ÇERİK ANALİZİ: ELEŞTİREL DÜŞÜNME
Eleştirel düşünme kavramı Sokrates’e kadar uzanan bir geçmişte tartışılmış, değerlendirilmiştir. Araştırmacılar ve konu hakkında düşünenler için farklı anlamlar ifade ettiğinden kavram üzerinde fikir ayrılıkları mevcuttur. Eleştirel düşünme hakkında yapılan tanımların çerçevesi geniş, niceliği oldukça çoktur ve kavram hâlâ değişmeye ve gelişmeye devam etmektedir. Sonuç olarak kavramla ilgili bir anlaşmanın olmadığı görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, çeşitli eleştirel düşünme tanımlarını, belirlenmiş eğilimleri, stratejileri, boyutları; eleştirel düşünürün sahip olması gereken özellikleri analiz ederek kavramı oluşturan temel unsurları belirlemek kuramsal anlamda bir eleştirel düşünme çerçevesi oluşturmaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yoluyla toplanan verilerin analizinde içerik analizi kullanılmış, tanımlardan yola çıkılarak oluşturulan temalar eleştirel düşünmeyle ilgili diğer bileşenlerin incelemesiyle genişletilerek bir kuramsal çerçeveye ulaşılmıştır.
___
- Akbıyık, C. ve Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı.
Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 3(32), s. 90-99.
- Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin
öğrenme ürünlerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Aral, H. (2005). Devlet ve özel ortaöğretim okullarında öğretim gören öğrencilerin eleştirel
düşünme becerileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi,
Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Elazığ.
- Askar, P., Paykoç, F., Korkut, F., Oklun, S., Yaygın, B. ve Çakıroğlu, J. (2005). Yeni öğretim
programlarını inceleme ve değerlendirme raporu. Ankara: Eğitim Reformu
Girişimi.
- Aslan, H. (2012). Gelecekçi sanat eğitimi modellerine temel oluşturması bakımından
görsel okuryazarlık ve eleştirel pedagoji ilişkisi. Yayımlanmamış doktora tezi.
- Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun
Aytunga, O. (2004), Bilgi çağında yükseköğretim programları, http://dhgm.meb.gov.tr/
yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/164/oguz.htm
- Bacanlı, H. (2012). Dört katlı düşünme modeli. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, S.
146, 29-37.
- Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma. Ankara: Pegem A.
- Bölükbaş, F. (2004). Yansıtıcı öğretim ile yabancı dil olarak Türkçe öğretimi. Dünyada
Türkçe Öğretimi 6 Sempozyumu. Ankara
- Büyükkantarcıoğlu, N. (2006). Bilgi toplumu oluşturma bağlamında Türk edebiyatı dersi
üzerine düşünceler. http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/169/nalan.pdf
- Cihaner, C. (2007). Eleştirel düşünme kazandırma yönüyle Bilgin Adalı’nın çocuk kitapları.
Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
- Cottrell, S. (2005). Critical thinking skills: Developing effective analysis and argument.
Palgrave
- Cüceloğlu, D. (1993). İyi düşün doğru karar ver. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
- Çığrı Yıldırım, A. (2005). Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin eleştirel düşünme
becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Bülent
Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak
- Çıkrıkçı, N. (1996). Eleştirel düşünme: bir ölçme aracı bir araştırma. III. Ulusal Psikolojik
Danışma ve Rehberlik Kongresi. Çukurova Üniversitesi, Adana, 208-216.
- Çubukçu, Z. (2007). Critical thinking dispositions of the Turkish teacher candidates. The
Turkish Online Journal of Educational Technology. October 2006 5 (4) s.22-
35.
