Emre İLKER, Muzaffer TOSUN, Metin ALTINBAŞ

Ekmeklik buğdayda sulu koşullarda verim ve kalite için seleksiyon üzerine genotip x lokasyon intraksiyonunun etkisi

Ekmeklik buğdayda sulu koşullarda yapılacak seleksiyon üzerine genotip x lokasyon interaksiyonun etkisini belirlemek amacıyla 24 ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotipi 2004-2005 üretim döneminde Izmir ili Bornova lokasyonunda kuru koşullarda ve Aydın lokasyonunda sulu koşullarda yürütülen iki denemede bazı verim ve kalite özellikleri yönünden değerlendirilmiştir. Lokasyonlar üzerinden birleştirilmiş varyans analizleri tane verimi ve başakta tane sayısı dışındaki özellikler için genotip x lokasyon (sulama) interaksiyonunun önemli olduğunu göstermiştir. m2'de başak sayısı, sedimantasyon değeri ve düşme sayısı bakımından genotipik varyanstan daha büyük genotip x lokasyon interaksiyonu varyans tahminleri elde edilmiştir. Her özellik için sulu koşullardaki (Aydın lokasyonu) verilerin kullanıldığı lokasyon içi varyans öğeleri analizine göre diğerlerine oranla düşme sayısı ve sedimentasyon değeri için daha yüksek; birleştirilmiş analizde genotip x lokasyon interaksiyonu varyansları görece az olan tane verimi ve protein oranı için de daha düşük genetik ilerleme değerleri tahmin edilmiştir. İncelenen buğday populasyonunda verim ve kalite için sulu koşullarda yapılacak bir seleksiyondan beklenen genetik kazançların belirli bir kısmının eş zamanlı olarak sağlanabileceği sonucuna varılmıştır.

Implication of genotype x location ınteraction on selection for bread wheat and quality in ırrigated environment

The 24 bread wheat {Triticum aestivum L.) genotypes were grown in two experiments conducted at Bornova location in Izmir under rainfed conditions and Aydin location under irrigated conditions during 2004-2005 cropping season to evaluate the impact of genotype x location interaction on selection for some yield and quality traits under irrigated conditions. The combined analysis of variance across two locations indicated that genotype x location (irrigation) interaction was significant for all the traits except grain yield and the number of grains per spike. The estimates of variance due to genotype x location interaction were larger than genotypic variances for the number of spikes/m2, sedimentation value and falling number. The higher expected genetic advances for falling number and sedimentation value were estimated as compared to the other traits using the data from irrigated environment (Aydin location) in order to analyze within location for each trait while the lower estimates of genetic gain were obtained for grain yield and protein concentration which the genotype x location interaction variances were relatively small in the combined analysis. Based on these results, it appears that the some part of expected gains from selection practiced under irrigated conditions for grain yield and quality in the wheat population studied can be simultaneously realized.

