ERGENLERDE KARİYER VE YETENEK GELİŞİMİ ÖZ-YETERLİĞİNİN, ÜST BİLİŞSEL FARKINDALIK, YAŞAM DOYUMU VE ALGILANAN ARKADAŞ SOSYAL DESTEĞİ İLE İLİŞKİSİ
Kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliği, kariyer keşfi öz-yeterliği, yetenek gelişimi öz-yeterliği ve çalışma alışkanlıkları-iş değerleri öz-yeterliği alt boyutlarından oluşan çok boyutlu bir kavramdır. Kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliği kavramı öğrencilerin kariyer gelişimleri sürecinde yetenek ve becerilerini en üst düzeye çıkarmalarına yönelik inançlarını ifade eder. Bu çalışmada ergenlerin kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliği düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Ergenlerin kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliği düzeyleri, üst bilişsel farkındalık, yaşam doyumu, algıladıkları arkadaş sosyal desteği düzeyleri ve cinsiyet açısından incelenmiştir. Çalışma grubunu 1047 ergen oluşturmaktadır. Verilerin analizi sırasında cinsiyet ile kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliği düzeyinin önemli bir biçimde farklılaşıp farklılaşmadığı bağımsız gruplar t testi ile incelenmiştir. Üst bilişsel farkındalık, yaşam doyumu ve algılanan arkadaş sosyal desteğinin, kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliğini yordamasına ilişkin bulgular için regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırmada üst bilişsel farkındalığın, yaşam doyumunun ve algılanan arkadaş sosyal desteğinin, kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliğini yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Yordama ilişkisinde üst bilişsel farkındalığın modele en fazla katkı yapan değişken olduğu bulunmuştur. Araştırma sonucunda kızların erkeklerden daha yüksek kariyer ve yetenek gelişimi öz-yeterliği düzeyine sahip olduğu bulunmuştur. Bu bulgulara paralel biçimde, eğitim politikaları şekillendirilirken, kariyer gelişimine katkı sunmak amacıyla müfredatta daha fazla üst bilişsel etkinliklere yer verilmesi önerilmiştir.
___
- Abdellah, R. (2015). Metacognitive awareness and its relation to academic achievement
and teaching performance of pre-service female teachers in Ajman University in
UAE. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174, 560-567. doi:10.1016/
j.sbspro.2015.01.707
- Aloqleh,A. M.A., &Teh, K. S. M.(2019).The effectiveness of metacognition on academic
achievement among the jordanian universities students. International Journal of
Academic Research in Business and Social Sciences, 9(9). doi:10.6007/ijarbss/
v9-i9/6315
- Azizli, N., Atkinson, B. E., Baughman, H. M., & Giammarco, E. A. (2015).
Relationships between general self-efficacy, planning for the future, and life
satisfaction. Personality and Individual Differences, 82, 58–60. doi:10.1016/
j.paid.2015.03.006
- Babarović, T., & Šverko, I. (2016). Vocational development in adolescence: Career
construction, career decision-making difficulties and career adaptability of
Croatian high school students. Primenjena Psihologija, 9, 429-448. doi:
10.19090/pp.2016.4.429-448
- Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change.
Psychological Review, 84(2), 191-215. doi:10.1037/0033-295x.84.2.191
- Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: W. H. Freeman and
Company.
- Barrera, M. (1986). Distinctions between social support concepts, measures, and models.
American Journal of Community Psychology, 14(4), 413–445. doi:10.1007/
bf00922627
- Branigan, H.E.,&Donaldson, D.I.(2020).Teachersmatterformetacognition: Facilitating
metacognition in the primary school through teacher-pupil interactions. Thinking
Skills and Creativity, 38, 100718. doi:10.1016/j.tsc.2020.100718
- Burman, N. J., Boscardin, C. K., & Van Schaik, S. M. (2014). Career long learning:
Relationship between cognitive and metacognitive skills. Medical Teacher,
36(8), 715–723. doi:10.3109/0142159x.2014.909010
- Byars-Winston, A. M., & Fouad, N. A. (2006). metacognition and multicultural
competence: Expanding the culturally appropriate career counseling model. The
Career Development Quarterly, 54(3), 187–201. doi:10.1002/j.2161-0045.2006.
