Sevda ALTUNBAŞ, Gafur GÖZÜKARA, Mustafa SARI

Zamansal ve Mekansal Değişimlerin Farklı Fizyografyalardaki Toprakların Oluşumu, Gelişimi ve Morfolojisi Üzerine Etkisi

Amaç: Bu çalışmanın amacı, Burdur Gölü çevresindeki yaşlı göl ve alüviyal teraslarındakizamansal ve mekansal değişimlerin toprakların pedogenetik gelişimi ve özellikleri üzerine etkilerini belirlemektir.Materyal ve Metot: Araştırma kapsamında yaşlı göl terasları üzerinde gelişen dört vealüviyal teraslarda gelişen üç pedon tanımlanmıştır.Bulgular: Araştırma alanı içerisindeki profillerin tamamının A-C horizon dizilimine sahipolduğu belirlenmiştir. Pliyosen ve kuvaterner dönemleri boyunca devam etmekte olantoprak oluşum faktörleri toprakların morfolojik, fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerindeönemli farklılıklara neden olmuştur. Bu farklılıklar toprak profillerinde; pH değerinin7.58-7.98, EC değeri 0.20-2.14 dS m-1, kireç içeriklerinin %4.62-63.96, organik maddemiktarlarının %0.15-3.87, kum içeriğinin % 0.62-59.13, silt içeriğinin %2.98-55.34, kiliçeriğinin %16.00-70.59, suda çözünebilir anyonların konsantrasyonlarında; CO3 0.12-0.80 meq l-1, HCO3 0.94-3.48 meq l-1, Cl- 0.70-13.00 meq l-1, SO4 0.09-5.58 meq l-1, değişebilir katyonlardan; Na+ 0.10-1.21 meq 100g-1, K+ 0.12-1.98 meq 100g-1, Ca+++Mg++16.99-34.08 meq100g-1, KDK değerlerinde 16.31-34.08 meq 100g -1 ve ESP değerlerinde0.34-7.48 arasında değişmesine neden olmuştur.Sonuç: Araştırma sonucunda tespit edilmiş olan toprak özellikleri Burdur Göl Havzası’nın arazi kullanım planlamasında dikkate alındığı takdirde Burdur Gölü’nün devamlılığına katkı sağlayacaktır.

Effects of Temporal and Spatial Changes on Formation, Development and Morphology of Soil in Different Physiographs

Objective: The aim of this study was to determine the effects of temporal and spatial changes on the pedogenetic development and properties of old lacustrin deposits and alluvial terraces of Burdur Lake. Material and Methods: In the scope of the study, four pedons developed on the old lake terraces and three pedons developed on alluvial terraces were identified. Results: It was determined that all the profiles within the research area had A-C horizon. The soil formation factors that have been going on during the Pliocene and Quaternary periods caused significant differences on the morphological, physical and chemical properties of soils. These differences led to changes in soil profiles; pH value 7.58-7.98, EC value 0.20-2.14 dS m-1, lime content %4.62-63.96, organic matter %0.15-3.87, sand content % 0.62-59.13, silt content %2.98-55.34, clay content %16.00-70.59, concentration of water soluble anions; CO30.12-0.80 meq l-1, HCO30.94-3.48 meq l-1, Cl-0.70-13.00 meq l-1, SO40.09-5.58 meq l-1, concentration of exchangeable cations; Na+ 0.10-1.21 meq 100g-1, K+ 0.12-1.98 meq 100g-1, Ca+++Mg++ 16.99-34.08 meq100g-1, KDK value 16.31-34.08 meq 100g -1, ESP value 0.34-7.48. Conclusion: The soil properties determined as a result of the research will contribute to the continuity of Burdur Lake if they are taken into consideration in the land use planning of Burdur Lake Basin.

