Kentsel Yenileme Kapsamında Kentsel Peyzajın “Habitus” Kavramı Üzerinden Değerlendirilmesi

1950’li yıllardan günümüze kadar uzanan süreç, kapitalizmin yeni üretim biçimleri ile değiştiği, buna bağlı olarak kentsel yenileme odaklı araştırmaların da öneminin büyüdüğü bir dönem olarak ifade edilmektedir. Global değişime bağlı olarak meydana gelen etkiler, özellikle modern insana, kente ve kamusal hayata büyük oranda yansımıştır. Bu süreç boyunca, kentsel mekânda yaşanan değişimler, hem fiziksel hem de sosyal boyutu etkilemiştir. Kamusal alanı oluşturan kentsel peyzajın kentleri değiştirmeye başlamasıyla, insanların toplumsal ve sosyolojik yapısı da dönüşmeye başlamıştır. Bu çalışma, kentsel yenileme sürecinde meydana gelen değişimlerin neden olduğu toplumsal ve mekânsal etkilerin, kent sisteminin sosyal anlamını içeren, kentte yaşayan insanların davranış biçimlerini ve alışkanlıklarını bir bütün olarak ele alabilen, Bourdieu’nun ortaya atmış olduğu “habitus” kavramı üzerinden incelenmesini, aynı zamanda yapılı çevre ve toplumsal diyalektiği temsil eden habitusun değerlendirilmesini amaçlamıştır. Bu kapsamda, yapılı çevrenin yarattığı etkilerin mekânsal ve toplumsal anlamlarıyla irdelenmesi, hem fiziksel hem de sosyal sürdürülebilirliğin sağlanması açısından önemli olarak görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

kentsel yenileme, habitus, yer duyusu, kentsel peyzaj, yer

Evaluation of Urban Landscape on the Concept of “Habitus” As Part of Urban Renewal

The period from the 1950s to the present is stated as a period in which capitalism changes with new forms of production, thus the importance of urban renewal-oriented research grows. The effects that occur due to global changes have largely been reflected in modern people, the city, and public life. Throughout this process, the changes consisted in urban space have affected both the physical and social dimensions. The social and sociological structure of people has also started to transform, especially as the urban landscape that created the public space begins to change the cities. This study examines the changes in the urban renewal process that are caused by social and spatial effects through the concept of “habitus” by Bourdieu, which includes the social meaning of the city system, and which can handle the behaviors and habits of the people living in the city as a whole. It aimed to evaluate the habitus by associating the sense of place through the physical and social dimension. In this context, scrutinizing the impacts of the built environment with spatial and social meaning has been seen as important in terms of ensuring both physical and social sustainability.

Keywords:

Urban renewal, Habitus, Sense of place, Urban landscape, Place,

PDF

___

[1] H. Ç. Keskinok, Kentleşme Siyasaları, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Kaynak Yayınları, 2006.
[2] B. S. Köknar, "Kentsel dönüşüm alanlarında gerçekleştirilen peyzaj tasarımlarının eleştirel teori ile bir okuması," Doktora tezi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2012.
[3] S. Aydınlı, "Mimarlığı anlama, kaynağa ulaşma ve özü yakalama," TOL Dergisi, s. 3, ss. 54-60, 2003.
[4] P. Bourdieu, The Logic of Practice, Cambridge: Polity Press, 1990, pp. 52-65.
[5] G. Çetinkaya, "Kentsel peyzaj ekolojisinin sürdürülebilirliği için yenilikçi bir yaklaşım: yeşil altyapı ve planlama politikası," İdealkent, c. 5, s. 12, ss. 218-245, 2014.
[6] P. Roberts and H. Sykes, Urban Regeneration: A Handbook, 1st ed., London, UK: Sage Publications, 2000, pp. 3-9.
[7] F. Engels, Konut Sorunu, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Alter Yayınları, 2013, s. 79.
[8] R.T. LeGates and F. Stout, Modernism and Early Urban Planning:1870-1940, 1st ed., New York: Routledge, 1998, pp. 299-313.
[9] S. Carr, M. Francis, L. Rivlin and M. Stone, Public Space (Environment and Behavior Series), Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1992.
[10] A. Jacobs and D. Appleyard, "Toward an urban design manifesto," Journal of the American Planning Association, vol. 53, no. 4, pp. 112-120, 1987.
[11] J. Barnett, An Introduction to Urban Design, 1st ed., New York, USA: Harpercollins Publishers, 1982.
[12] D. Harvey, Postmodernliğin Durumu: Kültürel Değişimin Kökenleri, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Metis Yayınları, 1996.
[13] C. Couch, Urban Renewal: Theory and Practice, London, UK: Macmillan, 1990.
[14] M. Akkar, "Kentsel dönüşüm üzerine Batı'daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye," Planlama Dergisi, c. 2, s. 36, ss. 29-38, 2006.
[15] P. Jeffrey and J. Pounder, Physical and Environmental Aspects, New Delhi: Sage Publications, 2000, pp. 86-108.
[16] European Urban Charter, Manifesto for A New Urbanity, Council of Europe Publishing, 1992, pp. 37-57.
[17] A. Ataöv ve S. Osmay, "Türkiye'de kentsel dönüşüme yöntemsel bir yaklaşım," METU JFA, c. 24, s. 2, ss. 57-82, 2007.
[18] R. Keleş, Kentleşme Politikası, 1.baskı, Ankara, Türkiye: İmge Kitabevi, 2006.
[19] T. Şenyapılı, Ankara Kentinde Gecekondu Oluşum Süreci ve Ruhsatlı Konut Sunumu, 1.baskı, Ankara: Batıbirlik Yayınları, 1996.
[20] S. Osmay, 1923'ten Bugüne Kent Merkezlerinin Dönüşümü: 75 Yılda Köylerden Şehirlere, 2. baskı, İstanbul, Türkiye: Tarih Vakfı Yayını, 1999, s.147.
[21] Anonim. (2021, 10 Mayıs). B.M. İnsan Yerleşimleri Konferansı Habitat II [Çevrimiçi]. Erişim: https://webdosya.csb.gov.tr/csb/dokumanlar/mpgm0029.pdf.
[22] Ü. Tatlıcan ve G. Çeğin, "Bourdieu ve Giddens: habitus veya yapının ikililiği," Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi, 1. baskı. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları, 2007, ss. 313-314.
[23] P. Bourdieu ve L. J. D. Wacquant, Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları, 2003.
[24] L. Wacquant, "Pierre Bourdieu," in Key Sociological Thinkers, 1st ed., London, UK: MacMillan Press, 1998, pp. 215-230.
[25] P. Bourdieu, Le Sens Pratique, 1st ed., Paris, France: Minuit, 1980.
[26] E. Casey, "Body, self, and landscape: a geophilosophical inquiry into the placeworld," in Textures of Place: Exploring Humanist Geographies, NED-New ed., Minneapolis, USA: University of Minnesota Press, 2001, pp. 403-425.
[27] A. Palabıyık, "Pierre Bourdieu sosyolojisinde 'habitus', 'sermaye' ve 'alan' üzerine," Liberal Düşünce Dergisi, s. 62, ss. 121-141, 2011.
[28] J. Hillier and E. Rooksby, Habitus: Sense of Place, 2nd ed., New York, USA: Ashgate Publishing, 2005, pp. 43-49.
[29] E. Soja, "The socio-spatial dialectics," Annals of the Association of American Geographers, vol. 70, no. 2, pp. 207-225, 1980.
[30] P. Bourdieu, "Social space and symbolic space," Practical Reason: On the Theory of Action, 1st ed., Stanford, California: Stanford University Press, 1998, pp. 1-13.
[31] J. Erzen, Üç Habitus: Yeryüzü, Kent, Yapı, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