PDF

___

Akdemir, H., A. Gürel ve B. İzci, 2003. Pamuk eğitim Semineri, İzmir.
Akıncı, C., M. Yıldırım ve N. Sönmez, 2001. Diyarbakır sulu koşullarına uygun ekmeklik buğday çeşit ve hatlarının belirlenmesi, S. 69-74. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi (17-21 Eylül 2001, Tekirdağ) Bildirileri (Cilt I).
Atlin, G.N. and K.J. Frey, 1990. Selecting oat lines for yield in low-productivity environments. Crop Sci., 30: 556-561.
Aydemir, T., A. Barut, K. Yılmaz ve N. Sezer, 2001. 2001 Yılı milli çeşit listesinde yer alan ekmeklik buğdayların bölgeler bazında verim ve kalite yönünden irdelenmesi, S. 37-45. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi (17-21 Eylül 2001, Tekirdağ) Bildirileri (Cilt I).
Baker, R.J., V.M. Bendelow and M.L. Kaufmann, 1968. Inheritance of and interrelationships among yield and several quality traits in common wheat. Crop Sci., 8: 725-728.
Benziger, M., F.J. Bertan and H.R. Lafitte, 1997. Efficiency of high-nitrogen selection environments for improving maize for low-nitrogen target environments. Crop Sci., 37: 1103-1109.
Bhatt, G.M. and N. F. Derera, 1975. Genotype x environment interactions for heritabilities, and correlations among quality traits in wheat. Euphytica, 24: 597-604.
Boerma, H.R. and R.L. Cooper, 1975. Effectiveness of early-generation yield selection of heterogeneous lines in soybeans. Crop Sci., 15: 313-315.
Calhoun, D.S., G. Gebeyehou, A. Miranda, S. Rajaram and M. Van. Ginkel, 1994. Choosing evaluation environments to increase wheat grain yield under drought conditions. Crop Sci., 34: 673-678.
Carter, Jr. T.E., and H. R. Boerma, 1979. Implications of genotype x planting date and row spacing interactions in double-cropped soybean cultivar development. Crop Sci., 19: 607-610
Comstock, R.E. and R.H. Moll, 1963. Genotype x environment interactions. :Pages 164-196, in Statistical Genetics and Plant Breeding. Ed. W.D. Hanson and H.F. Robinson NAS-NRC Publ. 982, USA.
Çakmak, Ü. ve S. Türker, 1987. Türkiye’de adaptasyon ve ıslah çalışmaları yürütülen bazı triticale çeşitlerinin kimi değirmencilik ve kimyasal özellikleri, s. 571-579. Türkiye Tahıl Sempozyumu (6-9 Ekim 1987, Bursa) Bildirileri.
Çetin, Ö., D. Uygan, H. Boyacı ve K. Öğretir, 1999. Kışlık buğdayda sulama-azot ve bazı önemli iklim özellikleri arasındaki ilişkiler, s. 151-156. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi (15-18 Kasım 1999, Adana) Bildirileri (Cilt I).
Çölkesen, M., A. Öktem, N. Eren, T. Yağbasanlar ve H. Özkan, 1994. Çukurova ve Harran ovası koşullarına uygun ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin saptanması üzerine bir araştırma, s. 18-21. Tarla Bitkileri Kongresi (25-29 Nisan 1994, İzmir) Bildirileri (Cilt I).
Demir, İ., İ. Turgut, S. Yüce, C. Konak, C. Sever ve M. Tosun, 1997. Ege Bölgesinde farklı lokasyonlarda yetiştirilen ekmeklik buğdayların verim ve bazı verim öğeleri üzerinde bir araştırma, s. 11-15. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi (22-25 Eylül 1997, Samsun) Bildirileri.
Dickerson, G.E. 1963. Biological interpretion of the genetic parameters of populations. Pages 95-107, in Statistical Genetics and Plant Breeding Ed. W.D. Hanson and H.F. Robinson NAS-NRC Publ. 982, USA.
Falconer, D.S. 1981. Intoduction to Quantitative Genetics 2th ed. Longman Inc., Newyork, pages 340.
Hsu, P., and P.D. Walton, 1971. Relationships between yield and its components and stuructures above the flag leaf node in spring wheat. Crop. Sci. 11: 190-193.
Keser, M. ve H.R. Ekingen, 1994. Kışlık buğdayda dane doldurma süresi ve oranı, s. 29-33, Tarla Bitkileri Kongresi (25-29 Nisan 1994, İzmir) Bildirileri (Cilt II).
