20067

OSMANLI DEVLETİ’NDE YEREL YÖNETİM KÜLTÜRÜ

Osmanlı Devleti 621 yıl yaşamış ve üç kıtaya hükmetmiş bir devlet olarak sınırları içerisinde ve yönetimi altında yaşamış olan insanların yerel nitelik taşıyan ihtiyaçlarını karşılamak için günümüz modern anlamındaki yerel yönetim birimlerine benzemeyen kurumlardan faydalanmıştır. Bu kurumların analizinin yapılması, Osmanlı Devleti’nin yerel yönetim kültürünün betimlenebilmesi açısından önem taşımaktadır. Aksi takdirde Osmanlı Devleti’nin yerel yönetim kültürünün bulunmadığını ifade etmek yanılmalara sebebiyet verebilecektir. Bununla birlikte günümüz modern anlamında bir yerel yönetim yapılanmasının tarihinden söz edebilmek için yakın sayılabilecek bir zaman dilimine gitmek gerekmektedir. Buna rağmen bu yakın geçmiş yapılanmaların Osmanlı Devleti’nin gerçek yerel yönetim kültürünü maskeleyen bir görev üstlenmesinin de önüne geçmek gerekmektedir. Bu amaçla bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin Tanzimat öncesi ve sonrası olmak üzere iki dönemde yerel yönetim kültürünü oluşturan kurumların analizi literatür taraması yöntemi kullanılarak betimsel ve tartışmacı bir yöntemle gerçekleştirilmiştir. Değerlendirme alınan konunun Osmanlı kul sistemi üzerinden açıklanmaya çalışılması ve anlatımların ruhunun bu sistemin kurgusundan beslenmesi ilgili konuya farklı bir bakış açısından yaklaşılması adına önem taşımaktadır. Bu çalışmadan beklenen nihai sonuç Osmanlı Devleti’nin yerel yönetim kültürünü dışarıdan ithal etmediği, yalnızca modern anlamda yeni bir kurumsallaşma çabası içerisine girdiği ve zaten kendi özünde yer alan kurumların yerel yönetim kültürünü oluşturabilecek niteliklere sahip olduklarını vurgulamaktır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Yerel Yönetimler, Kul Sistemi, Devşirme Sistemi, Kadılık Kurumu

LOCAL AUTHORITY CULTURE IN THE OTTOMAN EMPIRE

The Ottoman Empire, lived for 621 years and dominated three continents, benefited from institutions unlike those in modern-day local authority units, to meet the local needs of people lived in and under her borders. The analysis of these institutions is important for the description of local culture of the Ottoman Empire. Otherwise, it would be misleading to state that the State has no local culture. However, in order to talk about history of a modern local authority structure in today's modern sense, it is necessary to go to a close time. Nevertheless, it is necessary to overcome the fact that these recent implementations of the Ottoman Empire have a duty to mask the actual local authority culture. For this purpose, in this study, the analysis of the institutions which formed the local management culture in two periods of the Ottoman Empire before and after the Tanzimat period was carried out by using the literature search method in a descriptive and argumentative way. It is important to try to explain the subject of the evaluation through the Ottoman kul system and to feed the spirit of the narratives from the fiction of this system from a different point of view. The expected conclusion is to emphasize that the Ottoman Empire does not import the local authority culture from the other states, but merely enters a new institutionalization struggle in the modern sense, and that the assets of the institutions already at its core have the qualities to form a local authority culture.

