Mutlu KAYA, Cevdet YILMAZ, Harun Reşit BAĞCI

Afet Riski Olan Bölgelerde Yerleşim Yeri Seçiminin Önemi: Ayancık Babaçay Köyü Örneği

ÖZET Afet öncesinde alınacak önlemler, afetler oluştuğunda verebileceği zararları azaltmak anlamında can ve mal güvenliğini sağlayacak en önemli faaliyetlerdir. Türkiye’de yaşanan doğal olayların afete dönüşme nedenlerinden biri de yerleşmeler için yanlış yer seçimidir. Bu yanlış yer seçimi sıradan olmayıp, devlet eliyle tekrar yerleştirme esnasında ortaya çıkmışsa daha da dikkat çekici hale gelmektedir. Bu çalışmada Sinop ili Ayancık ilçesine bağlı Babaçay Köyü örneğinden yola çıkılarak afet sonrası yeniden yerleştirme çalışmalarında doğru yer seçiminin önemi açıklanmaya çalışılmıştır. Babaçay Köyü’nün Sarnıç Mahallesi’nde 1985 yılında meydana gelen heyelan sonucunda birçok ev kullanılamaz hale gelmiş fakat can kaybı yaşanmamıştır. Afet sonrası evleri yıkılan vatandaşlar aynı köyün Makas Mahallesinde devlet tarafından inşa edilen yeni yerleşim alanında iskân edilmişlerdir. 11 Ağustos 2021 tarihinde meydana gelen sel ve taşkın felaketi esnasında bu kez yeni yerleşim sahası büyük zarar görmüş, can ve mal kayıpları meydana gelmiştir. Bu kayıpların ve ortaya çıkan zararların sebebi afetzedeler için seçilen yerin yanlışlığıdır. Fakat yanlışlık bununla kalmamış, 11 Ağustos 2021 selinden zarar gören vatandaşlarımız için, eski yerleşim yerinin hemen karşı yamacında, yeni iskân sahası belirlenmiştir. Yapılan arazi çalışmaları ve afet-risk analizlerinin sonuçlarına göre bu yeni iskân sahasının da heyelan riski taşıması ve bununla ilgili olarak ileride karşılaşılması muhtemel problemler bu araştırmanın konusunu oluşturmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Sinop, Babaçay, yeniden yerleştirme, heyelan, sel.

Importance of Location Selection in Regions with Disaster Risk: The Case of Ayancık Babacay Village

Precautions to be taken before disaster are the most important activities that will ensure the safety of life and property in terms of reducing the damages that may be caused by disasters when disasters occur. One of the reasons for the natural events in Turkey to turn into disasters is the wrong location selection for settlements. This wrong location selection is not ordinary, and it becomes even more remarkable if it occurred during the state-sponsored resettlement. In this study, the importance of choosing the right place in the post-disaster resettlement studies was tried to be explained by starting from the example of Babacay Village in the Ayancık district of Sinop province. As a result of the landslide that occurred in the Sarnıc District of Babacay Village in 1985, many houses became unusable, but no loss of life was experienced. Citizens whose houses were destroyed after the disaster were settled in the new settlement area built by the state in Makas District of the same village. During the flood and overflow disaster that occurred on August 11, 2021, the new settlement area was severely damaged this time, and loss of life and property occurred. The reason for these losses and the resulting damages is the wrong place chosen for the disaster victims. However, the mistake did not end there, for our citizens who were damaged by the flood of August 11, 2021, a new settlement area was determined on the opposite slope of the old settlement. According to the results of the field studies and disaster-risk analyzes, the risk of landslide also in this new settlement area and the possible problems that may be encountered in the future are the subject of this research

Keywords:

Sinop, Babacay, re-settlement, landslide, flood.,

PDF

___

Akşam Gazetesi (1939). Ayancık’ta Seylap. 28 Temmuz 1939 tarihli gazete.
Arslan, H. & Ünlü, A. (2011). Afet sonrası yeniden yapılanma sürecinde yer değiştirme ve yere bağlılığın değerlendirilmesi: Düzce örneği. İTÜ Dergisi, 9(1).
Ataman, O. & Tabban, A. (1977). Türkiye’de yerleşme alanlarının doğal afetler ile ilişkileri. Mimarlık Dergisi, 153, 25-27.
Avcı, S., (2000) Planlamadaki yanlışlıklar ve yol açtığı sorunlara bir örnek: 1998 selinde Filyos çayı havzasındaki etkileri ve sonuçları. 9. Ulusal Bölge Bilimi/Bölge Planlama Kongresi 5-6 Ekim 2000. Trabzon.
Avcı, V. (2015). Bingöl Çayı Havzası'nın (Bingöl) heyelan duyarlılık analizi. Fırat Üniversitesi Sosyal bilimler Dergisi, 25(2). https://doi.org/10.18069/fusbed.66886.
Avdar, R. & Avdar, R. (2022). Türkiye’de yaşanan doğa kaynaklı afetlerin sosyo-ekonomik etkileri. Afet ve Risk Dergisi, 5(1), 1-12.
Aydın, T. & Çelik, M.A. (2019), 6-7 Ağustos 2018’de Elmalı ilçesinde meydana gelen sel afetinin tarım alanları üzerine etkisi. Doğu Coğrafya Dergisi, 24(42), 1-15.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (CDAB). (1985). Sinop ilinin muhtelif ilçelerine bağlı bazı yerleşim yerlerinde heyelan afetine maruz kalan afetzedelerin ekli çizelgede belirtilen mevkiilere yerleştirilmeleri. Yer: 30-18-1-2 / 540 - 403 – 3.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (CSBB). (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/07/OnbirinciKalkinmaPlani.pdf adresinden alındı.
EM-DAT. (2020). The International Disasters Database. http://emdat.be/emdat_db/ adresinden alındı.
Google Earth (2021a). https://earth. google.com/web/@41.86431406,34.60490108, 171. 12010922a, 3973.10296973d,35y, -172.36217556h,58.50912112t,0r adresinden alındı.
Google Earth (2021b). https://earth.google.com/web/@41.87103776,34.60848808,138. 51867339a, 1022.06806888d,35y,170.3708271h,58.4864985t,-0r adresinden alındı.
Kadıoğlu, M. (2008). Modern, Bütünleşik Afet Yönetimin Temel İlkeleri, M. Kadıoğlu & E. Özdamar (eds.), JICA Türkiye Ofisi Yayınları.
Karaağaç, D., Karaman, H. & Aktuğ, B. (2019). Coğrafi bilgi sistemleri ile Kahramanmaraş ilinin afetselliğinin incelenmesi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası, 17. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, 25-27 Nisan 2019, Ankara.
Kaya, M. & Yılmaz, C. (2018). Endüstriyel miras turizmi için bir örnek: Ayancık-Zingal orman işletmesi (Sinop) . Erciyes üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32 (44) , 121-162.
Kuterdem, K. & Temiz, A. (2001). Heyelân tehlikesi. Afet ve Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Eğitim-Haber-Bilim Dergisi, (1), 25-31.
Limoncu, S. & Bayülgen, C. (2005). Türkiye’de Afet Sonrası Yaşanan Barınma Sorunları. Megaron, 1, 18. MTA, (2022), Yer Bilimleri Harita Görüntüleyicisi, http://yerbilimleri.mta.gov.tr/anasayfa.aspx
Öz, T. & Günek, H. (2021). Solaklı Havzası’nın (Trabzon) heyelan duyarlılığı ve yerleşim yeri risk analizi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (44) , 396-412. doi: 10.32003/igge.931516
Özdemir, N. (2005). Sinop ilinde etkili bir doğal afet türü: heyelan. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (5), 67-106.
Özşahin, E. (2013). Türkiye’de yaşanmış (1970-2012) doğal afetler üzerine bir değerlendirme. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 25-27 Eylül 2013, Hatay.
Özşahin, E. (2014). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) Kullanılarak Antakya (Hatay) Şehrinde Kütle Hareketleri Duyarlılığının Değerlendirilmesi. Ege Coğrafya Dergisi, 23(2), 19-35.
Resmi Gazete. (2021). 25 Ağustos 2021 tarih ve 31579 saylı Resmi Gazete. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/08/20210825-4.pdf adresinden alındı.
Sunkar, M. & Avcı, V. (2016). Şepker Çayı Aşağı Havzası’nın (Adıyaman Batısı) heyelan duyarlılık analizi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(2) , 13-44. doi: 10.18069/firatsbed.346901
Şengün, H. & Sipahi, E.B. (2017). Afet ve Barınma: Türkiye’nin Afet Sonrası Kalıcı Konut Uygulamaları. F. Beşel & F. Yardımcıoğlu (Eds.). Yerel Yönetimler Üzerine Seçme Yazılar, Başköprü Yayınları.
Tercan, B. (2001). Afet Sonrası Yeniden Yapılaşmada Yer seçimi Süreci, Planlama, TMMOB ŞPO Yayınları.
Tercan, B. (2018). Afetler ve yerleşim yeri değişiklikleri. H. Şengün, S.Ç. Meydan Yıldız ve B. Tercan (Eds.), Türkiye’nin Afet Yönetimi, Sosyal, Siyasal ve Yönetim Boyutuyla, (ss. 161-194), Palme Yayınevi.
Tercan, B. (2019). Kırsal Kalkınmada Bir Fırsat Olarak Afet Sonrası Planlama ve Yeniden Yerleştirme Uygulamaları: Karaköy Köyü Örneği, A. Mengi & D. İşçioğlu (Eds.) içinde Kırsal Kalkınma ve Kooperatifçilik (519-552), Siyasal Bilgiler Fak. Yayınları.
Yılmaz, C. (2005) Doğal afet riski taşıyan yörelerde yeniden inşa edilebilir yapı malzemesi kullanımının önemi; Sinop örneği. Ulusal Coğrafya Kongresi bildiriler kitabı içinde, 29–30 Eylül 2005, İstanbul.
Yılmaz, C. & Kaya, M. (2018). Bir mikrotoponimi denemesi; Sinop-Ayancık’ta Zingal Orman İşletmesi’nin yer adlarına etkisi. Doğu Coğrafya Dergisi, 23 (39) , 149-164. doi: 10.17295/ataunidcd.322042
Zeybek, H.İ., (2009). 2-3 Mart 2005 Turhal sel afeti ve sonuçları. Doğu Coğrafya Dergisi, 21, 233-247