Turgay Fişekçi’nin Şiirlerine Ekoeleştirel Yaklaşım

Ekoeleştiri modern insanın tabiatla arasındaki ilişkiyi bozmasını konu edinir. Sanayi Devrimi ile başlayan doğa tahribatı, bilhassa İkinci Dünya Savaşı sonrasında teknoloji ve endüstrinin yaygınlaşmasıyla geri dönülemez bir hâl alır. Doğadaki bu bozulmayı edebi eserler aracılığıyla gündeme getirmeyi amaçlayan ekoeleştiri; derin ekoloji, ekofeminizm, toplumsal ekoloji, eko-Marksizm gibi açılımlar kazanarak insantabiat ilişkisini farklı düzlemlerde işleyen bir kurama dönüşür. Avrupa ve Amerikan edebiyatlarında başlı başına bir sahayı teşkil eden ekoeleştirel söylemin Türk edebiyatında da son yıllarda yaygınlık kazandığı söylenebilir. Tabiatın insan eliyle tahribi, 1980 kuşağı şairlerinden Turgay Fişekçi’nin şiirlerinde merkezi temalardandır. Onun şiirlerinde tabiat, romantik ve pastoral duyarlılıktan sıyrılarak tüm gerçekliğiyle işlenirken sosyal, siyasal ve kültürel göndermelere de aracılık eder. Çevresel felaketler, tabiatın hızla dönüşümü ve yok oluşu, sanayileşme, modernleşme, kentleşme gibi konular şiirlerde sıklıkla eleştirilirken tüm bu sorunlara çözüm yolu olarak tabiatın korunmasının gerekliliği vurgulanır. Farklı ekolojik söylemlerin birlikte işlendiği şiirlerde şair, insanı tabiatın bir parçası olarak görür ve bu duyarlılığı şiirlerinde yalın bir söyleyişle işler.

Ecocritical Approach to TurgayFisekci's Poems

Ecocriticism concerns the deterioration of modern man's relationship with nature. The destruction of nature, which began with the industrial revolution, grows with the spread of technology and industry after the Second World War. Ecocritism aims to process this deterioration in nature through literary works, acquires expansions such as ecocriticism, deep ecology, ecofeminism, social ecology, eco-Marxism. This concept becomes a theory that processes the relationship between man and nature on different planes. Ecocritism, which is a field in its own right in European and American literature, has also become widespread in Turkish literature in recent years. The destruction of nature by human hands is one of the central themes in the poems of Turgay Fisekci, one of the poets of the 1980 Generation. In his poems, nature is stripped of romantic and pastoral sensibilities and processed with all its reality, while mediating the processing of social, political and cultural issues. Environmental disasters, rapid transformation and extinction of nature, industrialization, modernization, urbanization are often criticized in poems, while nature is put forward as a solution to all these problems. In poems in which different ecological discourses are processed together, the poet sees man as a part of natüre and he handles this sensitivity with a simple discourse in his poems.

