Osmanlı Dönemi Mizah Dergilerinde Yer Alan Bant Karikatürlerin Çeviribilim Açısından Değerlendirilmesi

nsanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahip olan mizah, sosyal bir olgudur. Karikatür ise en çok dikkat çeken ve ilgi gören mizah çeşitlerinden biridir. Karikatür albümleri, reklamlar, afişler ve (günümüzde) sosyal medya araçları karikatürlerin iletim kanallarından bazılarıdır. Bununla birlikte, karikatürlerin toplumla buluşması ve toplumda yaygınlık kazanması konusuna en büyük katkıyı kuşkusuz süreli yayınlar sağlamıştır. Bu çalışmada, bant karikatür yazıları aracılığıyla Osmanlı ve Türk kültürüne ait göstergeler tespit edilerek bu yazıların Fransızcaya nasıl aktarıldığının yorumlanması amaçlanmıştır. Millî Kütüphane Dijital Arşivi aracılığıyla çevrim içi ortamda ulaşılan Osmanlı Dönemine ait dergiler incelenmiş ve Fransızca çevirileri ile yayımlanmış olan bant karikatürler bu araştırmanın nesnesi olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda; Kalem, Cem ve Diken adlı dergilerde tespit edilen bant karikatürler, kültürel unsurların çevirisi açısından “çeviri göstergebilimi” yaklaşımı temel alınarak çözümlenmiştir. Osmanlı Dönemi karikatür yazılarının çevirilerinde büyük çoğunlukla uyarlama veya genelleme yöntemlerine başvurulduğu; hem kültürel hem de dilsel unsurların çevirilerinde sözcüğü sözcüğüne aktarımın tercih edilmediği ve çeviri metinde anlam zaman zaman kaybolsa da kimi ifadelerin çevrilmediği görülmüştür

An Analysis of Strip Cartoons of Ottoman Empire Humor Journals WithRegards To Translation Studies

Humor is a social phenomenon with an ancient history. The cartoon is one of the most unique and exciting types of humor. Cartoon albums, advertisements, posters, and (today) social media tools are some of the transmission ways of cartoons. However, periodicals have undoubtedly the most significant contribution of handing the cartoons in society. This study aims to determine the signs of Ottoman and Turkish culture through the strip cartoon writings and interpret how these writings are translated into French. The strip cartoons from the Ottoman Empire journals were accessed online through the National Library Digital Archive. The strip cartoons published with their French translations were selected as the object of this research. In this context, the strip cartoons identified in the journals called Kalem, Cem, and Diken were analysed according to the "translation semiotics" approach in terms of cultural specific items in translation studies. As a result, it has been seen that adaptation and generalization methods are primarily used in the translations of the strip cartoon writings of the Ottoman Empire. In addition, it has been seen that word-for-word translation is not preferred in the translations of cultural and linguistic items. Although the meaning is lost from time to time in the translated text, it has been observed that some expressions are not translated.