Keywords:

Ottoman Empire, Local Authorities, Kul System, Devshirmeh System, Qadi Institution,

PDF

___

Acun, F. (2005). Osmanlı şehirlerinde devlet ve sivil toplum. Sivil Toplum Dergisi, 3 (10), 51-60.
Akyılmaz, S. G. (2008). Osmanlı devleti’nde yönetici sınıf açısından müsadere uygulaması. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (1-2), 389-420.
Armağan, A. (2011). Klasik dönemde Osmanlılarda devlet yönetim anlayışına dair bazı düşünceler. Akademik Bakış Dergisi, 5 (9), 139-156.
Aslan, S. (2003). Osmanlı siyasi rejimini şekillendiren bir olgu olarak patrimonyalizm. Atatürk Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17 (1-2), 245-253.
Barkey, K. (2011). Eşkıyalar ve devlet Osmanlı tarzı devlet merkezileşmesi. (Çeviren: Zeynep Altok), 2. Baskı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Bayar, Y. (1979). Türk kamu yönetiminde rüşvet. Amme İdaresi Dergisi, 12 (3), 39-52.
Bayartan, M. (2008). Osmanlı şehirlerinde vakıflar ve vakıf sisteminin şehre kattığı değerler. Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi, 10 (1), 157-175.
Bayrakcı, E. (2015). Belediyeler. (Editör: Kemal Görmez), Yerel yönetimler içinde (ss. 145-183). Ankara: Orion Kitabevi.
Berkes, N. (2012). Türkiye’de çağdaşlaşma. 18. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Kültür ve Sanat Yayıncılık (YKY: Yapı Kredi Yayınları).
Bozatay, Ş. A. & Demir, K. A. (2014). Osmanlı adli ve idari sisteminde kadılık: Kurumsal bir değerlendirme, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 6 (10), 71-89.
Caniklioğlu, M. D. (2007). Sivil toplum ve Türkiye demokrasisindeki izdüşümleri. 1. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Cihan, A. & Doğan, İ. (2007). Osmanlı toplum yapısı ve sivil toplum. İstanbul: 3F Yayınevi.
Çadırcı, M. (1991). Tanzimat döneminde Anadolu kentleri’nin sosyal ve ekonomik yapıları. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VII. Dizi-Sayı: 124, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Çaha, Ö. (2012). Aşkın devletten sivil topluma. 5. Baskı. Ankara: Orion Kitabevi.
Çizikça, M. (2006). Osmanlı dönemi vakıflarının ekonomik boyutları. (Editörler: Rana Zincir ve Filiz Bikmen), Türkiye’de hayırseverlik: Vatandaşlar, vakıflar ve sosyal adalet içinde (ss. 19-32), Yayın No: 38, İstanbul: TÜSEV Yayınları.
Demir, K. A. (2017). Cumhuriyet dönemi belediyecilik kanunları ve yerel seçimleri (1923-2014). Ankara: İmaj Yayınevi.
Demir, K. A. (2018). Türk zabıta teşkilatı. Ankara: İmaj Yayınevi.
Ekinci, E. B. (2004). Osmanlı mahkemeleri (tanzimat ve sonrası). İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
Ercan, Y. (1986). Devşirme sorunu, devşirmenin Anadolu ve Balkanlardaki Türkleşme ve İslamlaşmaya etkisi. Belleten (Türk Tarih Kurumu), 50 (198), 679-725.
Erdem, Y. H. (2013). Osmanlıda köleliğin sonu 1800-1909. (Çeviri: Bahar Tırnakçı), 2. Baskı. İstanbul: Kitap Yayınevi.
Eryılmaz, B. (2010). Tanzimat ve yönetimde modernleşme. 3. Baskı. İstanbul: İşaret Yayınları.
Eryılmaz, B. (2012). Kamu yönetimi düşünceler-yapılar-fonksiyonlar-politikalar. Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Baskı. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Görmez, K. (1997). Yerel demokrasi ve Türkiye. 1. Baskı. Ankara: Vadi Yayınları.
Gözler, K. (2012). Devletin genel teorisi bir genel kamu hukuku ders kitabı, 4. Baskı. Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım (Ekin Yayınevi).
Gül, H., Kiriş, H. M., Negiz, N. ve Gökdayı, İ. (2014). Türkiye’de yerel yönetimler ve yerel siyaset. Ankara: Detay Yayıncılık.