- Demirel, Ö. (2007). Eğitimde program geliştirme. Pegem A, Ankara
Deniz, E. (2009). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme beceri düzeyleri üzerine bir
inceleme. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü, Ankara
- Descartes, R. (1986). Aklını iyi kullanmak ve ilimlerde hakikatı aramak için metod üzerine
konuşma (Çev. M. Karasan). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
- Dewey, J.(2007). Deneyim ve eğitim. Çev. Sinan Akıllı. (1. Basım). Ankara: ODTÜ Yayıncılık
Dinçer Göbel, Ş. (2013). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerisi öğretimi yeterlilikleri
ve uygulamaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya
- Doğan, H. (2014). İlkokul programında yer alan ortak temel becerilerin öğrenci çalışma
kitaplarında bulunan etkinliklerde yer alma düzeyleri, Yayımlanmamış yüksek
lisans tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
- Dutoğlu, G., Tuncel, M. (2008). Aday öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal
zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Dergisi. 8(1).
- Ergüven, S. (2011). Öğretmenlerin yansıtıcı düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler
açısından incelenmesi. Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Niğde Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Niğde.
- Evren, B. (2012). Fen ve teknoloji öğretiminde sorgulayıcı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin
sahip oldukları eleştirel düşünme eğilim düzeylerine ve fen ve teknoloji
dersine yönelik tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Adnan
Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın
- Facione, P. A. (1990). Critical thinking: a statement of expert consensus for purposes of
educational assessment and instruction – executive summary - The Delphi Report.
Millbrae, CA: The California Academic Pres. ERIC Document Reproduction
Service No. ED 315 423. http://ericir.syr.edu.
- Gilstrap D. L., Dupree, J. (2008). A regression model of predictor variables on critical
reflection in the classroom: integration of the critical incident questionnaire and the framework for reflective thinking. The Journal of Academic Librarianship
Volume 34, Issue 6, November 2008, Pages 469-481.
- Gülveren, H. (2007). Eğitim fakültesi öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve bu
becerileri etkileyen düşünme faktörleri. Yayımlanmamış doktora tezi. Dokuz
Eylül Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Gündoğdu, H. (2009). Eleştirel düşünme ve eleştirel düşünme öğretimine dair bazı yanılgılar.
Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 57-74
- Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayınları
Gürkaynak, İ., Üstel, F., ve Gülgöz, S. (2008). Eleştirel Düşünme, İstanbul: Eğitim Reformu
Girişimi.
- Hayran, İ. (2002). İlköğretim öğretmenlerinin düşünme beceri ve işlemlerine ilişkin görüşleri.
Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Bilkent Üniversitesi/Ekonomi ve
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Hotaman, D. (2008). Yeni ilköğretim programının kazandırmayı öngördüğü temel becerilerin
öğretmen, veli ve öğrenci algıları doğrultusunda değerlendirilmesi. Yayımlanmamış
doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
- -------------------------http://dergipark.ulakbim.gov.tr erişim tarihi: 14.02.2016
- -----------------http://eric.ed.gov erişim tarihi: 10.02.2016
- ---------------------http://ulakbim.tubitak.gov.tr erişim tarihi: 14.02.2016
- -------------------------http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt erişim tarihi: 14.03.2016
- -----------------http://www.asosindex.com erişim tarihi: 12.02.2016
- ----------------http://www.tdk.gov.tr, erişim tarihi: 05.03.2016
- --------------------http://www.toplukatalog.gov.tr erişim tarihi: 14.03.2016
- İşlekeller, A. (2008). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan Türkçe öğretiminin üstün
ve normal zihin düzeyindeki öğrencilerin erişi, eleştirel düşünme düzeylerine
ve tutumlarına etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
- Kaptan F. ve Korkmaz H. (2001). Fen eğitiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımı.
Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Number. 20,. p.191-192
- Karabacak, H. (2011). İlköğretim öğrencilerinin eleştirel düşünme becerileri ve beşinci
sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum
- Karadüz, A. (2010). Dil becerileri ve eleştirel düşünme. Turkish studies ınternational
periodical for the languages, literature and history of Turkish or Turkic, Volume
5/3 Summer 2010, 1566-1593
- Kasımoğlu, T. (2013). Öğretmen adaylarında eleştirel düşünme, mantıksal düşünme ve
problem çözme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi.
Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü,
Ankara.
- Kaya, H., İ. (2010). Öğretmen eğitiminde yapılandırmacı öğrenmeye dayalı uygulamaların
öğretmen adaylarının problem çözme, eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünme
eğilimlerine etkileri. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Kayabaşı, Y. (1995). Kritik düşünme-I. Çağdaş Eğitim Dergisi. 208, 43-45.
- Kazancı, O. (1989). Öğretimde eleştirel düşünme ve öğretimi. Ankara: Kazancı Hukuk
Yayınları
- Kıbrıs, İ. (2006). Çocuk edebiyatı. TekAğaç Eylül Yayıncılık.
- Kiremitçi, O. (2012). Problem Çözme Yöntemiyle Düzenlenmiş Beden Eğitimi Derslerinin
Problem Çözme Becerilerine Etkisi Ve Üstbilişsel Farkındalık Düzeyleriyle
İlişkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
İzmir
- Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine
etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.
- Kökdemir, D. (2000), Denizyıldızlarını kurtarmaya çalışanların öyküsü: Eleştirel ve yaratıcı
düşünme. XI. Ulusal Psikoloji Kongresi, Ege Üniversitesi, İzmir.
- Kökdemir, D. (2003). Eleştirel düşünme ve bilim eğitimi. PİVOLKA, 2(4), 3-5.
- Kökdemir, D. (2003). Eleştirel düşünme ve bilim eğitimi. PİVOLKA, 2(4), 3-5.
- Köksal, H. (2005). Tarih öğretiminde eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Yayımlanmamış
doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Kurbanoğlu, S. (2010). Bilgi Okuryazarlığı: Kavramsal Bir Analiz, Türk Kütüphaneciliği
24, 4 (2010), 723-747
- Kurbanoğlu, S. (2010). Bilgi okuryazarlığı: Kavramsal bir analiz. Türk Kütüphaneciliği,
24(4), 723-747.
- Küçüktepe, C. (2003). Pedagojik konstruktivist yaklaşıma göre düzenlenmiş etkinliklerin
öğrenci başarısına, kalıcılığa ve kritik düşünme becerisine etkisi. Yayımlanmamış
doktora tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Kürüm, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü. Yayınlanmamış yüksek
lisans tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
- McKendree, J., Small, C., Stenning, H. (2002), The role of representation in teaching and
learning critical thinking, Educational Review, Vol 54, No 1.
- Munzur, F. (1999). Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarında eleştirel düşünme eğitimi üzerine
bir değerlendirme (edebiyat 1 ve 2 örnekleri). Yayınlanmamış doktora tezi.
- Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Oflas, E. (2009). İlköğretim öğrencilerinde eleştirel düşünme becerisi düzeyinin incelenmesi.
Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, Van
- Orhan, S. (2010). Altı şapkalı düşünme tekniğinin ilköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin
konuşma becerilerini geliştirmesine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum
- Öncül, R. (2000). Eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü. İstanbul: MEB. Yayınları
- Özatalay, H. (2007). İlköğretim 1. kademe Türkçe öğretim programında öğrencilere kazandırılması
hedeflenen temel becerilerin ders kitaplarında kullanılmasına ilişkin
- durum çalışması. Yayımlanmamış doktora tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim
Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
- Özden, Y. (1998). Eğitimde dönüşüm. Ankara: PegemA Yayıncılık.
- Özden, Y. (2005). Öğrenme ve Öğretme. Ankara: PegemA Yayıncılık
- Özensoy, A., U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel
düşünme becerisine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
- Özensoy, A., U. (2011). Eleştirel okumaya göre düzenlenmiş sosyal bilgiler dersinin eleştirel
düşünme becerisine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
- Öztürk, Ç. (2013). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin bilimsel süreç, eleştirel düşünme
ve yaratıcı düşünme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış
doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim
Anabilim Dalı Fen Bilgisi Öğretmenliği Bilim Dalı
- Royalty, J. (1995). The generalizability of critical thinking: paranormal beliefs versus
statistical reasoning. The Journal of Genetic Psychology. 156, 477-488.