PDF

___

Alsaç, Üstün (1986). "Türk Karikatürü Üstüne Bir Döküm ve Eleştiri Denemesi", Adam Sanat, S. 7, s. 55-66.
Aydın, Bilgin (2007). "Divan-ı Hümayun Tercümanları ve Osmanlı Kültür ve Diplomasisindeki Yerleri." Osmanlı Araştırmaları Dergisi, S. 29, s. 41-86.
Balcı, Sezai (2018). Bab-ı Âli Tercüme Odası. İkinci Baskı, İstanbul: Libra Yayınları.
Copeaux, Étienne (2012). “Haritatür: Türk Karikatüründe Coğrafi Harita”, Bir Allame-i Cihan: Stefanos Yaresimos (1942-2005), ed. Edhem Eldem- Aksel Tibet- Ersu Pekin, çev. Menekşe Tokyay, İstanbul: Kitap Yayınevi.
Çapanoğlu, Münir Süleyman (1970). Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, İstanbul: Garanti Matbaası.
Çetin, İbrahim (2019). Türk Basın Tarihi’nde Tarsus Gazetesi (23 Haziran 1925-22 Mart 1926), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Uşak.
Çeviker, Turgut (1988). Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü II, İstanbul: Adam Yayınları.
Çeviker, Turgut (2004). “Ana Çizgileriyle Osmanlı Karikatürü”, Toplumsal Tarih, S. 122, s. 72- 77.
Çeviker, Turgut (2010). Karikatürkiye- Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi. 1. Cilt: Tek Parti ve Demokrat Parti Dönemi (1923-1960). İstanbul: NTV.
Dindar, Serhan (2020). Göstergelerarası Çeviride Yeniden Yazma ve Yenidenyaratma Kavramları, Ankara: Çizgi Kitabevi.
Eruz, Sakine (2010). Çokkültürlülük ve Çevirmenler, Osmanlı Devleti’nde Çeviri Etkinliği ve Çevirmenler, İstanbul: Multilingual Yayınları.
Göktürk, Akşit (2014). Çeviri, Dillerin Dili: İnceleme. 11. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Günay, Veli Doğan, (2016). Kültürbilime Giriş: Dil, Kültür ve Ötesi, İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
Günay, Veli Doğan, (2018). Sözcükbilime Giriş. 2. Baskı, İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
Güz, Nurettin (2014). “Osmanlı Basını”, Selçuk İletişim, S. 1/ 3, s. 40-57 Karikatürcüler Derneği (1971). Başlangıcından Bugüne Türk Karikatürü, İstanbul: Cem Yayınevi.
Kurt, Mustafa (2021). Serbest Okuma, Edebiyat Yazıları, Ankara: Pruva Yayınları.
Le Grand Robert (2017). Dictionnaires Le Robert. Version Numérique. Paris: SEJER
Öngören, Ferit (2004). "Osmanlı Mizahı", Toplumsal Tarih, S. 122, s. 66-71.
Özen, Bora (2003). Karikatürün Tarihi ve Karikatürün Grafik Sanatlarla İlişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Grafik Sanatlar Enstitüsü: İstanbul.
Öztürk Kasar, Sündüz, Gülmüş Sırkıntı, Halise (2021). “Çeviri Göstergebilimi Bağlamında Bir Özde Çeviri Örneği: The Clown and His Daughter”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 23, s.1042-1057.
Pedrazzini, Ana, Bugallo, Lucía, Zinkgräf, Constanza, & Scheuer, Nora (2021). “Adolescents creating cartoons: A developmental study of humor”, HUMOR, S. 34/ 1, s. 41-68.
Perin, Cevdet (1946). Tanzimat Edebiyatında Fransız Tesiri, İstanbul: Pulhan Matbaası.
Timur Ağıldere, Suna (2007). "Les "élites" de la Sublime Porte ou les médiateurs francophones du Bureau de traduction (Tercüme Odası) au XIX e siècle", Document Pour L'Histoire du Français Langue Étrangère ou Seconde, S. 39 s. 183-191.
Timur Ağıldere, Suna (2010). "Bektaşi Fıkralarının Fransa Yolculuğu: Les Contes De Bektachi", Turkish Culture & Haci Bektas Veli Research Quarterly, S. 55, s. 239-254.
Tuna, Didem, Kuleli, Mesut (2017). Çeviri Göstergebilimi Çerçevesinde Yazınsal Çeviri İçin Bir Metin Çözümleme ve Karşılaştırma Modeli, Konya: Eğitim Yayınevi.
Türkçe Sözlük (2011). TDK Türkçe Sözlük. 11. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Uğurel, Işıkhan, Moralı, Sevgi (2006). “Karikatürler ve Matematik Öğretiminde Kullanımı”, Milli Eğitim Dergisi, S. 34/170, 1-10.
Us, Mehmet Âsım (2019). II. Meşrutiyet Döneminin Ünlü Simaları, haz. Seval Şahin, 2. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.