Koç, M., İ. Genç ve C. Barutçular, 1994. Dane doldurma döneminde ortaya çıkabilecek kuraklığın bazı yerel ve ıslah edilmiş ekmeklik buğday çeşitlerinde biyolojik verim ve dane verimi üzerine etkisi, s. 40-43. Tarla Bitkileri Kongresi (25-29 Nisan 1994,İzmir) Bildirileri (Cilt I).
Konak, C., M. Akça ve İ. Turgut, 1999. Aydın ili koşullarına uyumlu buğday çeşitlerinin belirlenmesi, s. 87-90 Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi (15-20 Kasım 1999, Adana) Bildirileri (Cilt I).
Korukçu, A. ve İ. Arıcı, 1987. Kimi tahıl türlerinde sulamanın etkinliği, s. 201-207.Türkiye Tahıl Sempozyumu (6-9 Ekim 1987, Bursa) Bildirileri.
Kün, E., 1996. Tahıllar-I (Serin İklim Tahılları, III. Basım) Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1451, 321 s.
Lillemo, M., M. Van Ginkel, R.M. Trethhowan, E. Hernandez and S. Rajaram, 2004. Associations among international CIMMYT bread wheat yield testing locations in high rainfall areas anf their implications for wheat breeding. Crop Sci., 44: 1163-1169.
Pfeiffer, T.W. 1987. Selection for late-planted soybean yield in full-season and late planted environments. Crop Sci., 27: 963-967.
Quisenberry, J.E., B. Roark, D.W. Fryrear and R.J. Kohel, 1980. Effectiveness of selection in upland cotton in stres environments. Crop Sci., 20: 450-453.
Rosielle, A.A. and J. Hamblin, 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stres and non-stress environments. Crop Sci., 21: 943-946.
Sneller, C.H. and D. Dombek, 1997. Use of irrigation in selection for soybean yield potential under drought. Crop Sci., 37: 1141-1147.
Şehirali, S., H. Orta, İ. Başer, T. Erdem, Y. Erdem ve Ö. Yorgancılar, 2001. Trakya bölgesinde üretilen ekmeklik buğdayların çeşit-su-verim-kalite ilişkilerinin belirlenmesi, s. 93-98 Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi (17-21 Eylül 2001, Tekirdağ) Bildirileri (Cilt I).
Toklu, F., İ. Genç, T. Yağbasanlar, H. Özkan ve M. Yıldırım, 2001. Çukurova koşullarında son 21 yıllık dönemde (1980-2000) yetiştirilen ekmeklik buğday çeşitleri ve seleksiyon hatlarında verim potansiyelindeki değişimin belirlenmesi üzerine bir araştırma, s. 53-56 Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi (17-21 Eylül 2001, Tekirdağ) Bildirileri (Cilt I).
Tosun, M., S. Yüce, A. Erkul ve H. Ege, 2006. Kuru ve sulu koşullarda yetiştirilen buğdayın bazı agronomik ve kalite özelliklerinin direkt seleksiyona karşı indirekt seleksiyon etkinliği. Ege Üniv. Zir. Fak. Dergisi 43(2): 53-62
Turgut, İ., C. Konak, A. Zeybek, E. Acartürk ve R. Yılmaz, 1997. Büyük Menderes Havzası sulu koşullarına uyumlu buğday çeşitlerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar, s. 520-522. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi (22-25 Eylül 1997, Samsun) Bildirileri.
Yıldırım, T., M. Olgun, O. Aydoğmuş, Ü. Öztürk ve H. Özcan, 1997. Karasu-90 buğday çeşidinde azotlu gübre dozu, gübre uygulama ve sulama zamanının tespiti üzerine bir araştırma, s. 46-50. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi (22-25 Eylül 1997, Samsun) Bildirileri.
Ud-Din, N., B.F. Carver and A. C. Clutter, 1992. Genetic analysis and selection for wheat yield in drought-stressed and irrigated environments. Euphytica, 62: 89-96.
Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metodlar. Toprak ve Gübre Arş. Enst. Yay. No: 121, 623 s.
Yüce, S., C. Konak, İ. Demir, M. Tosun, İ. Turgut ve R.R. Akçalı, 2001. Ege Bölgesinde bazı ekmeklik çeşit ve hatlarında verim ve kimi özellikler üzerinde araştırmalar, s.29-35. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi (17-21 Eylül 2001, Tekirdağ) Bildirileri(Cilt I).