ETKİN, ETKİLİ VE UYGULANABİLİR KARAR VERME: ETKİLEŞİMLİ BULANIK / OLABİLİRLİKLİ ÇOK AMAÇLI MATEMATİKSEL PROGRAMLAMA

Son 60-70 yıldır, akademik ve pratik alanlarda, deterministik yerine, bulanık / olabilirlikli matematiksel programlama yöntemleri geliştirilerek daha etkin ve uygulanabilir çözümler elde edilmeye çalışılmaktadır. Belirsizlik ortamında; Çok Amaçlı Karar Verme yaklaşımlarıyla, belirli tatmin seviyeleri için uzlaşık çözümler bulunabilmektedir. Ayrıca, karar verici, Etkileşimli Çok Amaçlı Karar Verme yaklaşımlarıyla, kaynakların kullanımına bağlı olarak hedeflerin tatmin seviyeleri ve uzlaşık çözümlerdeki değişiklikleri ortaya koyabildiğinden, ödünleşme kararlarında birçok alternatife sahip olmakta ve bu sayede daha esnek karar verme imkânı bulmaktadır. Bu çalışmada, “Etkileşimli Bulanık / Olabilirlikli Tek / Çok Amaçlı Matematiksel Programlama” yaklaşımlarına genel bir bakış sunulmaktadır. Aynı zamanda, çeşitli kombinasyonlarda kullanılabilen bu temel yaklaşımların üstünlükleri ile bunlara duyulan ihtiyaç, gerekçeleri ile belirtilmekte ve karar vericilerin gerçek dünyada bu yaklaşımları neden dikkate alması ve kullanması gerektiği hususu vurgulanmaktadır. Bulanık / Olabilirlikli belirsizliğini çok amaçlı ve etkileşimli yaklaşımlarla birleştiren gerçek dünya çalışmalarında bir eksiklik mevcuttur. Bu bağlamda, farklı alan / sektör uygulamaları ile literatüre önemli katkılar yapılabileceği değerlendirilmektedir.

EFFICIENT, EFFECTIVE AND APPLICABLE DECISION MAKING: INTERACTIVE FUZZY / POSSIBILISTIC MULTIPLE OBJECTIVE MATHEMATICAL PROGRAMMING

For last 60-70 years, in academic and practice areas, more efficient and applicable solutions have been tried to be obtained by developing fuzzy / possibilistic mathematical programming methods. instead of deterministic ones. Compromise solutions for specific satisfaction levels can be found with Multiple Objective Decision Making approaches in uncertain environment, Decision maker can also point out the changes in satisfaction levels of goals and compromise solutions according to usage of resources with Interactive Multiple Objective Decision Making approaches and thus has many alternatives in trade-off decisions related to the changes and a possibility for more flexible decision making. In this paper, an overview to “Interactive Fuzzy / Possibilistic Single / Multiple Objective Mathematical Programming” approaches is presented. At the same time, the need and advantages of these major approaches which can be used in various combinations are pointed out with their justifications and the issue of that why decision makers have to consider and use them in real-world is emphasized. There is a lack on real-world based studies integrating fuzzy / possibilistic uncertainty with interactive and multiple objective approaches. In this context, it is evaluated that important contributions can be made with different field / sector applications.

