OSMANLI DEVLET VE EKONOMİ DÜZENİNDE DEĞİŞİM: KEMANKEŞ KARA MUSTAFA PAŞA LÂYİHASI

XVI. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı klâsik devlet, ekonomi ve toplum düzeninde önemli değişim ve dönüşümleryaşanmıştır. Osmanlı bürokrat ve aydınlarınca da farkedilen bu durum, ihtilâl ve infiâl kavramlarıyla ifade edilmiştir.Osmanlı geleneksel düzeninde değişim ve dönüşümü ön plana çıkaran önemli lâyiha ve risaleler hazırlanmıştır. Bu eserlerden biride Osmanlı sadrazamlarından Kemankeş Kara Mustafa Paşa Lâyihasıdır. Devlet hizmetinde önemli görevler üstlenen KemankeşKara Mustafa Paşa, idari mali ve askeri sahalarda önemli ıslahatlar yapmıştır. Sadrazam, klâsik Osmanlı siyaseti takip ederekorduyu güçlendirmiş, eyaletlerde tahrir çalışmaları yaptırmış, vergi adaletini sağlamaya çalışmış, devlet bütçesini düzenekoymuş, fiyat istikrarını sağlamaya çalışmış, geleneksel iaşe politikası izlemiş ve gelirleri arttırıp giderleri azaltmıştır. Buçalışmada Kemankeş Kara Mustafa Paşa Lâyihası, XVI. yüzyıl sonrasında meydana gelen gelişmelerle ilişkilendirilerekincelenmiş ve lâyihada temas edilen iktisadi meseleler değerlendirilmeye çalışılmıştır.

CHANGE IN OTTOMAN STATE AND ECONOMIC ORDER: KEMANKEŞ KARA MUSTAFA PASHA PROJECT

From the end of the XVIth century, Ottomans has undergone significant change and transformation in the classicalstate, the economy and social order. This situation noticed by Ottoman bureaucrats and intellectuals is expressed with the concept'ihtilâl' and 'infiâl'. Important projects and pamphlets which emphasize change and transformation in Ottoman traditional layoutwere prepared. One of these works is the project of Kemankeş Kara Mustafa Pasha, Ottoman Grand Vizier. Kemankeş KaraMustafa Pasha who assumed an important role in government service made significant reforms in administrative, financial andmilitary areas. The Grand Vizier strengthened the army by following the classical Ottoman politics, performed cadastral works inthe states, tried to ensure tax fairness, put the state budget in order, tried to ensure price stability, followed a policy of traditionalprovisionalism, increased revenue and decreased expenses. Kemankeş Kara Mustafa Pasha Project were studied in relation to thedevelopments occurring after XVIth century and economic issues in the project were evaluated in this study.

