IRAK TÜRKMENLERİ

Batı Türklerinin yerleştiği yerlerden birisi de Kuzey Irak’taki Musul Vilayeti diğer adı ile Türkmeneli’dir. Türkler buraya Emeviler ve Abbasiler döneminde gruplar halinde getirilip yerleştirilmiştir. Büyük Selçuklu ve Osmanlı Devleti zamanında ise daha büyük gruplar halinde ve fatihler olarak bu bölgeye gelmeye yerleşmeye devam etmişlerdir. Mondros Mütarekesi’nden sonra ise Türkmeneli, İngiliz işgaline uğramıştır. Türkiye bu işgali kabul etmemiştir. İki ülke arasında bir Musul Sorunu çıkmıştır. Lozan Antlaşması’nda ise Musul kapsam dışı tutulmuştur. Ankara Antlaşması ile Musul, Türkmeneli bölgesi Irak sınırları içinde kalmıştır. Antlaşma da Türkmenler, kurucu asli unsur sayılmadıkları gibi azınlık ta sayılmamıştır. Böylece Türkmenler, ulusal yasa ve uluslararası antlaşmalara göre korunma hakkından yoksun kalmıştır. Türkmeneli 1950’lere kadar daha çok Araplar tarafından bu tarihten sonra ise hem Arapların hem de Kürtlerin yoğun iskanına ve saldırısına açılmıştır. Irak’ın ABD tarafından 2003’te işgal edilmesinden sonra ise bu işgal ve saldırılar artmıştır. Türkmenler bir beka sorunu ile karşı karşıyadır

Anahtar Kelimeler:

Türkmen, Türkmeneli, Misak-ı Millî, Cemiyet-i Akvam, Ankara Antlaşması

IRAK TÜRKMENLERİ

One of the places where Western Turks have settled is Mosul province or Türmeneli in other word. Turks have brought in groups and located here in Ummayad and Abbasid period. They have also gone on coming and settling on this area in bigger groups as conquerors in the Great Seljuk and Otoman periods. After Mondros Armistice Türkmeneli has been invaded by English. Turkey has not accept this and Mosul problem has occured between two countries.In the treaty of Lausanne Mosul has been excluded.Türkmeneli region has been remained within the boarders of Iraq. In the treaty Türkmen have been considered neither as a founding principal element nor minority.So that Turkmen have been deprived of the right to protect in according to national law and international treatiesTürkmeneli has been subjected to intensive occupation and attacks by Arabs up to 1950 and after this date ,by both Arabs and Kurds .After the invasion of Iraq by USA in 2003,these occupations and attacks have increased.Türkmen face with a survival issue

Keywords:

