Su Mimarisi ve Sarnıçlar; Ula Bozyer Sarnıcının Yeniden İşlevlendirilmesi

Suyun insan yaşamının temel ihtiyaçlarından biri olması nedeniyle ilk yerleşimlerin tatlı su kaynaklarının civarında başladığı bilinmektedir. Zamanla şehirlerin büyümesi, su kaynaklarından uzaklaşılması veya mevcut su kaynaklarının yetersiz kalmasıyla suyu yerleşimlere getirme teknikleri gelişmiştir. Yerleşim yerlerine gelen suyu insanların ihtiyacına sunmak ve ihtiyaç fazlasını saklamak için yapılan yapılar su mimarisi kavramıyla tasnif edilmektedir. Su mimarisi, insanın temel ihtiyacı olan suya ulaşmasını, kullanımını ve diğer niteliklerini yansıtan yapılar olarak inşa edilen dönemin kültürü hakkında fikir vermektedir. Bu makale kapsamında suyla ilişkili mimari eserlerin bütüncül bir tasnifi yapılarak, Muğla’nın Ula ilçesindeki sarnıçlar incelenmiştir. Çatı formları itibariyle Küre, Sivri ve Kubbeli, suya ulaşımlarına göre çatı başlangıcında savaklı ve zeminde kapaklı sarnıç tipolojileri tespit edilmiştir. Yerel yönetim kararı ile restore edilerek yeniden işlev kazandırılmak istenen Bozyer Sarnıcı, kubbeli ve çatı başlangıcında savaklı sarnıçlardandır. Makalenin amacı bu sarnıç örneğinden hareketle su mimarisinin tarihte nasıl işlevlendirildiği bilgisi ile birlikte günümüzde yeniden işlev kazandırılarak kültürel mirasa katkı sağlamayı hedeflemektedir. Sarnıçların belgeleme yöntemiyle tipolojileri oluşturulmuş, benzer yapı ve yapıdan gelen iz yöntemiyle Bozyer Sarnıcının restitüsyon ve restitüsyona esas restorasyon projeleri hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Mimari, Restorasyon, Sarnıç, Su, Ula

Water Architecture and Cisterns; Reuse of Ula Bozyer Cistern

Since water is one of the basic human needs, it is known that the first settlements began near freshwater sources. Over time, techniques for providing water to settlements have evolved as cities grow, move away from water sources, or when existing water resources are insufficient. The structures built to provide the water coming to the settlements for people's needs and to store the surplus are classified with the concept of water architecture. The water architecture gives an idea of the culture of the time, built as structures that reflect the basic need of people to access water, its uses and other qualities. Within the scope of this article, a holistic classification of water-related architectural works has been made and the cisterns in the city of Muğla, Ula district have been examined. Dome, pointed and dome cistern typologies were determined for the roof shapes, depending on the water access, weir at the beginning of the roof and covered cistern on the ground. One of the domed cisterns with a sluice at the beginning of the roof is the Bozyer cistern, which the local government has decided to restore and put back into service. The aim of the article is to use this cistern example to contribute to cultural heritage by making it new functions today, along with knowing how water architecture worked throughout history. The typologies of the cisterns were made using the documentation method, and the restitution and restoration projects of the Bozyer cistern were prepared using the method of traces from a similar structure.

Keywords:

Architecture, Restoration, Cistern, Water, Ula,

PDF

___

[1] M. Esed, Kur’an Mesajı Meal-Tefsir, 5. baskı, İstanbul, Türkiye: İşaret Yayınları, 1999, ss. 1106-1217.
[2] Y. Önge, Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Ankara, Türkiye: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1997, ss. 1.
[3] C.E. Arseven, Türk Sanatı, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Cem Yayınevi, 1984, ss.96-102.
[4] N. Urfalıoğlu, “Sebil,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: TDV İSAM Yayınları, 2009, c. 36, ss. 249-251.
[5] G. Kızılkayrak, Kadıköy Çeşmeleri; Kaynaktan Mahalleye Ab-ı Hayat, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Kadıköy Belediyesi, 2011, ss. 20.
[6] H. Ö. Barışta, İstanbul Çeşmeleri Azapkapı Saliha Sultan Çeşmesi, 1. baskı, Ankara, Türkiye: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995, Önsöz, ss. IX.
[7] S. Ökten, Aslında Bir Sanat Var, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Tuti Kitap, 2019, ss. 154.
[8] A. Kılcı, “Şadırvan,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: TDV İSAM Yayınları, 2010, c. 38, ss. 220-221.
[9] S. Ünver, Y. Önge, “Selsebillerimiz,” Vakıflar Dergisi, s. XIII, ss. 339-374, 1967.
[10] M.B. Tanman, “Selsebil,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: TDV İSAM Yayınları, 2009, c. 36, ss. 448- 449.
[11] N. Bozkurt, “Sarnıç,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: TDV İSAM Yayınları, 2009, c. 36, ss. 158-159.
[12] Y. Önge, “Antalya yöresinde Türklerin yaptığı eski su sarnıçları,” Arkitekt, s. 325, ss. 24-26, 1967.
[13] A. Ş. Duymaz, “Teke yöresi sarnıçları,” XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Denizli, 2009, ss. 225-234.
[14] N. Açıkgöz, “Muğla kır sarnıçları,” Muğla Kent Tarihi Dergisi, s. 1, ss. 19-20, 2005.
[15] M. E. Dere, “Ula bozyer sarnıcı, rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri ve raporları,” T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Rap. 48.07.1353, 2021
[16] O. Kunduracı, Muğla-Yatağan Çevresindeki Türk Devri Mimarisi ve El Sanatları, 1. baskı, Muğla, Türkiye: Muğla Valiliği Kültür Yayını, 2007, ss. 63-72.
[17] Z. Eroğlu, Muğla Tarihi, 2. Baskı, Muğla, Türkiye: Muğla Belediyesi Kültür Yayınları, 2011, ss. 169.
[18] Milliyet Gazetesi. (2021, 21 Aralık). Muğla Haritası [Çevrimiçi]. Erişim: https://s.milimaj.com/others/image/harita/mugla-ili-haritasi.png.
[19] Anonim, “Ula bozyer sarnıcı,” T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Rap. 48.07.1353, 2005
[20] Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. (2021. 30 Ekim). Parsel Sorgulama Uygulaması [Çevrimiçi]. Erişim: https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/cografi/37.105976789633004/28.430978357791904.