___

  • Baykasoğlu, A. & Gökçen, T. (2008). A Review and Classification of Fuzzy Mathematical Programs. Journal of Intelligent And Fuzzy Systems, 19 (3), 205-229.
  • Bellman, R.E & Zadeh, L.A. (1970). Decision – Making in a Fuzzy Environment. Management Science, 17, 141-164.
  • Cohon, J.L. (2003). Multiobjective Programming and Planning. Dover Publications Inc., New York.
  • Collette, Y. & Siarry, P. (2004). Multiobjective Optimization Principles and Case Studies. Springer-Verlag, Berlin.
  • Evren, R. &Ülengin, F. (1992). Yönetimde Çok Amaçlı Karar Verme. İTÜ Yayınları, İstanbul.
  • Hannan, E.L. (1981a). On Fuzzy Goal Programming. Decision Sciences, 12, 522-531.
  • Hannan, E.L. (1981b). Linear Programming with Multiple Fuzzy Goals. Fuzzy Sets and Systems, 6, 235-248.
  • Ignizio, J.P. (1976). Goal Programming and Extensions. Health: Lexington Books Publication.
  • Inuiguchi, M. and Ramik, J. (2000). Possibilistic Linear Programming: A Brief Review of Fuzzy Mathematical Programming and a Comparison with Stochastic Programming in Portfolio Selection Problem. Fuzzy Sets and Systems, 111, 3-28.
  • Lai, Y. J. and Hwang, C.L. (1992). Fuzzy Mathematical Programming: Methods and Applications. Springer-Verlag, Berlin.
  • Lai, Y.J. and Hwang, C.L. (1996). Fuzzy Multiple Objective Decision Making: Methods and Applications, Springer-Verlag, Berlin.
  • Lee, S.M. (1972). Goal Programming for Decision Analysis. Auerbach Publication, Philadelphia.
  • Meade, L.M. and Sarkis, J. (1999). Analyzing Organizational Project Alternatives for Agile Manufacturing Process: An Analytical Network Approach. International Journal of Production Research, 37, 241-261.
  • Romero, C. (1991). Handbook of Critical Issues in Goal Programming. Pergamon Publication, Oxford.
  • Ross, T.J. (2004). Fuzzy Logic with Engineering Applications. John Wiley & Sons Inc, West Sussex.
  • Saaty, T.L. (1996). Decision Making with Dependence and Feedback: The Analytic Network Process. RWS Publications, Pittsburgh.
  • Sakawa, M. (1993). Fuzzy Sets and Interactive Multiobjective Optimization, Plenum Press, New York.
  • Sakawa, M. (2002). Genetic Algorithms and Fuzzy Multiobjective Optimization. Kluwer Academic Publishers, Massachusetts.
  • Taha, H.A. (2000). Yöneylem Araştırması. (Çev: Baray, A. ve Esnaf, Ş., 6. bs.). Literatür Yayını, İstanbul.
  • Tiwari, R.N., Dharmar S. and Rao, J.R. (1986). Priority Structure in Fuzzy Goal Programming-An Additive Model. Fuzzy Sets and Systems, 19, 251-259.
  • Tiwari, R.N., Dharmar, S. and Rao, J.R. (1987). Fuzzy Goal Programming-An Additive Model. Fuzzy Sets and Systems, 24, 27-34.
  • Wang, H.-F. (2000). Fuzzy Multicriteria Decision Making - An Overview. Journal of Intelligent and Fuzzy Systems, 9 (1-2), 61-83.
  • White, D.J. (1990). A Bibliography on the Applications of Mathematical Programming Multiple – Objective Methods. Journal of Operational Research Society, 41, 669-691.
  • Winston, W.L. (2004). Operations Research: Applications and Algorithms. Thomson Publication, Belmont CA. Yang, T., Ignizio, J.P. and Kim, H.J. (1991). Fuzzy Programming with Nonlinear Membership Functions: Piecewise Linear Approximation. Fuzzy Sets and Systems, 41, 39-53.
  • Yano, H. and Sakawa, M. (2009). A Fuzzy Approach to Hierarchical Multiobjective Programming Problems and its Application to an Industrial Pollution Control Problem. Fuzzy Sets and Systems, 160 (22), 3309-3322.
  • Zimmermann, H.-J. (1978). Fuzzy Programming and Linear Programming with Several Objective Functions. Fuzzy Sets and Systems, 1, 45-55.
  • Zimmermann, H.-J. (2001). Fuzzy Set Theory -and its Applications. Kluwer Academic Publishers, Massachusetts. Zimmermann, H.J., (2010). Fuzzy Set Theory. Wiley Interdisciplinary Reviews: Computational Statistics, 2 (3), 317-332.
Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1999
  • Yayıncı: Dumlupınar Üniversitesi Rektörlüğü
Sayıdaki Diğer Makaleler

HAVALİMANINDAN OTELLERE TEK TİP ARAÇLARLA TURİST DAĞITIMI PROBLEMİNE ÇÖZÜM ÖNERİSİ VE ALANYA UYGULAMASI

İbrahim GÜNGÖR, Kenan KARAGÜL

BANKA ŞUBELERİNİN PERFORMANSLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN KANONİK KORELASYON ANALİZİ İLE İNCELENMESİ

Çiğdem ARICIGİL ÇİLAN, Mustafa CAN

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI RİSKLERİNİN BULANIK HTEA TEKNİĞİ İLE ANALİZİ

Burcu ÖZCAN, Celal ÖZKALE, Hülya YÖRÜKOĞLU, Cenk ÇELİK

DETERMINANTS OF CAPITAL ADEQUACY RATIO IN SELECTED BOSNIAN BANKS

Na?a DRECA

İMKB’DE İŞLEM GÖREN GIDA, TEKSTİL VE ÇİMENTO SEKTÖRÜ ŞİRKETLERİNİN FİNANSAL ORANLAR YARDIMIYLA KÜMELENMESİ

Veli Rıza KALFA, Selim BEKÇİOĞLU

ANALİTİK AĞ SÜRECİ YÖNTEMİ İLE EN UYGUN PAZARLAMA STRATEJİSİNİN BELİRLENMESİ

Esra YILDIRIM, Müberra YURDAKUL

506 SAYILI KANUNUN GEÇİCİ 20. MADDESİ KAPSAMINDA KURULAN VAKIF SANDIKLARININ EMEKLİLİK PLANLARININ SABİT VE STOKASTİK FAİZ ORANLARIYLA AKTÜERYAL DEĞERLENDİRİLMESİ

Dilek SABANCI, Güçkan YAPAR

TÜRKİYE’DE ENERJİ SEKTÖRÜNÜN GÖRÜNÜMÜ

Şahap KAVCIOĞLU, Murat AKBALIK

SİGORTA SEKTÖRÜNDE İLİŞKİSEL PAZARLAMA UYGULAMALARININ MÜŞTERİ BAĞLILIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİ ÖLÇMEYE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA VE MODEL ÖNERİSİ

S. Süreyya BENGÜL, Ercan TAŞKIN

GENELLEŞTİRİLMİŞ LİNEER MODELLERE (GLM) DAYANARAK HASAR MİKTARLARI İÇİN RİSK DEĞERLENDİRME VE PRİM FİYATLAMA

Mehmet Erdal BALABAN, Latife Sinem SARUL