PDF

___

Allison, L.E., Moodie, C.D., 1965. Carbonate. Agronomy monograph, methods of soil analysis. Part 2. In: Chemical and Microbiological Properties, Agronomy. 9.2. American Society of Agronomy, Wisconsin, pp. 1379–1396.
Altunbaş, S. ve Sarı, M. 2010. Türkiye ölçeğinde sulak alan yönetim planlarının durumu; Eğirdir gölü yönetim planı örneği. I. Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi, Eskişehir, s: 34.
Altunbaş, S. ve Sarı, M. 2011. Kurutulan Kestel gölünden kazanılan toprakların bazı özellikleri ile üretim potansiyelleri arasındaki ilişkiler. Akdeniz Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Dergisi, 24(1):61- 65.
Atalay, İ. 1977. Burdur havzası ve çevresinin jeomorfolojik gelişimi (Geomorphological evaluation of the Burdur Basin and its surroundings. Jeomorfoloji Dergisi, 6:93-110.
Atalay, İ. 2017. Türkiye Jeomorfolojisi. Meta Basım, İzmir.
Ataol, M. 2010. Burdur gölü’nde seviye değişimleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8 (1): 77-92.
Ayyıldız, A. 1990. Sulama suyu kalitesi ve tuzluluk problemleri. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Kitabı 344, Ankara.
Baktır, İ. and Sarı, M., 2002. Lake Avlan and its influences on ecological balance and socio-economic status of Elmalı County, EPMR-2002, Int. Conference, Nicosia-Northern Cyprus. Session 11: Economic Impact of Environmental Changes, p: 193.
Black, C.A. (1965). Methods of Soil Analysis. Part:2. Amer. Soc. of Agronomy Inc., Publisher Madisson, Wisconsin, USA, pp. 1372– 1376.
Bolca, M., Altınbas, Ü. ve Kurucu., Y. 2003. Arazi fizyografyası ile toprak taksonomik birimleri ilişkilerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma, Büyük Menderes Havzası Örneği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 40 (2): 97-104.
Bouyoucos, G.J. 1955. A recalibration of the hydrometer method for making mechanical analysis of the soils, Agronomy Journal, 4 (9): 434.
Bower, C.A. 1959. Cation exchange equilibrium in soils. Affected by sodium salts. Soil Science. 88: 32-35.
Bozcu, M., Yağmurlu, F. ve Şentürk, M. 2007. Fethiye-Burdur fay zonunun bazı neotektonik ve paleosismolojik özellikleri, GBTürkiye. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 31 (1): 25-46.
Chapman, N.D., Pratt, P.F., 1961. Methods of Analysis for Soils, Plants and Waters. University of California Division of Agriculture Science, pp. 1–309.
Dinç, U. ve Şenol, S. 1998. Toprak etüd ve haritalama ders kitabı. Çukurova Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 161, Ders Kitapları Yayın No: 50, Adana, 235s.
Dinç, U., Şenol, S. 2013. Toprak etüd ve haritalama. Ç. Ü. Ziraat Fakültesi Genel Yayın No: 161, Ders Kitapları Yayın No: A-50 Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Atölyesi, Adana, 235s.
Erol, O. 1971. Konya, Tuz Gölü, Burdur havzalarındaki pluvial göllerin çekilme safhalarının jeomorfolojik delilleri. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 3-4, 13–52.
Erol, O. 1978. The Quaternary history of the Lake Basins of central and southern Anatolia. In: Brice, W.C. (Ed.), The Environmental History of the Near and Middle East since the Last Ice Age. Academic Press, London, pp. 111–139.
Erol, O. 1979. Dördüncü çağ (kuvaterner) jeoloji ve jeomorfolojisinin ana çizgileri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayımlari No:289, Ankara.
Erol, O. 1980. Anadolu’da Kuaterner pluvial interpluvial koşullar ve özellikle İç Anadolu’da son buzul çağından bugüne kadar olan çevresel değişimler. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 9: 5–16.
Gözükara, G. ve Altunbaş, S., 2016. Lakustrin materyal üzerinde gelişen toprak özellikleri. 3. Ulusal Tarım Kongresi, Afyon. 05 - 08 Ekim. s.81.
Gözükara, G., Altunbaş, S. and Sarı M., 2017. Determination of land change near the burdur lake by using remote sensing and geographic ınformation systems. 5th International Participation Soil and Water Resources Congress, Kırklareli. S.24.
Gözükara G., Altunbaş S. and Sarı M., 2018. Evaluation of the effect of some climatic parameters on time-dependent spatial variation of lake burdur; 1975-2017. 2017. International Ecology 2018 Symposium. Kastamonu. S.68.
Gözükara, 2019. Eski göl tabanlarındaki zamansal ve mekansal değişimlerin toprak oluşumuna etkileri. Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
Gözükara, G., Altunbaş, S. ve Sarı, M. 2019a. Burdur Gölü’ndeki seviye değişimleri sonucunda ortaya çıkan lakustrin materyalin zamansal ve mekânsal değişimi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi 34(3): 386-396.