PDF

___

Akdağ, Mustafa (1995), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası Celali İsyanları, Ankara.
__________ (1955) Osmanlı Müesseseleri Hakkında Notlar, A ÜDTCF Dergisi, Cilt XIII, Sayı 12 (MartHaziran), s.2751.
Barkan Ö. Lütfi (1944), Osmanlı İmparatorluğunun Teşekkülü Meselesi, Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, Ankara.
__________ (1970), XVI. Asrın İkinci Yarısında Türkiyede Fiyat Hareketleri, Belleten, Cilt: XXXIV, s.565573.
__________ (1945), Osmanlı İmparatorluğu Teşkilat ve Müesseselerinin Şeriliği Meselesi, Hukuk Fakültesi Mecmuası, XI/34, s.203224.
Berkes, Niyazi (1972), Ekonomik Tarih ve Teori İlişkileri Açısından Türkiyede Ekonomik Düşünün Evrimi, Türkiyede Okutulan İktisat Üzerine, Der: Fikret Görün, Ankara.
İpşirli, Mehmet (2002), Osmanlı Esas Yapısının Bozulması ve Islahı Çalışmaları Üzerine Bazı Gözlemler, Türkler Ansiklopedisi, Cilt:9, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
Köprülü, M. Fuad (2009), Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, Akçağ Yayınları, Ankara.
Kütükoğlu, Mübahat S. (1984), 1624 Sikke Tashihinin Ardından Hazırlanan Narh Defterleri, Tarih Dergisi, Sayı:34, s.123 182.
__________ (2006), Narh, DİA, Ankara, XXXII, s. 390-391.
Levend, A. Sırrı (1962), Siyaset-nâmeler, Belleten, s.167193.
Lewis, Bernard (1970), Modern Türkiyenin Doğuşu, Çev: M. Kıratlı, Ankara.
Mardin, Şerif (1985), Tanzimattan Cumhuriyete İktisadi Düşüncenin Gelişmesi (18391918), Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 2, İletişim Yayınları, Ankara.
Orhonlu, Cengiz (1974), Osmanlı İmparatorluğunun Güney Siyaseti - Habeş Eyaleti, İstanbul.
Ortaylı, İlber (1996), Klâsik Çağın Türkiyede Algılanması, Oral Sandere Armağan, Ankara.
Öz, Mehmet (1997), Osmanlıda Çözülme ve Gelenekçi Yorumcuları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
__________ (1999), Klâsik Dönem Osmanlı Siyasi Düşüncesi: Tarihi Temeller ve Ana İlkeler, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt:12, Sayı:1, Ankara, s.2733.
Özcan, Abdülkadir (2002), Kemankeş Mustafa Paşa, DİA, Ankara, XXV, s. 48-50.
Özvar, Erol (1992), Osmanlı Tarihini Dönemlendirme Meselesi ve Osmanlı Nasihat Literatürü, Divan İlmi Araştırmalar, Bilim ve Sanat Vakfı Yayını; 1992/2, Sayı:7, Ayrı Basım, s.135151.
Pakalın, M. Zeki (1993), Narh, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, Cilt: II İstanbul.
__________ (1993), İltizam, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, Cilt: II, İstanbul.
__________ (1993), Matbah-ı Âmire, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, Cilt: II, İstanbul.
__________ (1993), Istabl-ı Âmire, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, Cilt: II, İstanbul.
__________ (1993), Hazine-i Âmire, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, MEB Yayınları, Cilt: II, İstanbul.
Pamuk, Şevket (1993), 100 Soruda Osmanlı -Türkiye İktisadi Tarihi 15001914, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
Sayar, A. Güner (1986), Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, 1. Baskı, Der Yayınları, İstanbul.
Shaw, Stanford ( 1982), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Birinci Cilt: Gaziler İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğunun Yükselişi ve çöküşü, 12801808, Türkçesi: Mehmet Harmancı, e Yayınları, İstanbul.
Şahin, Harun (2013), XVI-XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Mukâtaa Sisteminde Yönetim ve Örgütlenme, JASSS (International Journal of Social Science), Volume 6, Issue 6, p. 1019-1037, June 2013.
Şener, Abdüllatif (1994), Osmanlı Malî Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Uğur, Ahmet (1992), Osmanlı Siyaset-nameleri, Kültür ve Sanat Yayınları, Kayseri.
Unat, Faik Reşit (1942), Sadrazam Kemankeş Kara Mustafa Paşa Lâyihası, Tarih Vesikaları, Birinci Cilt Altıncı Sayıdan Ayrı Bası, Maarif Matbaası.
Uzunçarşılı, İ. Hakkı (1984), Osmanlı Devleti Teşkilâtında Kap ıkulu Ocakları, I, TTK Yayını, Ankara, s. 611615.
__________ (1982), Osmanlı Tarihi, C. III, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
__________ (1978), Osmanlı Devleti Maliyesinin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti İç Hazinesi, Belleten, Cilt:42/165, Ocak, s.6778.
Üçok, Coşkun (1944), Osmanlı Devleti Teşkilatından Tımarlar, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı:4, s.525551.
Yücel, Yaşar (1988), Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar: Kitab-ı Müstetab, Kitabu Mesalihil-Müslimin ve Menaf iil- Müminin, Hızül-Müluk, TTK Yayınları III. Dizi-Sa.13, Ankara.