Kölelikten günümüze Türk sinemasında Afro-Türk kadınların temsili

19. yüzyılda Osmanlı topraklarına getirilen ve büyük çoğunluğunu kadınların oluşturduğu Afrikalı köle kadınlar, ev içi hizmetlerde, tarımda çalıştırılmaktaydı. Bu çalışma, Osmanlı döneminde görülen kölecilik anlayışının yansıması olarak Türk sinemasında Afro-Türk kadınların aile içerisindeki konumunu Marksist Feminist bakış açısıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Türk sinemasında hizmetçi, dadı, bakıcı rolleriyle bütünleşmiş olan Afro-Türk kadın oyuncular; Yasemin Esmergül ve Dursune Şirin’in “İki Kafadar Deliler Pansiyonunda” (1952), “Hıçkırık” (1953), “Seher Yıldızı” (1959), “Abbas Yolcu” (1959), “Sevmek” (1974), “Süt Kardeşler” (1976) ve “Tosun Paşa” (1976) filmleri Marksist Feminizmin yabancılaşma kavramı ekseninde incelenmeye alınmıştır. Siyahi kadının yabancılaşmasında; ürettiği ürüne, emek sürecine, kendi varlığına ve topluma yabancılaşma kategorileri üzerinden Afro-Türk kadın oyuncuların rolleri niteliksel analizle incelenmiştir. Marx’ın dört biçimini sunduğu yabancılaşma kavramı filmlerde Afro-Türk kadınların rolleri üzerinden ele alındığında, ürettikleri ürüne ve emek sürecine yabancılaşma olarak görülmüştür. Filmlerde Afro-Türk kadınların, gerek ten renkleri üzerinden aşağılamaya maruz kalmaları, gerekse ev içi üretimin yabancılaşmış mekân sunması, kendine yabancılaşma olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca filmlerde Afro-Türk’lerin ten renklerinin korku ve komedi unsuru olarak sunulması, topluma yabancılaşma olarak yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Marksist Feminizm, Afro-Türkler, Yabancılaşma, Yeşilçam Sineması

Representation of Afro-Turkish women in Turkish cinema from slavery to the present

In the historical process, African slave women, who were taken to the Ottoman lands in the nineteenth century were employed in domestic services and agriculture. This study aims to examine the position of Afro-Turk women in the family in Turkish cinema in the light of the Marxist Feminist perspective, as a reflection of the concept of slavery in the Ottoman period. Afro-Turkish actresses who are known for the roles of maid, nanny, and caregiver in Turkish cinema; Yasemin Esmergül and Dursune Şirin in the same roles, “İki Kafadar Deliler Pansiyonunda” (1952), “Hıçkırık” (1953), “Seher Yıldızı” (1959), “Abbas Yolcu” (1959), “Sevmek” (1974), “Süt Kardeşler” (1976), “Tosun Paşa” (1976)” films were examined in the light of the concept of alienation in Marxist Feminism. The roles acted by Afro-Turkish female actors were analyzed qualitatively through the categories of alienation of black women from the product they produced, the labour process, their existence, and society. When the concept of alienation is handled with the roles of Afro-Turk female actors in films in its four forms, it is seen that they are alienated from the product they produce and the labour process. The fact that Afro-Turk characters are humiliated for their skin colour and their productions in domestic life creates an alienated place for them that can be evaluated as alienation from self. In addition, the presentation of skin colors of Afro-Turks as an element of horror and comedy in films has been interpreted as alienation from society.