-,

PDF

___

ARŞİV BELGELERİ Ayın Tarihi, 1340/1341 - 1924/1925. Ankara.
Düstur, III. Tertip, C.7, s.1512/1519. Ankara.
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi. IOR, L/PS/20/C. 191, Eastern and Central Asian Question: What to do Against Bolshevik Pan- Lozan Sulh Muahedenamesi, (1923) Büyük Millet Meclisi Hükümeti, Ankara. . PRO, FO. 371/10077 E 4305/7/65, 16. v. 1924 PRO. 30/52/68, C.396, 1924 VII, 14. viii, 1924.
Seha L. Meray, S. L.(1969) Lozan Barış Konfransı, Tutanaklar-Belgeler, Kitap1, C.1, Ankara.
The National Archives, IOR, L/PS/10/782, P.7337, 17. viii. 1920.
Turanian-Pan-İslamic Cooperaion. KİTAPLAR ABBOŞ, K. A. (1969) Al-Telaferi, Savrat Telafer 1920, Bağdat.
Adamof, E.E (1972) Sovyet Devlet Arşivi Gizli Belgelerinde Anadolu’nun Taksimi Planı,
Çeviren: H. Rahmi, Sadeleştiren: H. Mutluçağ, İstanbul. AHMET, İ. P.(1993) Feryadım, İstanbul.
ARMAOĞLU, F. (1993) 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, C.l-ll, Ankara.
ATATÜRK, M. K. (1973) Nutuk, İstanbul.
BATATU, H. (2004), The Old Social Class & The Revolutionary Movement İn Iraq, Princeton University Pres.
BAYATLI, N. (2000) XVI. Yüzyılda Musul Vilayeti, Ankara.
Bayur, Y.H. (1973) Türkiye Devleti’nin Dış Siyaseti, Ankara.
Bell, G. (1927) The Letters of Gertrude Bell, New York.
BİLA, F. (2003) Sivil Darbe Girişimleri ve Ankara’da Irak Savaşları, Ankara.
BİRSEL, M. C. (1933) Lozan, C.2, İstanbul.
BURSLAN, K.(1943) Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi, İstanbul.
CANATAN, Y. (1996) Tür – Irak Münasebetleri (1926 – 1958), Ankara.
CEBESOY, A. F. (2002) Moskova Hatıraları Milli Mücadele ve Bolşevik Rusya , İstanbul.
CEBEOY, A.F. (1957) Siyasi Hatıralarım, İstanbul.
CEVDET, M. (1965) Petrol Emperyalizmi, Ankara.
CLAUDE, J. E. (2003) Kürtler, Türkler ve Araplar, Çeviren: Serdar Şengül, Serap Ruken Şengül, İstanbul.
Çoker, F. (1995) Türk Parlamento Tarihi, Milli Mücadele ve TBMM 1. Dönemi (1919-1923), Ankara.
DEMİR, İ. vd (1993) Musul – Kerkük ile İlgili Arşiv Belgeleri, Ankara.
DEMİRBAŞ, B. (1991) Musul Kerkük Olayı ve Osmanlı Devletinde Kuveyt Sorunu, İstanbul.
DOLBREAN, L. (2002) Mandadan Özgürlüğe, Beyrut.
Durmuş Y.(2003) Musul Meselesi Tarihi, Konya.
EARLE, E. (1924) Türkey, The Great Powers and The Bagdad Railway, New York.
ELLİSON, G. (1928) Türkey To-day, London.
EL-BELAZURİ, (1987) Fütüh-ul Büldan, Çeviren: Mustafa Fayda, İstanbul.
ERHAN, Ç. (2003) Yaşayan Lozan, Ankara.
ERİM, N. (1964). “Milletlerarası Daimi Adalet Divanı ve Türkiye”, Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara.
ERİM, N.(1953)Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, Ankara.
GÖNLÜBOL, M. –SAR C. (1993) Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), Ankara.
GÜZTOKLUSU, M. (2006) El Cezire ve Özdemir Harekatı, Ankara.
GUTHRİE, W. (1937) A General History of the World, New York.
HALİL PAŞA (1972) Bitmeyen Savaş, Haz. M. Taylan Sorgun, İstanbul.
HOVARD, H.(1966) The Partition of Türkey: A Diplomatic History (1913-1923), New York.
HÜRMÜZLÜ, E.(2006) Irak’ta Türkmen Gerçeği, İstanbul.
