İmam Bedrüddin el-Gazzî’nin Teysîrü’t-Tibyân fi tefsîri’l-Kur’an Adlı Tefsirindeki Genel Metodunun Temelleri

İmam Bedrüddin el-Ğazzi’nin (984/1577) Teysîrü’t-tibyân fi tefsîri’l-Ku’rân adlı manzum bir Kur’an tefsiri, hicri 10. yüzyılın ortalarında yazılmış en önemli manzum tefsirlerden biridir. Tefsir, Kur’an ilimleri ile ilgili terimlerin tanımlarını içeren bir giriş ile başlar. Daha sonra Kur’an’ı bütünüyle seksen bin beytte tefsir etmeye başlamadan önce istiâze ve besmele hakkındaki görüşünü sunar. Bu tefsir, manzum tefsirlerinin en önemli ve en büyüklerinden biri olmasına rağmen onun hakkında ciddi bir çalışma yapılmamıştır. Bu yüzden İmam Bedreddin el-Ğazzi’nin tefsirindeki metodu hakkındaki bu makaleyi yazmayı düşündük ve aşağıdaki gibi altı genel esas çerçevesinde değerlendirdik: Birinci esas: surenin tefsirine geçmeden önce sureyi tanıtmak. İkinci esas: Her âyetin yorumunun sonunda onun nahiv meseleleriyle ilgilenmek. Üçüncü esas: Müfessirlerin âyet hakkındaki görüşlerini tenkidi ile birlikte zikretmek ve aralarında tercih edilen görüşü vermek. Dördüncü esas: Zayıf hadisle amel etmek. Beşinci esas: Surenin başındaki Hurûf-ı Mukattaa’nın manasını araştırmayıp onları ancak Allah’ın bildiği müteşâbih âyetler kısmından saymak. Altıncı esas: İman ile ilgili ayetlerin Eş’ariyye mezhebine göre yorumlamak. Bunların hepsi, yazarı ve tefsirini kısa bir özet halinde tanıttıktan sonra sunulacaktır.

___

  • 1 _ ابن حجر العسقلاني؛ أحمد بن علي أبو الفضل، تقريب التهذيب، ت: أبو الأشبال صغير أحمد شاغف الباكستاني، دار العاصمة. - Ibn Hajar al-Asqalani; Ahmed bin Ali Abu Al-Fadl, Taqreeb Al-Tahdheeb, T: Abu Al-Ashbal Saghir Ahmed Shaghf Al-Pakani, Dar Al-Asima.
  • 2 _ ابن حجر العسقلاني؛ أحمد بن علي أبو الفضل، فتح الباري بشرح صحيح البخاري، دار الرسالة العالمية، 1434 - 2013. - Ibn Hajar al-Asqalani; Ahmed bin Ali Abu Al-Fadl, Fath Al-Bari Bichrhi Sahih Al-Bukhari, Dar Al-Resala Al-Alameya, 1434 - 2013.
  • 3 _ ابن حجر العسقلاني؛ أحمد بن علي أبو الفضل، تهذيب التهذيب، دار المعارف، 1327. - Ibn Hajar al-Asqalani; Ahmed bin Ali Abu Al-Fadl, Tahdheeb Al-Tahdheeb, Dar Al-Maaref, 1327.
  • 4 _ ابن كثير؛ إسماعيل بن عمر بن كثير أبو الفداء، عماد الدين، البداية والنهاية، مكتبة المعارف _ بيروت، 1410 - 1990. - Ibn Kathir; Ismail bin Omar bin Katheer Abu Al-Fida, Imad Al-Din, Al-Bidaya we Al-Nihaya, Maktabetu Al-Maaref - Beirut, 1410 - 1990.
  • 5 _ ابن هشام الأنصاري جمال الدين، مغني اللبيب عن كتب الأعاريب، ت: مازن المبارك - حمد علي حمد الله، 1368 – 1964. - Ibn Hisham Al-Ansari Jamal Al-Din, Mughni Al-Labib An Kutubi Al-Aarîb, T: Mazen Al-Mubarak - Hamad Ali Hamdallah, 1368 - 1964.
  • 6 _ أبو الحسن علي بن إبراهيم الأندلسي المراكشي، أرجوزة الفواکه الصيفية و الخريفية. - Abu al-Hasan Ali bin Ibrahim al-Andalusi al-Marrakchi, Urjuzat Al-Fawakih Al-Sayfiyya we Al-kharifiyya.