[32] M. Savage, "Pierre Bourdieu'nün kayıp kent sosyolojisi," Cogito Dergisi, s. 76, ss. 76-107, 2014.
[33] M. E. Barış. (2021, 10 Mayıs). Planlama ve Kentsel Tasarım: Kentsel Peyzaj [Çevrimiçi]. Erişim: http://www.mimarlarodasiankara.org/index.php?Did=7884.
[34] I. Whyte, Landscape and History Since 1500, London, UK: Reaktion Books, 2002.
[35] J. Corner, "Not unlike life itself landscape strategy now," Harvard Design Magazine, no. 21, pp. 32-34, 2004.
[36] G. Shane, "The emergence of landscape urbanism: reflections on stalking Detroit," Harvard Design Magazine, vol. 19, pp. 1-8, 2003.
[37] D. Artuç, "Kentsel dönüşümün sosyal ve mekânsal etkileri: Fikirtepe dönüşüm alanı," Yüksek Lisans tezi, Mimarlık Anabilim Dalı, Maltepe Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2016.
[38] C. Waldheim, The Landscape Urbanism Reader, 1st ed., New York, USA: Princeton Architectural Press, 2006, pp. 35-53.
[39] J. Corner, Recovering Landscape as a Critical Practice, 1st ed., New York, USA: Princeton Architectural Press, 1999.
[40] B. Tschumi, Event-Cities (Praxis), 1st ed., Cambridge, MA: The MIT Press, 1996.
[41] R. Register, EcoCities: Rebuilding Cities in Balance with Nature, Revised ed., Canada: New Society Publishers, 2006.
[42] N. Tsolakis and L. Anthopoulos, "Eco-cities: an integrated system dynamics framework and a concise research taxonomy," Sustainable Cities and Society, vol. 17, pp. 1-14, 2015.
[43] M. Uysal, "Yeşil dokunun yapma çevre ile bütünleşmesi," Yüksek Lisans tezi, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2014.
[44] J. Pallasmaa ve S. Holl, Tenin Gözleri: Mimarlık ve Duyular, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Yapı Endüstri Merkezi, 2011, s. 89.
[45] P. Zumthor, Thinking Architecture: The Light in the Landscape, 3rd ed., Basel, Switzerland: Birkhäuser, 2010, pp. 90-93.
[46] N. Ellin, Integral Urbanism, 1st ed., New York, USA: Routledge, 2006.
[47] P. Bourdieu, Toplumbilim Sorunları, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Kesit Yayınları, 1997.
[48] S. Dikkol, "Conatus'tan habitus'a birey/toplum ve akıl/beden ikiliği aşmaya yönelik bir deneme," Toplum ve Demokrasi, c. 10, s. 21, ss. 1-11, 2016.
[49] M. Merleau-Ponty, Algının Fenomenolojisi, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: İthaki Yayınları, 2017.
[50] R. Downs and D. Stea, Cognitive Maps and Spatial Behaviour: Process and Products, 1st ed., London: Aldine, 1973, pp. 8-26.
[51] Ö. Aytaç, "Kent, metropol ve değişen yer/mekân imajları," Mukaddime, c. 8, s. 1, ss. 1-23, 2017.
[52] A. Rossi, Şehrin Mimarisi, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Kanat Yayınları, 2006.
[53] M. Tolanlar, "Kentsel dönüşüm projeleri ve toplumsal yansımaları," Yüksek Lisans tezi, Sosyoloji Anabilim Dalı, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon, Türkiye, 2007.
[54] Anonymous. (2021, May 10). Social Inclusion for Urban Regeneration in Scotland [Online]. Available: https://app.dundee.ac.uk/geddesinstitute/
[55] E. Soja, Postmetropolis Critical Studies of Cities and Regions, 2nd ed., Oxford: Blackwall Publishing, 2007.
[56] C. Norberg-Schulz, Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture, 1st ed., New York, USA: Rizzoli, 1980.
[57] H. Lefebvre, Modern Dünyada Gündelik Hayat, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Metis Yayınları, 1998.
[58] Z. Bauman, Küreselleşme-Toplumsal Sonuçları, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Ayrıntı Yayınları, 1999.
[59] N. Çizgen, Kent ve Kültür, 1. baskı, İstanbul, Türkiye: Yay Sayınları, 1994.
[60] H. Suher, Kentleşme ve Kentlileşme Politikaları, 1. baskı, İstanbul: Türkiye Ekonomik Sosyal Siyasal Araştırmalar Vakfı, 1991.
[61] E. Relph, Place and Placelessness, 1st ed., London: Pion Limited, 1976.
[62] J. Meltzer, "Şehirlerin yeniden geliştirilmesi sırasında yerlerinden çıkarılan ailelerin başka yerlere yerleştirilmesi: Chicago tecrübesi," Şehir Yenilemesi Sırasında İşbirliği, 2. baskı. Ankara, Türkiye: Nobel Yayıncılık, 2006, ss. 39-105.
[63] P. Özden, "Türkiye'deki kentsel dönüşüm politikaları ve uygulamalarına eleştirel bir bakış," Kentsel Dönüşümde Politika, Mevzuat, Uygulama: Avrupa Deneyimi, 1. baskı. Ankara, Türkiye: Nobel Yayıncılık, 2010, böl. 3, ss. 194-224.