HOVARD, H.(1966) The Partition of Türkey: A Diplomatic History 1913-1923, New York.
İNÖNÜ, İ. (1992) Hatıralar, Ankara.
KARABEKİR, K. (Tarihsiz) İstiklal Harbimiz, İstanbul. KARACAN, A. N. (1971) Lozan, İstanbul.
KARADAĞ, R. (1979) Petrol Fırtınası, İstanbul.
KANDEMİR, F. (1965) Hatıraları ve Söylemedikleriyle Rauf Orbay, İstanbul.
KAFESOĞLU, İ. (1956) Harzemşahlar Devleti Tarihi, Ankara.
KAFESOĞLU, İ. (1972) Selçuklu Tarihi, İstanbul. .
KAYMAZ, İ. Ş. (2003) Musul Sorunu, Petrol ve Kürt Sorunları ile Bağlantılı Tarihsel ve Siyasi bir İnceleme, Ankara.
KENT, M. (1976) Oil and Empire: British Policy and Mesopotamian Oil 1900-1920, Londra.
KIRZIOĞLU, F. (1993) Bütünüyle Erzurum Kongresi, Ankara.
KOÇSOY, Ş. (1991) Irak Türkleri, İstanbul.
KÜRKÇÜOĞLU, Ö. (2006) Mondros’tan Musul’a Türk İngiliz İlişkileri (1919-1926), İstanbul.
KÜRKÇÜOĞLU, Ö. (1978) Türk-İngiliz İlişkileri (1919-1926), Ankara.
LUKİTZ, L. (1995) Irak: The Search For National Identity, Frank Cass, London.
MEHMET, H. P. (1997) Seyahatname-i Hudut, Çeviren: Alaattin Eser, İstanbul.
MELEK, K. (1983) İngiliz Belgeleriyle Musul Sorunu (1890-1926), İstanbul.
MISIROĞLU, Kadir; Musul Meselesi ve Irak Türkleri, İstanbul, 1972.
MISIROĞLU, K. (Tarihsiz) Lozan Zafer mi Hezimet mi? İstanbul. NAKİP, M. (2007) Kerkük’ün Kimliği, Ankara.
NUR, R. (1992) Hayat ve Hatıratım, İstanbul.
OLSON, R. (1992) Kürt Milliyetçiliğinin Kaynakları ve Şeyh Said İsyanı, Çeviren: Bülent Peker- Nevzat Kıraç, Ankara.
ORTAYLI, İ (2006) Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, İstanbul.
ÖKE, M. K.(1995) Musul / Kürdistan Sorunu, İstanbul.
ÖKE, M. K. (1987) Musul Melesi Kronolojisi (1918-1926), İstanbul.
ÖKE, M. K. (1996) Ermeni Sorunu, İstanbul.
ÖZDAĞ, Ü. (2008) Telafar, Bir Türkmen Kentinin ABD Ordusu ve Peşmergelere Karşı Direnişi, (2003-2008), Ankara.
RAWLİNSON, A. (1923) Adventures in the Near East, London.
SAATÇİ, S. (1996) Tarihi Gelişim İçinde Irak’ta Türk Varlığı, İstanbul.
SAATÇİ, S. (2009) Irak Türkmen Boyları Oymakları ve Yerleşim Bölgeleri, İstanbul.
SABİS, A. i. (1991) Birinci Dünya Harbi, Harp Hatıralarım, İstanbul.
SEHLİKLİN, J. (1922) Anqora I’Aube de la Turquie Novelle (1919-1922), Paris.
SOYSAL, İ. (1983) Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, (1920-1945), Ankara.
SÜMER, F. (1999) Oğuzlar / Türkmenler, Tarihleri / Boy Teşkilatı / Destanları, İstanbul.
ŞADİLLİLİ, V. (1980) Türkiye’de Kürtçülük Hareketleri ve İsyanlar, Ankara.
ŞİMŞİR, B. N. (1990) Lozan Telgrafları (1922-1923), Ankara.
ŞİMŞİR, B. N. (2004) Türk-Irak İlişkilerinde Türkmenler, Ankara .
SİMSON, G. (2004) Future Iraq, Beyrut
TENGİRŞEK, Y. K. (2001) Vatan Hizmetinde, Ankara .
TOYNBEE, A. J.(1922) The Western Question in Greece and Türkey, London.
TÜRKMEN, Z. (2003) Musul Meselesi: Askeri Yönden Çözüm Arayışları (1922-1925), Ankara.
ULUÇAM, A. (1991) Irak’taki Türk Kültür Varlığı, Ankara.
WALLACH, J. (1999) Desert Queen, New York.
YAKUBOĞLU, E. (1976) Irak Türkleri, İstanbul.
YALÇIN, S. (1988) “Misak-ı Milli ve Lozan barış Konferansı Belgelerinde Musul Meselesi”
Misak-ı Milli ve Türk Dış Politikasında Musul, Ankara. YILDIZ, H. D.(2000) İslamiyet ve Türkler, İstanbul.
YILMAZ, D.(1995) Misak-ı Milli’ye Göre Musul, Konya.
YURDAKUL, Ş. (1975) Musul Meselesi, Ankara.
ZABİT, Ş. S. (1961) Mucez Tarihü’t-Türkman fi’l-Irak, Bağdat. MAKALELER
AĞAOĞLU, A. (Şubat 1933) “Misak-ı Millinin Tarihi Kıymeti”, Ülkü, C.1, İstanbul.
ALP, İ. (1998). “Misak-ı Milli, Misak-ı Milli ve Türk Dış Politikasında Musul”, Atatürk
Araştırma Merkezi, Ankara. ALP, İ. (2002). “Misak-ı Milli Hedeflerinin Lozan Antlaşması’na Yansıması”, Türkler
Ansiklopedisi, C.16, Ankara. ALTUĞ, S. (Ekim 2003). “Misak-ı Milli: ‘Sınırları’ Zorlayan Tartışmalar”, Toplumsal Tarih Dergisi, İstanbul.
ATEŞ, S. (Mart 1963). “Irak Türkleri Hakkında”, Türk Yurdu, İstanbul.
Baskın O. (2002). Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, C.I, İstanbul.
BİLGİN, M.S. (İlkbahar 1996). “Yakın Dönem Türk-Irak ilişkilerinde Güvenlik Faktörünün
Etkisi (1926-20029)”, 21. Yüzyılda Türk Dünyası Jeopolitiği, Muzaffer Özdağ’a Armağan-II,
Cilt, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi-ASAM, Ankara, 2003.
DARKOT, B. (1960). “Musul”, İ.A. MEB. İstanbul. s. 740.
EMZEN, M. (Ağustos 1985). “Musul Vilayeti’nde Türk Aşiretlerinin Durumu ve İki Belge”,
Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Sa. 6. İstanbul. GÖYÜNÇ, N. (1998). “Musul Misak-ı Milli’ye Dahil midir?”. Misak-ı Milli ve Türk Dış
Politikasında Musul, Atatürk Araştırma Merkezi. Ankara. s.47. HARMANN, M. (1993). “Irak”. İ.A. C.5/II, MEB. İstanbul, s.667.
SİPAHİOĞLU, U. (2006). “Musul Meselesi”, T.D.V. İ.A. C.31. İstanbul, s.367.
D.İ.A. (1999). “Irak Türkleri”, T.D.V. İ.A. C.19, İstanbul, s.99.
KAYA, E. (2002). “Misak-ı Milli Sınırları”, Türkler Ansiklopedisi, C.16. İstanbul, s.71.
TUNÇAY, M. (Ağustos-Eylül 1976). “Misak-ı Milli’nin 1. Maddesi Üstüne”, Birikim Dergisi, İstanbul.
TÜRKMEN, Z. (2001). “Özdemir Bey’in Musul Harekâtı ve İngilizlerin Karşı Tedbirleri (1921 – 1923)”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sa.49, Ankara, s.49.
KOCAMAN, R. A.(2002) “Irak Türklerinin Sosyal Hayatı”, Türkler Ansiklopedisi, C.20, Ankara, s.617-624
TURAN, Ö. (İlkbahar 1996). “Irak Anayasalarında Azınlık Hakları”, Avrasya Dergisi, Ankara.,
Yalçın, S. (1998). “Misak-ı Milli ve Lozan Barış onferansı”, Misak-ı Milli ve Türk Dış
Politikasında Musul, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara. MARUFOĞLU, S. (2002). “Irak Türkleri”, Türkler Ansiklopedisi, C.20, Ankara.
SEVGEN, N. (Kasım 1970). “Kerkük Türkleri (1-3)”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 7-8(38), İstanbul.
TANYU, H. (Temmuz 1959). “Irak Türkleri ve Kültürleri”, Türk Yurdu, İstanbul.
TEVETOĞLU, F. (Kasım 1972). “Atatürk’ün Musul, Süleymaniye ve Kerkük’le İlgili Bir
Mektubu”, Hayat Tarih Mecmuası, İstanbul. UNAT, F. R. (1944). “Misak-ı Milli Ahd-ı Milli Beyannamesi”, C.1, Aylık Ansiklopedi, İstanbul.
YALÇIN, S. (1998). “Misak-ı Milli ve Lozan Barış Konferansı Belgelerinde Musul Meselesi”,
Misak-ı Milli ve Türk Dış Politikasında Musul, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, s.156.