  • 7 _ أبو تراب الظاهري، الأثر المقتفى لقصة هجرة المصطفى صلى الله عليه وسلم ، دار القبلة، 1404. - Abu Turab Al-Zahiri, Al-Âtharu Al-muktafa Likissati Hijrati Al-Mustafa, Dar Al-Qibla, 1404.
  • 8 _ أثير الدين أبو حيان محمد بن يوسف الأندلسي، البحر المحيط في التفسير، ت: عادل أحمد - علي معوض، دار الكتب العلمية، 1413 - 1993. - Atheer al-Din Abu Hayyan Muhammad ibn Yusuf al-Andalusi, Al-Bahru Al-muhit Fi Al-Tafsir, T: Adel Ahmed - Ali Moawad, Dar al-Kutub al-Ilmiyya, 1413 - 1993.
  • 9 _ أحمد بن محمد بن حنبل، أبو عبد الله، الشيباني الوائلي، المسند، ت: أحمد شاكر - حمزة الزين، دار الحديث، 1416 - 1995. - Ahmed bin Muhammad bin Hanbal, Abu Abdullah, Al-Shaibani Al-Waeli, Al-Musnad, T: Ahmed Shaker - Hamza Al-Zain, Dar Al-Hadith, 1416 - 1995.
  • 10 _ أحمد بن محمد بن عمر الخفاجي شهاب الدين، ريحانة الألبا وزهرة الحياة الدنيا، ت: عبد الفتاح محمد الحلو، طبعة الحلبي، 1386 - 1966. - Ahmed bin Muhammad bin Omar Al-Khafaji Shihab Al-Din, Rehana Al-Alba wa Zahratu Al-Hayati Al-Dunya, T: Abdel-Fattah Muhammad Al-Hulu, Tabatu Al-Halabi, 1386 - 1966.
  • 11 _ إسماعيل بن محمد بن الفضل التميي الأصبهاني أبو القاسم، دلائل النبوة، ت: مساعد بن سليمان الراشد الحميد، دار العاصمة، 1412. - Ismail bin Muhammad bin Al-Fadl Al-Tamimi Al-Asbahani Abu Al-Qasim, Dalâilu Al-Nubuwa , T: Musaed bin Suleiman Al-Rashed Al-Hamid, Dar Al-Asima, 1412.
  • 12 _ الألباني، أبو عبد الرحمن محمد ناصر الدين، سلسلة الأحاديث الضعيفة والموضوعة، مكتب المعارف. - Al-Albani, Abu Abd al-Rahman Muhammad Nasir al-Din, Silsilatu Al-Ahâdith Al-Daîfa Wa Al-Mawdûa, Maqtab al-Maarif.
  • 13 _ بدر الدين الزركشي، البرهان في علوم القرآن، ت: محمد أبو الفضل إبراهيم، دار التراث. - Badr Al-Din Al-Zarkashi, The Proof in the Sciences of the Qur’an, T: Muhammad Abu Al-Fadl Ibrahim, Dar Al-Turath.
  • 14 _ خالد السبت، قواعد التفسير جمعا ودراسة، دار ابن عفان، 1421. - Khaled Al-Sabt, Kawâidu Al-Tafsir Jaman Wa Dirasa, Dar Ibn Affan, 1421.
  • 15 _ خالد عبد الرحمن العك، أصول التفسير وقواعده، دار النفائس، 1406 - 1986. - Khaled Abdel Rahman Al-Ak, Usûlu Al-Tafsir Wa Kawâiduhu, Dar Al-Nafais, 1406 - 1986.
  • 16 _ الزمخشري؛ محمود بن عمر الزمخشري، جار الله، أبو القاسم، تفسير الكشاف عن حقائق التنزيل وعيون الأقاويل في وجوه التأويل، دارالمعرفة، 1430 - 2009. - Zamakhshari; Mahmoud Bin Omar Al-Zamakhshari, Jarallah, Abu Al-Qasim, Tefsir Al-Kachâf An Hakâiki Al-Tanzîli Wa Oyûni Al-Akawîl Fi Wujuhi Al-Taawil, Dar Al-Maarifa, 1430 - 2009.
  • 17 _ السمين الحلبي، الدر المصون في علوم الكتاب المكنون، ت: أحمد محمد الخراط، دار القلم. - Al-Samin Al-Halabi, Al-Durru Al-Masoon fi Ulumi Al-Kitâbi Al-Maknûn, T: Ahmed Muhammad Al-Kharrat, Dar Al-Qalam.