- Schreglmann, S. (2011). Konu temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının
akademik başarı, eleştirel düşünme eğilimine ve düzeyine olan etkisi. Yayımlanmamış
yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Adana.
- Semerci, Ç. (2007). Developing A Reflective Thinking Tendency Scale For Teachers And
Student Teachers. Educational Sciences: Theory & Practice, 7(3), 1369-1376.
- Spitzer, K. L., Eisenberg, M. B. ve Lowe, C. A. (1998). Information literacy: essential
skills for the information age. Syracuse: ERIC Clearinghouse.
- Spitzer, K. L., Eisenberg, M. B. ve Lowe, C. A. (1998). Information literacy: essential
skills for the information age. Syracuse: ERIC Clearinghouse.
- Stupnisky, R. H. , Renaud, R. D., Daniels L. M.,Haynes T. L. ve Perry R. P. (2008).The
interrelation of first-year college students’ critical thinking disposition, perceived
academic control, and academic achievement. Research High Education, 49,
513– 530.
- Sünbül, A. M. (2011). Öğretim ilke ve yöntemleri (5. Baskı). Konya: Çizgi Kitabevi
Şahin, F. (2009). Yönetsel Güçlülük: Etkili yönetim ve liderlik bileşeni olarak kavramsallaştırılması
ve ölçülebilmesine ilişkin bir araştırma. Yayımlanmamış doktora
- tezi. Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
- Şahinel, S. (2001). Eleştirel düşünme becerileri ile tümleşik dil becerilerinin geliştirilmesi.
Yayımlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Ankara.
- Şentürk, M. (2009). İlköğretim programının eleştirel düşünmeyi geliştirmesine ilişkin öğretmen
görüşlerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı
- Taşcı, S. (2005) Hemşirelikte Problem Çözme Süreci. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Dergisi. (14): 73-78.
- Tosun, M., F. (2014). Ortaokullarda eleştirel okuma eğitiminin Türkçe öğretmenlerinin
görüşlerine göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Dumlupınar
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kütahya
- Turan, H. (2010). Sınıf öğretmenlerinin yapılandırmacı özellikleri ile yaratıcı düşünme,
problem çözme becerileri ve eleştirel düşünme eğilimler arasındaki açıklayıcı
ilişkiler örüntüsü. Yayımlanmamış doktora tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul
- Ülken, H. Z. (2001), Eğitim felsefesi. İstanbul: Ülken Yayınları.
- Ünalan, Ş. (2006), Türkçe öğretimi. 3.Baskı. Ankara, Nobel Yayınları.
- Üstünlüoğlu, E. (2006). Üst düzey düşünme becerilerini geliştirmede bilişsel soruların
rolü. Çağdaş Eğitim, 31(331)17-24.
- Yağcı R. (2008), Sosyal bilgiler öğretiminde eleştirel düşünme: ilköğretim 5. sınıf sosyal
bilgiler öğretiminde, öğretmenlerin eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek
için uyguladıkları etkinliklerin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans
tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
- Yahşi Cevher, Ö. (2008). Türkçe programının ilköğretim 6. sınıf düzeyinde eleştirel düşünme
becerisine etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya
- Yıldırım, B. (2010). Beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğrenci hemşirelerde
eleştirel düşünme gelişimine etkisi halk sağlığı hemşireliği programı. Yayımlanmamış
doktora tezi. Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir
- Yılmaz Özelçi, S. (2012). Eleştirel düşünme tutumunu etkileyen faktörler: Sınıf öğretmeni
adayları üzerine bir çalışma. Yayımlanmamış doktora tezi. Adnan Menderes
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın
- Yurtsever, B. (2011). Mimarlık eğitiminde eleştirel düşünme becerisinin rolü: Birinci yıl
tasarım eğitimi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul