ÖzetBu çalışmada, Osmanlı Devleti sınırlarında Türkçe olarak yayınlanan ilk üç dergiye ilişkin bilgi verilecektir. Osmanlı Devleti'nde özel girişimle yayıncılığın başlamasından henüz dokuz ay gibi kısa bir süre sonra düzenli yayın aralığına sahip ilk Türkçe dergi Mecmüa-i Fünün yayınlanmaya başlar. Kendisinden yalnızca birkaç ay sonra ise ikinci Türkçe dergi Mecmüa-i İbr-i İntibah ve ilk resimli Türkçe dergi Mirat yayınlanır. Diğer iki ilmî dergi ile Mecmüa-i Fünün'un başlattığı edebi tartışma sonrası, her iki yeni ilmî dergi de yayınlarına son vermek durumunda kalır. Her üç derginin gerek yayımcıları gerekse yazarları kalemiyye (devlet memuru) ve az da olsa askeriye sınıfına mensup eğitimli gençlerden oluşmaktadır. Bu çalışmada, özellikle Türk basın tarihi ile ilgili mevcut çalışmalarda haklarında neredeyse hiçbir malumata rastlanmayan Mecmüa-i İbr-i İntibah (Mecmüa-i İbretnüma) ve Mirat dergilerine dair daha ayrıntılı bilgi verilecek olup, çok sayıda kapsamlı araştırmaya konu olmuş Mecmüa-i Fünün dergisine ilişkin de bilgi aktarılacaktır. Türkçe dergiciliğin başladığı dönemde Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu sosyo-ekonomik, kültürel duruma dair de genel bir saptamada bulunulacaktır. Çünkü, mevcut durumun basının genel işleyişine ve içeriğine etki ettiği gibi, gazetecilik (dergicilik) mesleğine soyunan dönemin aydınlarının zuhur ettikleri ortama dair ışık tutulmasının da faydalı olacağı kanaatindeyiz. Çalışmada özellikle üzerinde durulacak nokta, Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye'nin resmî yayını olan Mecmüa-i Fünün ile polemiğe giren diğer iki derginin arasında geçen tartışmalar olacaktır. Özel sermaye yayıncılığının henüz başladığı bir dönemde meydana gelen bu polemiğin, sektördeki ilk mesleki rekabetin sonucu olduğu söylenebilir. Yine, yayınlar arasında yaşanan ‘mübâhase-i edebiyye'nin neticeleri ve bunun nedenleri, dönemin idari, sosyal yapısı ile ilişkilendirilerek aktarılmaya çalışılacaktır. Amaç, Türk basın tarihinin gerçekte çok önem arz eden, Türkçe dergi yayıncılığının ilk evrelerine tekabül eden bu dönemine ilişkin, ilk elden kaynaklar yürütülecek bir çalışma yoluyla az da olsa bir ışık tutabilmektir.

ÖzetBu çalışmada, Osmanlı Devleti sınırlarında Türkçe olarak yayınlanan ilk üç dergiye ilişkin bilgi verilecektir. Osmanlı Devleti'nde özel girişimle yayıncılığın başlamasından henüz dokuz ay gibi kısa bir süre sonra düzenli yayın aralığına sahip ilk Türkçe dergi Mecmüa-i Fünün yayınlanmaya başlar. Kendisinden yalnızca birkaç ay sonra ise ikinci Türkçe dergi Mecmüa-i İbr-i İntibah ve ilk resimli Türkçe dergi Mirat yayınlanır. Diğer iki ilmî dergi ile Mecmüa-i Fünün'un başlattığı edebi tartışma sonrası, her iki yeni ilmî dergi de yayınlarına son vermek durumunda kalır. Her üç derginin gerek yayımcıları gerekse yazarları kalemiyye (devlet memuru) ve az da olsa askeriye sınıfına mensup eğitimli gençlerden oluşmaktadır. Bu çalışmada, özellikle Türk basın tarihi ile ilgili mevcut çalışmalarda haklarında neredeyse hiçbir malumata rastlanmayan Mecmüa-i İbr-i İntibah (Mecmüa-i İbretnüma) ve Mirat dergilerine dair daha ayrıntılı bilgi verilecek olup, çok sayıda kapsamlı araştırmaya konu olmuş Mecmüa-i Fünün dergisine ilişkin de bilgi aktarılacaktır. Türkçe dergiciliğin başladığı dönemde Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu sosyo-ekonomik, kültürel duruma dair de genel bir saptamada bulunulacaktır. Çünkü, mevcut durumun basının genel işleyişine ve içeriğine etki ettiği gibi, gazetecilik (dergicilik) mesleğine soyunan dönemin aydınlarının zuhur ettikleri ortama dair ışık tutulmasının da faydalı olacağı kanaatindeyiz. Çalışmada özellikle üzerinde durulacak nokta, Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye'nin resmî yayını olan Mecmüa-i Fünün ile polemiğe giren diğer iki derginin arasında geçen tartışmalar olacaktır. Özel sermaye yayıncılığının henüz başladığı bir dönemde meydana gelen bu polemiğin, sektördeki ilk mesleki rekabetin sonucu olduğu söylenebilir. Yine, yayınlar arasında yaşanan ‘mübâhase-i edebiyye'nin neticeleri ve bunun nedenleri, dönemin idari, sosyal yapısı ile ilişkilendirilerek aktarılmaya çalışılacaktır. Amaç, Türk basın tarihinin gerçekte çok önem arz eden, Türkçe dergi yayıncılığının ilk evrelerine tekabül eden bu dönemine ilişkin, ilk elden kaynaklar yürütülecek bir çalışma yoluyla az da olsa bir ışık tutabilmektir.