  • 18 _ عبد الحق بن غالب بن عطية الأندلسي أبو محمد، المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز (تفسير ابن عطية)، ت: عبد السلام عبد الشافي محمد، دار الكتب العلمية، 1422 - 2001. - Abdul Haq bin Ghaleb bin Attia Al Andalusi Abu Muhammad, Al-Muharrar Al-Wajiz Fi Tafsir Al-Kitâbi Al-Aziz (Tafsir Ibn Attia), T: Abd al-Salam Abd al-Shafi Muhammad, Dar Al-Kutub Al-Ilmiyya, 1422 - 2001.
  • 19 _ عبد الحي ابن العماد العكري الحنبلي، أبو الفلاح، شذرات الذهب في أخبار من ذهب، ت: عبد القادر الأرناؤوط - محمود الأرناؤوط، دار ابن كثير، 1406 - 1986. - Abd al-Hayy Ibn al-Imad al-Akri al-Hanbali, Abu al-Falah, Shadaratu Al-Zahab fi Akhbari Man Dahab, T: Abd al-Qadir al-Arna`ut - Mahmoud al-Arna`ut, Dar Ibn Kathir, 1406 - 1986.
  • 20 _ عبد الرحمن بن أبي بكر السيوطي، جلال الدين، الإتقان في علوم القرآن، ت: مصطفى شيخ مصطفى، مؤسسة الرسالة. - Abdul Rahman bin Abi Bakr Al-Suyuti, Jalal Al-Din, Al-İtkan Fi Ulumi Al-Quran, T: Mustafa Sheikh Mustafa, Muasasatu Al-Resala.
  • 20 _ عبد العزيز عتيق، الأدب العربي في الأندلس، دار النهضة العربية، 1995. - Abdel Aziz Ateeq, Al-Adabu Al-Arabi Fi Al-Andalus, Dar Al-Nahda Al-Arabiya, 1995.
  • 22 _ العثيمين، محمد بن صالح، شرح رياض الصالحين، دار الوطن، 1415. - Al-Uthaymeen, Muhammad Bin Saleh, Sharh Riyadh Al-Salihin, Dar Al-Watan, 1415.
  • 23 _ عمر فروخ، تاريخ الأدب العربي، دار العلم للملايين، 1981. - Omar Farroukh, Târikh Al-Adabi Al-Arabi, Dar Al-Ilm Lilmalayyin, 1981.
  • 24 _ الفضل بن الحسن الطبرسي، مجمع البيان في تفسير القرآن، دار المعرفة. - Al-Fadl bin Al-Hasan Al-Tubrusi, Majmaa Al-Bayan fi Tafsir Al-Qur’an, Dar Al-Maarifa.
  • 26 _ محمد الغزالي، فقه السيرة، ت: الألباني، أبو عبد الرحمن محمد ناصر الدين، دار الكتب الحديثة، 1965. - Muhammad Al-Ghazali, Fikh Al-Sîra, T: Al-Albani, Abu Abd al-Rahman Muhammad Nasir al-Din, Dar al-Kutub al-Haditha, 1965.
  • 26 _ محمد بن محمد الغزي نجم الدين، الكواكب السائرة بأعيان المائة العاشرة، ت: خليل منصور، دار الكتب العلمية، 1418 - 1997. - Muhammad bin Muhammad al-Ghazi Najm al-Din, Al-Kawâkibu Al-Sâira Bi Âyân Al-Miâ Al-Âshira, T: Khalil Mansour, Dar al-Kutub al-Ilmiyya, 1418 - 1997.
  • - 27 _ مصطفى صادق الرافعي، تاريخ آداب العرب، مكتبة الإيمان، 1997. - Mustafa Sadiq Al-Rafi'i, Târikh Âdâbi Al-Arab, Maktabatu Al-Iman, 1997.
  • 28 _ الهيثمي؛ علي بن أبي بكر الهيثمي، أبو الحسن، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ت: محمد عبد القادر أحمد عطا، دار الكتب العلمية، 1422 - 2001. - Al-Haythami; Ali bin Abi Bakr Al-Haythami, Abu Al-Hasan, Majmaa Al-Zawâid Wa Manbaa Al-Fawâid, T: Muhammad Abdul Qadir Ahmed Atta, Dar Al-Kutub Al-Ilmiyya, 1422 - 2001.