20028

Covid 19 Sürecinde Gıda Perakende Sektörünün Performans Değerlendirmesi: SWARA Temelinde TOPSIS Yöntemi ile Bir İnceleme

Covid 19 pandemisi ilk defa 2019 yılı sonlarında Çin’in Wuhan kentinde görülmüş ve tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Pandemi, farklı boyutlarda olsa da bütün sektörleri etkilemiş, bu etki ile hükümetler, şirketler ve toplum küresel salgınla başa çıkmak üzere stratejiler geliştirmek durumunda kalmıştır. Gıda sektörü olağanüstü durumlarda dahi insanların vazgeçemediği temel ihtiyaçlarını karşılayan bir sektör olarak önem arz etmektedir. Bu bağlamda, çalışma perakende gıda sektörünü Covid 19’un dünya üzerinde etkin olduğu 2019-2021 yılları arasındaki 3 yıllık süreçte incelemeyi amaçlamaktadır. Borsa İstanbul’da işlem gören perakende gıda sektörüne ait şirketlere ilişkin performans göstergeleri belirlenmiş, bu göstergelerin önem düzeyi SWARA yöntemi ile hesaplanmıştır. Elde edilen önem düzeyleri en sık kullanılan çok kriterli karar verme yöntemlerinden TOPSIS metodu ile analiz edilmiştir. İki aşamada gerçekleştirilen performans değerleme sonucunda 2019 yılında birinci sırada BİM AŞ, ikinci sırada Migros yer alırken, 2020 ve 2021 yıllarında belirlenen kriterler çerçevesinde birinci şirket Migros, ikinci şirket BİM AŞ olmuştur. Analize dahil edilen diğer perakende gıda şirketleri performans açısından sonraki sıralarda yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Gıda perakende sektörü, Performans değerleme, SWARA, TOPSİS

Performance Evaluation of the Food Retail Industry during Covid 19: An Examination with the TOPSIS Method on the Basis of SWARA

The Covid 19 pandemic was first seen in Wuhan, China at the end of 2019 and affected the whole world. The pandemic has affected all sectors in different severities and has forced governments, society, and companies to develop strategies to deal with the global epidemic. Food sector is an essential industry since it meets the basic needs of people that they cannot give up even in extraordinary situations. In this sense, the study aims to examine the retail food sector, in the 3-year period between 2019-2021 when Covid 19 was effective on the world. Performance indicators for companies in the retail food industry traded in Borsa Istanbul were determined, and the importance level of these indicators was calculated using the SWARA method. Obtained importance levels were analyzed with TOPSIS method, which is one of the most used multi-criteria decision making methods. As a result of the performance evaluation carried out in two stages, BİM A.Ş. took the first place in 2019, Migros took the second place, while the first company was Migros, the second company BİM AŞ, within the framework of the criteria determined in 2020 and 2021. Other retail food companies included in the analysis rank next in performance.

Keywords:

Food retail sector, Performance analysis, SWARA, TOPSİS,

PDF

___

Ajalli, M., Mozaffari, M.M. and Salahshori, R. (2019). Ranking the suppliers using a combined SWARA-FVIKOR approach. International Journal of Supply Chain Management, 8(1), 907-915. Retrieved from https://ojs.excelingtech.co.uk/
Aşkın, G. ve Erdem, M. (2022). Gıda perakende firmalarının finansal performanslarının Entropi-TOPSIS yöntemiyle analizi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 35, 25-33. https://doi.org/10.31590/ejosat.1029907
Derse, O. ve Yontar, E. (2020). SWARA-TOPSIS yöntemi ile en uygun yenilenebilir enerji kaynağının belirlenmesi. Endüstri Mühendisliği, 31(3), 389-419. https://doi.org/10.46465/endustrimuhendisligi.798063
Digal, L.N. and Ahmadi-Esfahani, F.Z. (2002). Market power analysis in the retail food industry: A survey of methods. Australian Journal of Agricultural and Resource Economics, 46(4), 559-584. https://doi.org/10.1111/1467-8489.00193
Dudin, M.N., Lyasnikov, N.V., Reshetov, K.Y., Smirnova, O.O. and Vysotskaya, N.V. (2018). Economic profit as indicator of food retailing enterprises’ performance. European Research Studies Journal, 21(1), 468-479. Retrieved from https://www.um.edu.mt/library/oar/
Elmas, B. ve Özkan, T. (2021). Ulaştırma ve depolama sektörü işletmelerinin finansal performanslarının SWARA-OCRA modeli ile değerlendirilmesi. İşletme Akademisi Dergisi, 2(3), 240-253. https://doi.org/10.26677/TR1010.2021.851
Eyceyurt Batır, T. and Salihoglu, E. (2021). Covid-19’un kısıtlamalardan etkilenen BIST sektör endeks getirileri üzerindeki etkisi: Seçilmiş sektörler üzerine bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ağustos Özel Sayısı, 491-500. https://doi.org/10.25095/mufad.949590
Goddard, E. (2020). The impact of COVID-19 on food retail and food service in Canada: Preliminary assessment. Canadian Journal of Agricultural Economics, 68(2), 157-161. https://doi.org/10.1111/cjag.12243
Görçün, Ö.F., Zolfani, S.H. and Çanakçıoğlu, M. (2022). Analysis of efficiency and performance of global retail supply chains using integrated fuzzy SWARA and fuzzy EATWOS methods. Operations Management Research, Advance Online Publication. https://doi.org/10.1007/s12063-022-00261-z
KAP. (2022). Kap sektörler. Erişim adresi: https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler
Mansory, A., Nasiri, A. and Mohammadi, N. (2021). Proposing an integrated model for evaluation of green and resilient suppliers by path analysis, SWARA and TOPSIS. Journal of Applied Research on Industrial Engineering, 8(2), 129-149. https://doi.org/10.22105/jarie.2021.256316.1206
Mazman İtik, Ü. ve Sel, A. (2021). Borsa İstanbul’da işlem gören perakende ticaret sektörü şirketlerinin finansal performansının Cilos ağırlıklandırma ve TOPSIS yöntemiyle incelenmesi: 2013-2019. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 10(3), 2769-2795. https://doi.org/10.15869/itobiad.904767
Nguyen, P.-H., Tsai, J.-F., Nguyen, V.-T., Vu, D.-D. and Dao, T.-K. (2020). A decision support model for financial performance evaluation of listed companies in the Vietnamese retailing industry. The Journal of Asian Finance, Economics, and Business, 7(12), 1005-1015. https://doi.org/10.13106/JAFEB.2020.VOL7.NO12.1005
Orçun, Ç. ve Eren, B.S. (2017). TOPSIS yöntemi ile finansal performans değerlendirmesi: XUTEK üzerinde bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 75, 139-154. https://doi.org/10.25095/mufad.399899
Özgüven, N. (2011). Kriz döneminde küresel perakendeci aktörlerin performanslarının TOPSIS yöntemi ile değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(2), 151-162. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/trendbusecon
Pandemi Dönemi BİM. (2020). Pandemi döneminde en çok kar eden market BİM oldu. Erişim adresi: https://www.haberler.com/ekonomi/bim-sok-migros-ve-carrefoursa-arasinda-en-cok-13521556-haberi/
Rouyendegh, B.D., Yıldızbaşı, A. and Yılmaz, I. (2020). Evaluation of retail industry performance ability through integrated intuitionistic fuzzy TOPSIS and data envelopment analysis approach. Soft Computing, 24(16), 12255-12266. https://doi.org/10.1007/s00500-020-04669-2
Stanujkic, D., Karabasevic, D. and Zavadskas, E.K. (2015). A framework for the selection of a packaging design based on the SWARA method. Engineering Economics, 26(2), 181-187. https://doi.org/10.5755/j01.ee.26.2.8820
Stephany, F., Neuhäuser, L., Stoehr, N., Darius, P., Teutloff, O. and Braesemann, F. (2022). The CoRisk-Index: A data-mining approach to identify industry-specific risk perceptions related to Covid-19. Humanities and Social Sciences Communications, 9, 41. https://doi.org/10.1057/s41599-022-01039-1
Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu. (2020). EY-parthenon & TAMPF Covid-19 yönetici anketi. Erişim adresi: http://tampf.org.tr/wp-content/uploads/2021/12/TAMPF-EY-Parthenon-COVID-19-Sureci-Perakende-Sektoru-Arastirmasi.pdf
Wanke, P, Azad, M.A.K., Barros, C.P. and Hassan, M.K. (2016). Predicting efficiency in Islamic banks: An integrated multicriteria decision making (MCDM) approach. Journal of International Financial Markets Intitutions & Money, 45, 126-141. https://doi.org/10.1016/j.intfin.2016.07.004
Wanke, P., Hassan, M.K. and Gaviao, L. (2017). Islamic banking and performance in the Asean banking industry: A TOPSIS approach with probabilistic weights. International Journal of Business and Society, 18(1), 129-150. Retrieved from http://www.ijbs.unimas.my/
Yayar, R. and Baykara, H.V. (2012). TOPSIS yöntemi ile katılım bankalarının etkinliği ve verimliliği üzerine bir uygulama. Business and Economics Research Journal, 3(4), 21-42 Erişim adresi: https://www.berjournal.com/tr/
Yılmaz, E. and Aslan, T. (2017). Evaluation of performance of tourism industry companies listed in Istanbul Stock Exchange (BIST) by TOPSIS methodology. EMAJ: Emerging Markets Journal, 7(2), 8-18. https://doi.org/10.5195/emaj.2017.136
Yu, W. and Ramanathan, R. (2009). An assessment of operational efficiency of retail firms in China. Journal of Retailing and Consumer Services, 16(2), 109-122. https://doi.org/10.1016/j.jretconser.2008.11.009