alanların Korunması ve Çağdaş Yaşamdaki Rolleri Konusunda Tavsiye Kararı, 1976. http://www.unesco.org.tr/dokumanlar/kultur/tarihirol_t_k.pdf/(Erişim Tarihi:20.09.2017).
Tekeli, İ. 1980. Türkiye'de Kent Planlamasının Tarihsel Kökleri, (Gök, T. Ed.). Türkiye’de İmar Planlaması. Ankara.
Tekeli, İ., Ortaylı, İ. 1978. Türkiye'de Belediyeciliğin Evrimi, Türk İdareciler Derneği, Bilimsel Araştırma Dizini-2, Birinci kitap, Ankara.
Türkçe Sözlük, 2011. Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Baskı. Ankara. 2800s.
Ülgen, A. S. 1943. Anıtların Korunması ve Onarılması, Maarif Matbaası, Ankara, 85s.
Vula Pavlides Rushdoony Özel Arşivi, Samsun.