Konuşma Çözümlemesi Açısından Sıralı Çift Kavramı ve Türkçede Sıralı Çift Çalışmaları

Sıralı çiftler, konuşmada etkileşimin ikili düzen içinde sağlandığı bir söz sırası alma etkinliğidir. Bu etkinliğin sorunsuz sürdürülmesi toplumsal yaşamın düzenlenmesi, iletişimin ve anlaşılabilirliğin sağlanması için önemlidir. Bu çiftler konuşmanın katılımcılarının konumlarına, ait oldukları kültüre ilişkin dilsel çözümlemelerin yapılmasına olanak sağladığından birçok disiplinin konusu olmuştur. Ancak uluslararası alanyazında geniş yer bulan sıralı çiftlerle ilgili çalışmalar, Türkçede sınırlı sayıda çalışmanın konusu olmuştur. Bu nedenle, çalışmanın amacı Konuşma Çözümlemesi’nin bir aşaması olarak sıralı çiftlerin tanıtılması, ilkelerinin ve özelliklerinin betimlenmesidir. Bu amaçla sıralı çiftlerin konuşma düzenindeki yeri, katılımcıların söz sırası almada gerçekleştirdiği eylemler, iletişimde ortaya çıkan engeller ve iletişim sorunlarının çözümünü sağlayan onarım ilkesi açıklanmış ve Türkçe alanyazında yapılan çalışmaların sunduğu katkılar sınıflandırılarak tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Konuşma çözümlemesi, sıralı çift, etkileşimde konuşma, yeğleme, onarım

The Concept of Adjacency Pair in Terms of Conversational Analysis and Adjacency Pair Studies in Turkish

Adjacency pairs are turn-taking activities in which interactions in speech are provided in binary orders. Maintaining these activities without any problems is important in order to regulate social life, ensure communication and intelligibility. Since these pairs enable linguistic analysis of the positions of the participants of the conversation and the culture they belong to, they have been the subject of many disciplines. However, studies on adjacency pairs, which have an extensive coverage in the international literature, have been the subject of a limited number of studies in Turkish. Therefore, the aim of this study is to introduce adjacency pairs as a stage of Conversation Analysis and describe their principles and properties. For this purpose, the place of adjacency pairs in the conversation, the actions performed by the participants in turn-taking, the barriers in communication and the repair principle that provides the solution of communication problems have been explained, and the contributions of the studies in the Turkish literature introduced by classifying them.

Keywords:

Conversation analysis, adjacency pairs, talk in interaction, preference, repair,

PDF

___

Altunay, S., & Aksan, Y. (2018). Türkçede edimsel belirleyiciler olarak hayır ve yok: Sözlü Türkçe Derlemi’nden bulgular. Dil ve Edebiyat Dergisi, 2, 23–43.
Atar, C. (2017). Konuşma çözümlemesi ve uygulamalı dilbilim. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17–25.
Bone, J. C. (2018). Tutor-tutee online learning of the English language: A conversation analysis. Global Scientific Journal, 6(7), 347–414.
Bregasi, M. (2020). Saving face and atrocities: Sequence expansions and indirectness in television interviews. Human Studies, 43(1), 89–106. [CrossRef]
Büyükgüzel, S., & Gül, S. (2015). Tartışmada örtüşme ve örtüşmelerin çözümü. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 12(2), 95–113.
Cui, Y. (2016). Adjacency pairs and interactive consciousness in Virginia Woolf’s novels. Style, 50(2), 203–222. [CrossRef]
Goodwin, C., & Heritage, J. (1990). Conversation analysis. Annual Review of Anthropology, 19(1), 283–307. [CrossRef]
Hayano, K. (2013). Question design in conversation. In J. Sidnell & T. Stivers (Eds.), The handbook of conversation analysis (pp. 395–414). Blackwell Publishing.
Jamison, E., & Gurevych, I. (2014). Adjacency pair recognition in wikipedia discussion using lexical pairs. In Proceedings of the 28th Pacific Asia conference on language (pp. 479–488). Information and Computing.
Kardaş İşler, N., Şahin, A. E., & Balaman, U. (2019). Öğrenci katılımına zemin hazırlayan etkileşimsel bir kaynak: Eksik tasarlanmış sözceler. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4, 376–396. [CrossRef]
Meredith, J. (2019). Conversation analysis and online interaction. Research on Language and Social Interaction, 52(3), 241–256. [CrossRef]
Özcan, G., & Aksan, Y. (2017). Sözlü Türkçede evet’in görünümleri: Sözlü Türkçe Derlemi’nden bulgular. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 14(2), 15–35.
Paltridge, B. (2012). Discourse analysis: An introduction. Bloomsbury Publishing.
Pomerantz, A. (1984). Agreeing and disagreeing with assesments: Some features of preferred/dispreferred turn shapes. In M. Atkinson & J. Heritage (Eds.), Structures of social action: Studies in conversation analysis (pp. 57–101). Cambridge University Press.
Qodriani, L. U., & Wijana, I. D. P. (2020). The ‘new’ adjacency pairs in online learning: Categories and practices. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, 539, 121–125. [CrossRef]
Rossano, F., Brown, P., & Levinson, S. C. (2009). Gaze, questioning and culture. In J. Sidnell (Ed.), Conversation analysis: Comparative perspective (pp. 187–249). Cambridge University Press.
Sacks, H., Schegloff, E. A., & Jefferson, G. (1974). A simplest systematics for the organization of turn-taking for conversation. Language, 50(4), 696–735. [CrossRef]
Şah, U. (2021). Kurumsal kimlikler ve konuşma analizi. Psikoloji ve Toplum, 12, 19–29.
Şakırgil, C. (2011). A comparative study of compliments and compliment responses in Turkish and American English regarding form and function (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi.
Schegloff, E. A. (1978). On some questions and ambiguities in conversation. In W. U. Dressler (Ed.), Current trends in textlinguistics (pp. 81–102). De Gruyter.
Schegloff, E. A. (1997). Practices and actions: Boundary cases of other-initiated repair. Discourse Processes, 23(3), 499–545. [CrossRef]
Schegloff, E. A. (2006). Sequence organization in interaction. Cambridge University Press.
Schegloff, E. A. (2007). Sequence organization in interaction: A primer in conversation analysis I. Cambridge University Press.
Schegloff, E. A., & Sacks, H. (1973). Opening up closings. Semiotica, 8(4), 289–327. [CrossRef]
Schiffrin, D. (1994). Approaches to discourse. Blackwell Publishing.
Seedhouse, P. (2005). Conversation analysis and language learning. Language Teaching, 38(4), 165–187. [CrossRef]
Sert, O. (2016). Sınıf içi etkileşim ve yabancı dil öğretmeni yetiştirme. In İ. S. Akcan & Y. Bayyurt (Eds.), Türkiye’deki yabancı dil eğitimi üzerine görüş ve düşünceler (ss. 14–30). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Sert, O., Balaman, U., Can Daşkın, N., Büyükgüzel, S., & Ergül, H. (2015). Konuşma çözümlemesi yöntemi. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 12(2), 1–43.
Sidnell, J. (2009). Conversation analysis: Comparative perspectives. Cambridge University Press.
Sidnell, J. (2010). Conversation analysis: An introduction. Wiley- Blackwell Publishing.
Stiver, T. (2012). Sequence organisation. In J. Sidnell & T. Stivers (Eds.), The handbook of conversation analysis (pp. 191–209). Blackwell Publishing.
Stivers, T., & Robinson, J. D. (2006). A preference for progressivity in interaction. Language in Society, 35(3), 367–392. [CrossRef]
Sumruk, H. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde etkileşim ve konuşma çözümlemesi yöntemiyle kelime öğretimi: A2 düzeyi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi.
Yemenici, A. (1998). Haber tartışmalarında kullanılan dil üzerine bir araştırma. Dilbilim Araştırmaları, 26–36.
Yu, Z., Scherer, S., Devault, D., & Gratch, J. (2013). Multimodal prediction of psychological disorders: Learning verbal and nonverbal commonalities in adjacency pairs. In Proceedings of the 17th workshop on the semantics and pragmatics of dialogue, Holland (pp. 160–169).