MUKAYESETÜ’L-LÜGATEYN’E GÖREAZERBAYCAN TÜRKÇESİ İLE TÜRKİYE TÜRKÇESİ ARASINDAKİ YALANCI EŞDEĞERLER

Türk dünyası ortak ata kültür mirası farklı coğrafyalarda çeşitli etkiler altında ye-niden yoğrularak şekillenmektedir. Meydana getirilen edebî eserler, Türk unsurlarının birbiriyle ilişkilerini artırması amacıyla karşılıklı olarak aktarılmaktadır. Fakat yüzyıl-lardır birbirinden çeşitli sebepler altında ayrı düşmüş ve iletişimi kesilmiş unsurların dillerinde de farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu durum aktarma çalışmalarında birtakım zorlukları beraberinde getirmektedir. Çeşitli düzeylerde ortaya çıkan aktarma hatala-rının biri de yalancı eş değer kelimelerle ilgilidir. Yalancı eş değerlik, kaynak ve hedef anlaşma birimlerinde eş değer gözüken fakat eş değer olmayan kelime, yapı ve dizim birimleridir. Ana dili Azerbaycan Türkçesi ile yaşadığı ülkenin dili olan Farsçayı çok iyi bilen Heyet, bu iki dili; kökenleri, ses uyumu, fiilleri ve kelimelerinin özellikleri bakımın-dan karşılaştırarak Türkçenin fiil ve kelime türetme özelliği açısından daha zengin oldu-ğunu örneklerle ispatlamaya çalışmıştır. Mürsel Öztürk tarafından Farsçadan Türkçeye çevrilen Mukayesetü’l-Lügateyn’in sözlük bölümünde Azerbaycan Türkçesine ait 1650 kelimenin Farsça karşılığı verilmiştir. Bu çalışmada Mukayesetü’l-Lügateyn’e göre Azer-baycan Türkçesi ile Türkiye Türkçesi arasındaki yalancı eşdeğerlikler tespit edilmeye çalışılacaktır. Bu kelimeler üzerinde yapılan araştırmada 71 yalancı eş değer kelime tes-pit edilmiştir. Yapılan incelemede bu kelimelerin bazılarının tam yalancı eş değer kelime bazılarının da özellikle derleme ve tarama sözlüklerinde karşılıkları bulunduğu için kısmi yalancı eş değer kelimeler olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışmanın sonunda da aktarma çalışmalarının önemi vurgulanarak aktarmalarda yalancı eş değer kelimelerle ilgili ha-taların azaltılması için bazı önerilerde bulunulmuştur

The False Friends in Azerbaijan Turkish and Turkey Turkish According to Mukayesetü’l-Lügateyn

The common ancestor cultural heritage of the Turkish world is being shaped by being re-kneaded in different geographies under various influences. The literary works produced are transferred mutually in order to increase the relations of Turkish elements with each other. But for centuries, there have been differences in the languages of the elements that have been separated from each other for various reasons and whose communication has been interrupted. This situation brings with it some difficulties in transfer studies. One of the transmission errors that occur at various levels is related to false friends words. False friend is a word, structure, and syntax units that appear equivalent in source and target agreement units, but are not equivalent. The delegation knows very well Azerbaijani Turkish and Persian, the language of the country in which they live. He tried to prove with examples that Turkish is richer in terms of verb and word derivation features by comparing origins, sound harmony, verbs and words. In the dictionary section of Mukayesetü'l-Lügateyn, which was translated from Persian to Turkish by Mürsel Öztürk, Persian equivalent of 1650 words belonging to Azerbaijani Turkish is given. In this study, according to Mukayesetü’l-Lügateyn in Azerbaijani Turkish false friends between Turkey Turkish will be studied to determine. In the research conducted on these words, 71 false friend words were found. In the examination, it was concluded that some of these words are exact false friend words and some of them are partial false friend words, especially since they have equivalents in the Compilation and Screening dictionaries. At the end of the study, some suggestions were made to reduce the mistakes about the sample of false friend words in quotations by emphasizing the importance of transference studies.

PDF

___

Abdullah,R.H.(2020).Arapça ile Türkçe arasındaki yalancı eşdeğerliklerin anlambilim ve yorumbilim teorilerinden hareketle kelime öğretimine katkısı.Yayımlanma-mışyükseklisanstezi,Ankara:HacettepeÜniversitesiTürkiyatAraştırmalarıEnstitüsü.

Delice,T.B(2013).TürkmenTürkçesindeyalancıeşdeğerler.Uluslararası Türkçe Ede-biyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 2(4),131-136.

Demir,N(1997).BirTuvamasalınınTürkiyeTürkçesineaktarılması.E.G.Naskali(Editör).Sibirya Araştırmaları. İstanbul:SimurgYayıncılık,s.379-289’dakimakale.

Demir,N(2004).Dânişmendnâme.Ankara:AkçağYayınları593.Demir,N.(2005).Danişmend Gazi Destanı.Niksar:NiksarBelediyesiYayını.

Ercilasun,A.B.(2004).Başlangıcından yirminci yüzyıla Türk dili tarihi.Ankara:AkçağYayınları.

Ergin,M.(1969).Dede Korkut kitabı. İstanbul:BinTemelEser1.

Gökyay,O.Ş.(1976).Dede Korkut hikayeleri.İstanbul:KültürBakanlığıYayınları252.

Heyet,C.(2003).Mukayesetü’l-Lügateyn.(Çev.M.Öztürk),Ankara:TDKYayınları.(EserinOrijinali1948’deyayınlandı).

Karadoğan,A.(2004).Türk lehçeleri arasında aktarma sorunları, Türkmen Türkçesi-Türkiye Türkçesi üzerine bir inceleme.Yayımlanmamışdoktoratezi,Kırıkkale:KırıkkaleÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsü.

Kıran,Z.(2002).Dilbilime giriş. Ankara:SeçkinYay.Resulov,A.(1995).AkrabaDillerveYalancıEşDeğerlerSorunu.Türk Dili,524,916-924.

Tezcan,S.veBoeschoten,H.(2001).Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul:YapıKrediYayınları1441.

Tokat,F(2017).AzerbaycanTürkçesiveTürkiyeTürkçesiarasındakiyalancıeşdeğer-lerinXVI.yüzyıldaAzerbaycansahasındanTürkçeyeçevrilmişbirmetindekiörnekleri.Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi (TÜRKLAD),(I-1),85–99.

TürkDilKurumu.(2005).Türkçe sözlük(Genişletilmişbaskı).Ankara:TDK.

Uğurlu,M(2011).Lehçeiçiaktarmada“yalancıeşdeğerlik”.38.ICANAS.Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresinde Sunuldu. Ankara.

Web:https://sozluk.gov.tradresinden07Şubat2021tarihindeerişilmiştr

Yıldız,H.(2019).Yalancıeşdeğernedir,nedeğildir?.XI. Uluslararası Dünya Dili Türk-çe Sempozyumunda Sunuldu.Samsun