Gözükara, G., Altunbaş, S. ve Sarı, M. 2019b. Mekansal değişimin alüviyal fanlar üzerinde oluşan toprakların özelliklerine etkisi. Mediterrenean Agricultural Sciences. 32(3):425-435.
Fox, R.L., Olson, R.A. and H.F. Rhoades 1964. Evaluating the sülfür status of soil by plants and soil test. Soil Sci., Soc. Am. Proc. 28:243-246.
Furquim, S.A.C., Graham, R.C., Barbiero, L., Queiroz Neto, J.P., Vidal-Torrado, P., 2010a. Soil mineral genesis and distribution in a saline lake landscape of the Pantanal Wetland, Brazil. Geoderma 518–528.
Furquim, S.A.C., Barbiéro, L., Graham, R.C., Queiroz Neto, J.P., Dias Ferreira, R.P., Furian, S., 2010b. Neoformation of micas in soils surrounding an alkaline-saline lake of Pantanal wetland, Brazil. Geoderma 158, 331–342.
Furquim, S.A.C., Santos, M.A., Vidoca, T.T., Babino, M.A. and Cardoso, E.L. 2017. Salt-affected soils evolution and fluvial dynamics in the Pantanal wetland, Brazil. Geoderma, 286. 139– 152.
Hızalan, E. 1969. Toprak etüt ve haritalama I. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları 379, 218 S.
Jackson, M. C. 1967. Soil chemical analysis. Prentice Hall of India Private’Limited, New Delhi.
Jenkins, D.A. and Jones, R.G.W. 1980. Trace Elements in Rock, Soil, Plant and Animal: Introduction. In: Davies, B.E. (Ed), Applied Soil Trace Elements. John Wiley and Son Ltd., pp. 1-20.
Johnson, C.M. and Ulrich, A. (1959). II. Analytical methods for use in plant analysis. California Agriculturel Experiment Station. Bull. 766.
Karaman, M. E. 1990. Isparta güneyinin temel jeolojik özellikleri. Türkiye Jeoloji Bülteni, 33, 57 - 67.
Kacar, B. 1995. Bitki ve toprağın kimyasal analizler: III. Toprak Analizleri. A. Ü. Ziraat Fakültesi Geliştirme Vakfı Yayınları No: 3.
Kış, M., Erol, O., Şenel, S. and Ergin, M., 1998. Prelimnary results of radiocarbon dating of coastal deposits of the pluvial lake of Burdur, Turkey. Journal of Islamic Academy of Sciences, 2:37–40.
Merkt, J., Luttig, G. and Schneekloth, H. 1971. Vorschlag zur TroelsSmith J. 1955. Karakterisering af løse jordarter Danmarks Gliederung and Definition der Limnischen Ledimente. GeologisGeologiske Undersøgelse Series IV. 3(10), 73 pp. chishes Jahrbuch 89: 607–623.
Mutlu, H.H. 2010. Eski konya gölü kuvaterner terasları üzerinde oluşan toprakların jeokimyasal özellikleri ve ayrışma oranları. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
Osher, J.L. and Buol, W.S., 1998. Relationship of soil properties to parent material and landscape position in eastern madre de dios. Peru. Geoderma, 83: 143-166.
Roberts, N., Karabıyıklıoğlu, M., Jones, M., Mather, A., Jones, G., Rodenberg, I., Eastwood, W.J., Kapan-Yeşilyurt, S., Yiğitbaşıoğlu, H. and Watkinson, M., 2003. Climatic and tectonic controls over late quaternary sedimantation in the Burdur Lake Basin, Southwest Turkey, 3 rd International Limnogeology Congress, USA.
Sarı, M., Altunbaş, S., Sönmez, N.K. ve Emrahoğlu, E.I., 2003. Farklı fizyografik üniteler üzerinde yer alan eski Manay göl alanı topraklarının özellikleri ve potansiyel üretkenlikleri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(1), 7-17.
Sarı, M. 2015. Taşınmış ana materyal ile yer şekilleri arasındaki ilişkiler. (Ed. Şenol S., Küsek G., Sarı M., Kurucu Y.) Toprak Etüd Haritalama El Kitabı. Ankara. S.52-109.
Schnurrenberger, D., Russell, J. and Kelts, K. 2003. Classification of lacustrine sediments based on sedimentary components. Journal of Paleolimnology, 29: 141–154.
Sungur, K. 1972. Burdur Acıgöl depresyonları ve Tefenni Ovasının Fiziki Coğrafyası. İstanbul Üniv. Coğrafya Enst. Yay. Nu. 95, İstanbul.
Soil Survey Manuel. 2017. United states department of agriculture. Agriculture handbook. No:18.
Soil Survey Staff. 1998. Keys to soil Taxanomy. 8th Edition, United States Departman of Agriculture, Natural Resources Conservation Service ISBN 0-16-048848-6. Washington DC.
Şenol, S. 2015. Toprak Etüd Haritalama El Kitabı. (Ed. Şenol S., Küsek G., Sarı M., Kurucu Y.). Ankara. S.1-25.
Troels-Smith, J. 1955. Karakterisering af løse jordarter Danmarks Geologiske Undersøgelse Series IV. 3(10), 73 pp.
Tudryn, A., Tucholka, P., Özgür, N., Gibert, E., Elitok, O., Kamaci, Z., Massault, M., Poisson, A. and Platevoet, B., 2013. A 2300-year record of environmental change from SW Anatolia, Lake Burdur, Turkey. J Paleolimnol, 49:647-662.