tb00151.x
- Capri, B., Ozkendir, O. M., Ozkurt, B., & Karakus, F. (2012). General self-efficacy
beliefs, life satisfaction and burnout of university students. Procedia - Social
and Behavioral Sciences, 47, 968-973. doi:10.1016/j.sbspro.2012.06.765
- Cera,R., Mancini, M., &Antonietti,A.(2013).Relationships between metacognition,self-
efficacy and self-regulation in learning. Educational, Cultural and Psychological
Studies, 7, 115–141. doi:10.7358/ecps-2013-007-cera
- Coutinho, S. A., & Neuman, G. (2008). A model of metacognition, achievement goal
orientation, learning style and self-efficacy. Learning Environments Research,
11(2), 131–151. doi:10.1007/s10984-008-9042-7
- Desoete, A. (2008). Multi-method assessment of metacognitive skills in elementary
school children: How you test is what you get. Metacognition and Learning,
3(3), 189–206. doi:10.1007/s11409-008-9026-0
- Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with
life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71–75. doi:10.1207/
s15327752jpa4901_13
- Eker, D., Arkar, H., & Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin
gözden geçirilmişformunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri
Dergisi, 12(1), 17-25. Erişim adresi: http://www.turkpsikiyatri.com/C12S1/
cokBoyutluAlgilanan.pf
- Freeman, E. E., Karayanidis, F., & Chalmers, K. A. (2017). Metacognitive monitoring of
working memory performance and its relationship to academic achievement in
grade 4 children. Learning and Individual Differences, 57, 58–64. doi:10.1016/
j.lindif.2017.06.003
- Ghosh, A., & Fouad, N. A. (2017). Career adaptability and social support among
graduating college seniors. The Career Development Quarterly, 65(3), 278–283.
doi:10.1002/cdq.12098
- Ginevra, M. C., Magnano, P., Lodi, E., Annovazzi, C., Camussi, E., Patrizi, P., & Nota,
L. (2018). The role of career adaptability and courage on life satisfaction in
adolescence. Journal of Adolescence, 62, 1-8. doi:10.1016/j.adolescence.2017
.11.002
- Hackett, G. (1995). Self-efficacy in career choice and development. Self-Efficacy in
Changing Societies, 232–258. doi:10.1017/cbo9780511527692.010
- Hair, J. F., Black, W. C., & Babin, B. J., & Anderson., R. E. (2010). Multivariate Data
Analysis. New Jersey: Pearson.
- Jovanović, V. (2016). The validity of the satisfaction with life scale in adolescents and
a comparison with single-item life satisfaction measures: A preliminary study.
Quality of Life Research, 25(12), 3173–3180. doi:10.1007/s11136-016-1331-5
- Kabadayı, F., & Şahin, M. (2019). Kariyer araştırma öz-yeterliğinin çeşitli değişkenler
açısından incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(46),
215–229. doi:10.9779/pauefd.453987
- Karakelle, S., & Saraç, S. (2007). Çocuklar için üst bilişsel farkındalık ölçeği (ÜBFÖ-
Ç) A ve B formları: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları,
10 (20), 87-103. Erişim adresi:http://www.turkpsikolojiyazilari.com/PDF/
TPY/20/87103.pdf
- Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemi.
Ankara: Nobel.
- Kline, R. B. (2010). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. New York:
Guilford.
- Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeyinin
karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi,
Ankara.
- Kramarski, B. (2008). Promoting teachers’ algebraic reasoning and self-regulation with
metacognitive guidance. Metacognition and Learning, 3(2), 83-99. doi:10.1007/
s11409-008-9020-6
- Kuzgun, Y. (2006). Meslek rehberliği ve
danışmanlığına giriş. Ankara: Nobel.
- Lewis, A. D., Huebner, E. S., Malone, P. S., & Valois, R. F. (2011). Life satisfaction and
student engagement in adolescents. Journal of Youth and Adolescence, 40(3),
249–262. doi:10.1007/s10964-010-9517-6
- Li, J., Han, X., Wang, W., Sun, G., & Cheng, Z. (2018). How social support influences
university students' academic achievement and emotional exhaustion: The
mediating role of self esteem. Learning and Individual Differences, 61, 120–
126. doi: 10.1016/j.lindif.2017.11.016
- Lyons, M. D., & Huebner, E. S. (2015). Academic characteristics of early adolescents
with higher levels of life satisfaction. Applied Research in Quality of Life, 11(3),
757–771. doi:10.1007/s11482-015-9394-y
- Mert, A., Duman, A. E., & Kahraman, M. (2019). Ortaöğretim öğrencilerinde kariyer
karar verme öz-yeterliğinin yordayıcıları olarak benlik saygısı ve algılanan
sosyal destek. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 594–
619. doi:10.23891/efdyyu.2019.183
- Negru-Subtirica, O., & Pop, E. I. (2016). Longitudinal links between career adaptability
and academic achievement in adolescence. Journal of Vocational Behavior, 93,
163–170. doi:10.1016/j.jvb.2016.02.006
- Öztemel, K. (2012). Kariyer kararsızlığı ile mesleki karar verme öz yetkinlik ve kontrol
odağı arasındaki ilişkiler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32
(2) , 459-477. Erişim adresi: http://www.gefad.gazi.edu.tr/tr/issue/6735/90549
- Özyürek, R. (1995). Fen bilimleri alanını seçen öğrencilerin kariyer yetkinlik beklentisi ile
kariyer seçenekleri zenginliği ve üniversiteye giriş sınavlarındaki performansları
arasındaki ilişkiler (Yayınlanmamış doktora tezi). Çukurova Üniversitesi,
Adana.
- Papaleontiou-Louca, E. (2019). Do children know what they know? Metacognitive
awareness in preschool children. New Ideas in Psychology, 54, 56–62.
doi:10.1016/j.newideapsych.2019.01.005
- Park, S., & Jun, J. (2017). Structural relationships among variables affecting elementary
school students career preparation behavior: Using a multi-group structural
equation approach. International Electronic Journal of Elementary Education,
10(2), 273-280. doi:10.26822/iejee.2017236122
- Rohde, T. E., & Thompson, L.A. (2007). Predicting academic achie vement with cognitive
ability. Intelligence, 35(1), 83–92. doi:10.1016/j.intell.2006.05.004
- Rottinghaus, P. J., & Zytowski, D. G. (2006). Commonalities between adolescents’
work values and interests. Measurement and Evaluation in Counseling and
Development, 38(4), 211–221. doi:10.1080/07481756.2006.11909783
- Santrock, J. W. (2011). Adolescence.
New York: McGraw Hill.
- Sapmaz, İ. (2010). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kariyer gelişimleri ile ilgi ve
yetenekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans
tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Shek, D. T. L., & Li, X. (2015). Perceived school performance, life satisfaction, and
hopelessness: A 4-year longitudinal study of adolescents in hong kong. Social
Indicators Research, 126(2), 921-934. doi:10.1007/s11205-015-0904-y
- Sperling, R.A., Howard, B. C., Miller, L.A., & Murphy, C. (2002). Measures of children’s
knowledge and regulation of cognition. Contemporary Educational Psychology,
27(1), 51–79. doi:10.1006/ceps.2001.1091
- Suldo, S., Thalji, A., & Ferron, J. (2011). Longitudinal academic outcomes predicted
by early adolescents’subjective well-being, psychopathology, and mental health
status yielded from a dual factor model. The Journal of Positive Psychology,
6(1), 17–30. doi:10.1080/17439760.2010.536774
- Super, D. E., & Šverko, B. (Eds.). (1995). Life roles, values, and careers: International
findings of the work importance study. San Francisco: Jossey-Bass.
- Symes, B., & Stewart, J. (1999). The relationship between metacognition and vocational
indecision. Canadian Journal of Counselling and Psychotherapy, 33, 195-211.
Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ603019.pdf
- Ulas-Kilic, O., Peila-Shuster, J. J., Demirtas-Zorbaz, S., & Kizildag, S. (2018).
Career decision-making self-efficacy of young adolescent students in Turkey.
International Journal of School & Educational Psychology, 1–11. doi:10.1080/
21683603.2018.1552220
- Vrugt, A., & Oort, F. J. (2008). Metacognition, achievement goals, study strategies and
academic achievement: Pathways to achievement. Metacognition and Learning,
3(2), 123–146. doi:10.1007/s11409-008-9022-4
- Wong, L. P. W., & Yuen, M. (2019). Career guidance and counseling in secondary schools
in hong kong: A historical overview. Journal of Asia Pacific Counseling, 9(1),
1–19. doi:10.18401/2019.9.1.1
- World Health Organization. (2006). Orientation programme on adolescent health
for health-care providers. Erişim adresi: https://apps.who.int/iris/bitstream/
handle/10665/42868/9241591269_Handout_eng.pdf;jsessionid=C1811676C3F
DE55996002FF24DB026E7?sequence=2
- Wright, M. F.(2018).Cyberstalking victimization, depression, and academic performance:
The role of perceived social support from parents. Cyberpsychology, Behavior,
and Social Networking, 21(2), 110–116. doi:10.1089/cyber.2016.0742