Nahid Sırrı Örik'in Kıskanmak Romanında Kıskançlık ve Haset Duygu Durumlarının Ayrıştırılması

Nahid Sırrı Örik (1895-1960) Cumhuriyet Dönemi içerisinde yazdığı farklı türdeki eserler bakımından önemli ve üretken bir yazar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu eserlerden belki de en bilineni Kıskanmak adlı romanıdır. Romanın ana temasını oluşturan kıskançlık kavramı, geçmişten günümüze değin haset kavramıyla kullanılageldiği ve bu şekilde toplum hafızasında yer ettiği için aynı anlam çerçevesi içinde kullanılmaya başlanmıştır. Doğru sanılan bu yanlışın aksine bu iki duygu durumunun arasında temel bazı farklar bulunmaktadır. Bu iki kavramın sıkça yer bulduğu Kıskanmak adlı romanda, kıskançlık ve haset duygu durumlarının birbirleri yerine kullanıldığı ve karıştırıldığı görülmektedir. Bu iki duygu durumunu ayıran temel farkları anlamak açısından kısaca örnek vermek gerekirse: Haset duygusu haset duyan ve haset duyulan olmak üzere iki kişi arasında yaşanırken kıskançlık duygusu kıskanan kişi, kıskanılan kişi ve rakip kişi olmak üzere en az üç kişi arasında yaşanmaktadır. Romanda kötücül, haset ve kıskançlık duygusuyla kavrulan ana karakter Seniha’nın, abisi Halit’in hayatını mahvetmesini, onun sahip olduklarından mahrum kalması için planlar yapmasını konu alır. Çalışmamızda farklı kaynaklardan hareketle “kıskançlık” ve “haset” kavramlarının temel farkları verilmiş ve bu farklardan hareketle Kıskanmak romanı üzerinde Seniha’nın kıskançlık ve haset duygusunun kaynakları başlıklar altında incelenmiştir. Bunun yanında geçmiş dönemlerde kardeşler arasındaki kıskançlık ve haset duygu durumlarını ele alan önemli metinler ele alınmış ve bu konunun izlekleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Çalışma sonucunda Seniha’nın haset duygusunun sebeplerinin evlilik, eğitim, özgürlük, meslek ve maddiyat olduğu; kıskançlık duygusunun sebebinin ise anne ve aile sevgisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kıskançlık, Haset, Nahid Sırrı Örik, Kıskanmak, Seniha

Keywords:

Kıskançlık, Haset, Nahid Sırrı Örik, Kıskanmak, Seniha,

PDF

___

Ayda, A. (1946, Temmuz 2). Yeni Bir Romana Dair. Cumhuriyet Gazetesi.
Batur, E. (2020). Tutkunun Negatif Çehresi Üzerine Kanlı Bir Divertimento. N. S. Örik içinde, Kıskanmak (s. 7-12). İstanbul: Oğlak Yayınları.
Bircan, F. (2020). Nahid Sırrı Örik'in Eserlerinde Kötülük. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Eskişehir.
Diyanet İşleri Başkanlığı. (2011). Kur'an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Eratalay, S. Ö. (2018). Tarihsel ve Çağdaş Türkçede “Kıskanmak” Anlam Alanına Giren. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi , 11-27.
Gül, M. (2021). Tasavvuf Düşüncesinde Manevî Gelişimi Engelleyen Kibir ve Hased. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi, Temel İslam Bilimleri, Karabük.
Kalkandelen, H., & Keleş, R. (2015). Erzurum'un Yüzleri Örikağasızâdeler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Kilborne, B. (2004). Utanç ve Haset Görünüm Kaygısı ve Kem Göz. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Kitabı Mukaddes Şirketi. (2014). Kutsal Kitap Eski ve Yeni Antlaşma (Tevrat, Zebur, İncil). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları.
Örik, N. S. (2020). Kıskanmak. İstanbul: Oğlak Yayınları.
Parman, T. (2021). Psikanaliz Defterleri 7, Çocuk ve Ergen Çalışmaları Kıskançlık ve Haset. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Penot, B. (2021). Evlat Edinme Kökene Tuzak Kurduğunda. T. Parman içinde, Kıskançlık ve Haset (s. 93-102). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Polat, Y. B. (2017). Haset, İmrenme ve Kıskançlık Duygu Durumlarının Ayrıştırılması. Aydın Toplum ve İnsan Dergisi , 29-42.
Power, M., & Dalgleish, T. (2016). Cognition and Emotion: From Order to Disorder. Hove, U.K: Taylor And Francis.
Soylu, Ö. (2001). Nahid Sırrı Örik, Kıskanmak ve Psikanaliz. Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı Bölümü, Ankara.
Sönmez, Ü. Ş. (2017). Türk Edebiyatı ve Kötülük. Cogito , 261-294.
Strongman, K. T. (2003). The Psychology of Emotion. John Wiley & Sons.
Tek, Z. (2021). Nahid Sırrı Örik'in Kıskanmak Romanında Ferik Cemal Paşa'nın "Geçkin" ve "Talihsiz" Kızı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi , 128-158.
Tuna, E. (2018). Haset ve Kıskançlığın Tanımlanması ve Klinik Görünümü. DTCF Dergisi , 1751-1767.
Türk Dil Kurumu. (2022). Türk Dil Kurumu. 01 08, 2022 tarihinde Türk Dil Kurumu: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı.
Yıldız, İ. (2020). Kur’ân’da Kardeş Şiddeti: Hâbil-Kâbil ve Hz. Yûsuf Kıssalarına Psikolojik Bir Bakış. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi , 73-95.