PDF

___

Abasıyanık, Sait Faik (2010). Son Kuşlar, İstanbul: YKY.
Ağın Dönmez, Başak (2012). “Ekoeleştiri ve Hayvan Çalışmaları: Avatar, Madagaskar ve Madagaskar 2: Afrika’ya Kaçış Filmlerinde Doğa ve Hayvan”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 273-322.
Akarsu, Bedia (1994). “İnsan ve Çevre”, Cogito, Sayı 2, Güz, İstanbul: YKY, s. 29- 36.
Altınkaynak, Hikmet (2017). Türk Edebiyatında Yazarlar ve Şairler Sözlüğü, İstanbul: Can Yayınları.
Alver, Köksal, (2019). “Kent İmgesi”, Kent Sosyolojisi, ed. Köksal Alver, Konya: Çizgi Kitabevi, s. 11-36.
Asiltürk, Baki (2006). 1980 Kuşağı Şiirinin Poetikası, İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
Atakay, Kemal (2011). “Turgay Fişekçi’nin Şiiri”, Varlık, Sayı 1129, Ekim, s. 36- 44.
Ayaz, Hüseyin (2014). “Çevreci Eleştiri Üzerine Genel Bir Değerlendirme”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 3/1.
Bookchin, Murray (1999). Kentsiz Kentleşme, Çev. Burak Özyalçın, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bookchin, Murray, Özgürlüğün Ekolojisi, Çev.Alev Türker, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1994.
Bulut, Dilek (2005). “Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri”, Littera, Edebiyat Yazıları C. 17, Aralık. http://www.littera.hacettepe.edu.tr/TURKCE/17_cilt/dilek.htm. Erişim tarihi: 20.08.2020.
Cansever, Turgut (2010). Osmanlı Şehri, İstanbul: Timaş Yayınları.
Çüçen, Abdülkadir (2011). “Derin Ekoloji”, https://silo.tips/download/derin-ekolojiprof-dr-abdulkadir-en-uluda-niversitesi-fen-edebiyat-fakltesi-fels. Erişim tarihi: 12.08.2020.
Demir, Ömer, Acar, Mustafa (2012). Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara: Vadi Yayınları.
Dindar, Gülşah (2012), “Derin Ekoloji Hareketi ve Ekoeleştiri: Bir Garip Şair Orhan Veli”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 59-92.
Ergin, Meliz, Dolcerocca, Özen Nergis (2016). “Edebiyata Ekoeleştirel Yaklaşımlar: Ekoşiir ve Elif Sofya”, SEFAD, 36, s. 297-314.
Fişekçi, Turgay (2006). İnsan üstüne sorular-yanıtlar toplu şiirler, 1976-2006, İstanbul: 2006 Yayınevi.
Göçmen, Gülşah (2017). “Kentsel Ekoeleştiri: Doğa’dan Kentdoğa’ya Ekolojik Bir Yolculuk”, Doğu Batı, S. 83, Kasım, Aralık, Ocak, s. 53-66.
Güllü, Gül (2002). “Çevresel Eleştiri ve Bir Uygulama”, Varlık, S. 1138, Temmuz, s. 35-40.
İdem, Şadi (2002). “Toplumsal Ekoloji Nedir Ne Değildir?”, Toplumsal Ekoloji, S.1, Mart, s. 7-20.
Karahan, Burcu (2002). “Yeşillenen Edebiyat Eleştirisi”, Varlık, S. 1138, Temmuz, s. 28-34.
Kayserili, Alperen, Kocaman, Sinan (2014). “Türkiye’de Modern Konut Kültürü”, Kent Çalışmaları-I, Ed. Arif Keçeli, Şaban Çelikoğlu, Ankara: Detay Yayıncılık, s.253-274.
Keleş, Ruşen, Hamamcı, Can (1993). Çevrebilim, Ankara: İmge Kitabevi. Opperman, Serpil (2012). “Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat Çalışmalarının Dünü ve Bugünü”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 9-58.
Kıvanç, Ümit (1978). “Demokratik Komünistler Birliği”, Birikim Dergisi, Doğu Avrupa Komünizmi Özel Sayısı, S. 42/43/44, Ağustos, Eylül, Ekim.
Özdağ, Ufuk (2017). Çevreci Eleştiriye Giriş, Ankara: Ürün Yayınları.
Özdağ, Ufuk (2017a). Edebiyat ve Toprak Etiği, Ankara: Ürün Yayınları.
Özdağ, Ufuk, Gökalp Alparslan, Gonca (2010). “Türkiyat Araştırmalarında Yeni Bir Alan: Çevreci Eleştiri”, III. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ed. Ülkü Şerif Şavk, C. 2, Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü 26-28 Mayıs, s. 641-652.
Sarıkaya, Dilek Bulut (2012). “Gılgamış Destanı’na Ekoeleştirel Bir Bakış,” Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 93-128.
Satır Reyhan, Ayşen (2018). “Yeni Bir Ekofelsefi Yaklaşım Olarak Murray Bokchin’in Sosyal Ekolojisi”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 14, s. 331-341.
Şakacı, Bilge Kağan (2011). İnsanmerkezcilik ve Çevremerkezcilik Ekseninde Derin Ekoloji Yaklaşımının Çözümlenmesi ve Eleştirisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi (2010). Ed. Murat Yalçın, C. I, İstanbul: YKY.
Toska, Sezgin (2013). “Çevre ve Ekoloji Kavramlarının Ekoeleştirel ve Kapitalist Söylem Bağlamında İncelenmesi”, HUMANITAS, Sayı: 2, Güz: Tekirdağ, s. 219-234.
Toska, Sezgin (2017). Ekokurgu, Ekolojik Sorunların Çözüm Yolu Olarak Edebiyat, İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
Tunç, Gökhan (2018). Kuramlar ve Kavramlarla Modern Türk Şiiri İncelemeleri, Ankara: Hece Yayınları.
Yazgünoğlu, Kerim Can (2012). “Posthümanizm: Yeni Maddecilik, Maddesel Feminizm ve Beden Ötesi Cisimcilik,” Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 323-364.
Yılmaz, Hakan (2012). “’Queer’ Ekoeleştiri: ‘Queer’ ve Ekolojinin Potansiyel Etkileşimi”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 207-238.
Yılmaz, Zafer (2008). “Yabancılaşma”, Ekonomik Kurumlar ve Kavramlar Sözlüğü, Ed. Fikret Başkaya, Aydın Ördek, Ankara: Maki Basın Yayın.
Yılmaz, Zümre Gizem (2012). “Yaşar Kemal ve Orman Yangınları”, Ekoeleştiri, Çevre ve Edebiyat, Ed. Serpil Opperman, Ankara: Phoenix Yayınları, s. 129- 170.