OSMANLI PADİŞAHLARININ GEZİLERİ İÇİN GEREKLİ MEKANSAL ÖZELLİKLER: SULTAN ABDÜLMECİD’İN GERÇEKLEŞMEYEN İZMİR SEYAHATİNİN HAZIRLIKLARI

Bu çalışmada 1839-1861 yılları arasında hüküm süren Osmanlı İmparatorluğu’nun 31. Padişahı Abdülmecid’in çıktığı biryurt gezisi sırasında İzmir’e uğraması olasılığı üzerine kentte konaklaması için yapılan bazı hazırlıklara dair bilgileredayanılarak 19. yüzyıl Osmanlısında padişahın konaklaması için mimari bağlamda ne gibi hazırlıklar yapıldığıtartışılmıştır. Padişahların sefer, av veya dinlenme dışında payitahttan ayrılarak şehirleri ziyaret etmeleri II. Mahmud(1808-1839) ile başlamıştır. II. Mahmud’un oğlu olan ve gezilerinde babasına eşlik eden Abdülmecid de hükümdarlığısüresince yurt gezilerine çıkmıştır. Sultanların bu yurt gezileri Abdülmecid’den sonra da devam etmiş, V. Murad (1876)ve VI. Mehmed Vahideddin (1918-1922) hariç tüm padişahlar yurtiçi gezileri gerçekleştirmişlerdir. Gezilerin rotaları,gezideki önemli olaylar, padişahların taltifleri, ihsanları gibi eylemleri çeşitli kaynaklara kaydedilerek günümüzeaktarılmıştır. Bu geziler esnasında padişahların konaklamak için genelde yörenin önde gelenlerinin konaklarını, kırsalalanda Otağ-ı Hümayun’u veya kıyıya yakın yerlerde yatlarındaki kamaralarını tercih ettikleri görülmektedir. Kentiziyarete gelen bir padişahın konaklaması için ayrılan konakların hazırlanması için aylar öncesinden gönderilenemirnamelerden kendilerinin herhangi bir mekânda konaklamadığı, bazı şartlarının olduğu anlaşılmaktadır ancakbunlara dair detaylı bir aktarım bulunmamaktadır. Bu noktada arşivlerde bulunan bir belge padişahların konaklayacağımekânın ne gibi özelliklere sahip olması gerektiğine dair kısıtlı da olsa önemli bilgiler içermektedir. Bu belge,Abdülmecid’in İzmir’e gelme olasılığı üzerine sahildeki Sarıkışla binasında yapılan dekoratif düzenlemelerle ilgilidir. Herne kadar Abdülmecid gezisinde İzmir’e uğramasa da belge sayesinde 19. yüzyılda bir padişahın payitaht dışındakonaklaması için nasıl bir mekânın makul olduğu konusunda ipuçları elde edilebilmektedir.

THE NECESSARY SPATIAL CHARACTERISTICS FOR OTTOMAN SULTANS’ TRIPS: PREPARATIONS FOR SULTAN ABDÜLMECİD’S UNREALİZED JOURNEY TO IZMIR

This study aims to investigate the architectural characteristics required for Ottoman sultans’ stay during their trips inthe empire, based on archival records of Sultan Abdulmecid’s (31st Sultan of the Ottoman Empire, 1839 – 1861)potential journey to Izmir. Except for military expedition, hunting or recreational journeys; Mahmud the second (1808-1839) is the first sultan who started to leave the capital to visit other cities. Abdulmecid (the son of Mahmud II), whoaccompanied his father during his visits, also went on domestic trips during his reign. Sultan’s trips continued afterAbdulmecid. All the subsequent sultans except Murad V (1876) and Mehmed VI Vahideddin (1918-1922) went on suchdomestic trips. Various sources provide information about the routes taken in such journeys, important events andactivities along the journey, rewards given by the sultan etc.. During these trips, it is seen that the sultans preferred tostay in the mansions of the urban elites. In the countryside, the Otag-i Humayun and in coastal areas the yachts are thepreferred accommodations. The orders were sent months ago to prepare the mansions to maximize the sulton’scomfort. Such orders indicate that they tend to stay in unique places which had specific architectural characteristics.Yet, detailed information about those orders can rarely be found. Nonetheless, the archival documents that has suchinformation provide evidence about the characteristics of a place where the sultans stay. This study is based on such adocument. The document explains the decorative arrangements made at the Sarikisla building for Abdulmecid’spotential trip to Izmir. Although Abdulmecid’s visit to Izmir was canceled, the document gives important clues aboutthe physical environmental characteristics that were required for sultan’s to stay outside the capital in the 19thcentury. 

___

  • Alpaslan, İbrahim H. (2015). 19. Yüzyılda İzmir’in Demografik ve Mekansal Durumu, Ege Mimarlık: 89-90, 46-49.
  • Alpaslan, İbrahim H. ve Gülenç, Aysu E. İzmir Sarıkışla’nın İnşa Evreleri, TÜBA-KED, 19, 29-46.
  • Beyru, Rauf. (2011). 19. Yüzyılda İzmir Kenti, İstanbul: Literatür Yayınları.
  • Çakılcı, Diren. (2017). Unutulmuş Bir Seyâhat-İ Hümâyûn: Sultan Abdülmecid’in Selanik Ziyareti”, Tarih Dergisi, 65, 63-98.
  • Korkmaz, Şerif. (2012). Osmanlı Sultanlarının Gelibolu ve Çanakkale Gezileri, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 47, 303-318.
  • Mercan, Mehmet. (2009). Sultan Abdülmecid’in Rumeli Gezisi Hakkında Bazı Tespitler, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXIV, Sayı:1, 81-100.
  • Mercan, Mehmet. (2017). Osmanlı Padişahlarının Yurtiçi Gezileri (Bir Kronoloji Denemesi), A. Ü. Türkiyat araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 60, 461-474.
  • Özger, Yunus. (2011). Sultan Abdülmecid’in Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz Adaları) Gezisi (1 Haziran 1850 – 24 Haziran 1850), Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 193, 1-24.