Keywords:

Marxist Feminism, Afro-Turks, Alienation, Yeşilçam Cinema,

PDF

___

Afrikalılar Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği. (2020a). Afro Türk mü Dediniz? http://www.afroturc.org/afroturk-mu-dediniz
Afrikalılar Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği. (2020b). Dursune Şirin. http://www.afroturc.org/dursune-sirin
Afrikalılar Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği. (2020c). Yasemin Esmergül. http://www.afroturc.org/yasemin-esmergul
Akpınar, M. (2016). Afro-Türklerde Kimlik: Temsiliyet, Gelenek ve Kolektif Bellek Ankara Üniversitesi]. Ankara.
Arsel, İ. (1997). Şeriat ve Kölelik. Kaynak Yayınları.
Bozzoli, B. (1983). Marxism, Feminism and South African studies. Journal of Southern African Studies, 9(2), 139-171. http://www.jstor.org/stable/2636298
Clarke, C. S. (2017). Escaping the Master’s House: Claudia Jones & The Black Marxist Feminist Tradition.
Donovan, J. (2019). Feminist Teori. İletişim Yayınları.
Eğilmez, E. (1976). Süt Kardeşler N. Ataman.
Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist Metodoloji ve Ötesi: Araştırma Tasarımları, Niteliksel Ve Istatistiksel Yöntemler. Erk Yayınları.
Erdost, B. (Eds.). (2013). Karl Marx: Yabancılaşma (Çev. A. Kardam, K. Somer, S. Belli, A. Gelen, Y. Fincancı, A. Bilgi). Sol Yayınları.
Evin, S. (1959). Abbas yolcu Kervan Film.
Fuchs, C. (2015). Dijital Emek ve Karl Marx (Çev. S. Oğuz, T. E. Kalaycı). Notabene Yayınları.
Göreç, E. (1974). Sevmek Sezer Film.
Hellie, R. (2020). Slavery. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/slavery-sociology.
Hercan, S. (1959). Seher Yıldızı (Talihsiz Kız) Erkoç Film.
Howard, J. P. (1986). Sex, Race, Social Class and Alienation University of Massachusetts Amherst]. https://scholarworks.umass.edu/theses/2104
SinemaTürk. (2021). http://www.sinematurk.com
İnalcık, H. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle Emeği. In Doğu-Batı Makaleler II. Doğu Batı Yayınları.
Marx, K. (2013). 1844 El Yazmaları (Çev. M. Belge). Birikim Yayınları.
Mitchell, J. (2006). Kadınlar: En Uzun Devrim (Çev. G. İnal). Agora Kitaplığı.
Ollman, B. (2012). Yabancılaşma: Marx’ın Kapitalist Toplumdaki İnsan Anlayışı (Çev. A. Kars). Yordam Kitap.
Olpak, M. (2013). Kronik: Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle, Türkiye Cumhuriyeti’nde Evlatlık: Afro-Türkler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 68(1), 123-141.
Özbay, F. (2012). Evlerde El Kızları: Cariyeler, Evlatlıklar, Gelinler. In Leonore Davidoff, Feminist Tarih Yazımında Sınıf ve Cinsiyet. İletişim Yayınları.
Özbay, R. D. (2009). Osmanlı İmparatorluğu’nda Köle Emeğinin İstihdamı ve Mükâtebe Yöntemi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 148-163.
Parlatır, İ. (1987). Osmanlı Sosyal Hayatından Köleliğin Kaldırılışı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31(1-2), 417-420.
Robertson, S., & Dundes, L. (2017). Anger Matters: Black Female Student Alienation at Predominantly White Institutions. Race and Pedagogy Journal: Teaching and Learning for Justice, 2(2), 3.
Şaul, M. (2015). Geçmişten bugüne Siyah Afrika’dan Türkiye’ye göçler: Kölelikten Küresel Girişimciliğe. M. M. Erdoğan & A. Kaya (Der.) Türkiye’nin Göç Tarihi, 14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler içinde (s. 75-119). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Tibet, K. (1976). Tosun Paşa N. Ataman.
Toledano, E. R. (1994). Osmanlı Köle Ticareti, 1840-1890 (Çev. Y. H. Erdem). Tarih Vafkı Yurt Yayınları.
Tong, R. P. (2006). Feminist Düşünce. Gündoğan Yayınları.
Türk Dil Kurumu. (2021). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/.
Yılmaz, A. (1952). İki Kafadar Deliler Pansiyonunda Erman Kardeşler.
Yılmaz, A. (1953). Hıçkırık Erman Film.