Hablemitoğlu, Ş. & Özmete, E. (2012). Etkili vatandaşlık eğitimi için bir öneri. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1 (3), 39-54.
Heper, M. (2010). Türkiye’de devlet geleneği. 3. Baskı. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Işık, M. (2013). Fıtrat hadisi’nin Osmanlı'nın devşirme sisteminde hayata aksedişi. Turkish Studies, 8 (6), 309-332.
İnalcık, H. (1998). Periods in Ottornan history. (Editors: Hasan Celâl Güzel, C. Cem Oğuz and Osman Karatay), The Turks içinde (ss. 15-21), (Volume: 3 “The Ottomans”), Ankara: Yeni Türkiye Publications.
İnalcık, H. (2010). Osmanlılar fütühat, imparatorluk, Avrupa ile ilişkiler. 1. Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları.
Karamuk, G. (1999). Devşirmelerin hukuki durumları üzerine. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 16, 19-32.
Keleş, R. (2012). Yerinden yönetim ve siyaset. Genişletilmiş 8. Basım. İstanbul: Cem Yayınevi.
Mardin, Ş. (1991). Türk modernleşmesi (makaleler 4). 1. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Oktay, T. (2011). Osmanlı’da büyükşehir belediye yönetimi İstanbul şehremaneti. 1. Baskı. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Onar, S. S. (2012). İdare ilmi ve idare hukuku bakımından Türkiye’nin idari ve hukuki bünyesinin geçirdiği istihaleler ve bugünkü durumu. (Editörler: Burhan Aykaç, Şenol Durgun, Hüseyin Yayman), Türkiye’de kamu yönetimi içinde (ss. 9-44), 2. Basım. Ankara: Nobel Yayınevi.
Ortaylı, İ. (2007). Batılılaşma yolunda. İstanbul: Merkez Kitaplar.
Ortaylı, İ. (2008). Osmanlı İmparatorluğunda gayri müslimler, Perşembe Konferansları içinde (ss. 3-23), Rekabet Kurulu, Tarih Konuşmaları, Ankara.
Ortaylı, İ. (2010). Türkiye teşkilât ve idare tarihi. 3. Baskı. Ankara: Cedit Neşriyat.
Ortaylı, İ. (2011). Tanzimat devrinde Osmanlı mahalli idareleri (1840 – 1880). 2. Basım (Tıpkıbasım), VII. Dizi, 178, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları (Basımevi).
Pamuk, Ş. (2007). Osmanlı-Türkiye iktisadi tarihi 1500-1914. 4. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Parlak, B. (2011). Kamu yönetimi sözlüğü. Bursa: MKM Yayıncılık.
Pustu, Y. (2007). Osmanlı-Türk devlet geleneğinde modernleştirici unsur olarak bürokratik elitler, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (2), 197-214.
Sencer, M. (1984). Tanzimat’a kadar Osmanlı yönetim sistemi. Amme İdaresi Dergisi, 17 (2), 21-44.
Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat döneminde modern belediyeciliğin doğuşu yerel yönetim metinleri. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Sezgin, M. (2008). Türkiye’de belediyeleşme süreci (1854-1997). Konya: Tablet Yayınları.
Şahin, Y. (2014). Yerel yönetimler. 1. Baskı. Bursa: Ekin Yayınevi.
Şengül, R. (2011). Yerel yönetimler. Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 2. Baskı. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Şenyurt, O. (2009). Onsekizinci yüzyıl Osmanlı başkentinde taşçı örgütlenmesi. METU JFA (METU Journal Of The Faculty Of Architecture), 26 (2), 103-122.
Tekeli, İ. (1983). Yerel yönetimlerde demokrasi ve Türkiye’de belediyelerin gelişimi. Amme İdaresi Dergisi, 16 (2), 3-22. Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük, İmaret,http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts, (Erişim Tarihi: 15.10.2018).
Türkiye Diyanet Vakfı (TDV) İslâm Ansiklopedisi (2007). Nesih-Osmanlılar, Cilt: 33, 1-589, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
Uyar, H. (2004). Türkiye’de ve Dünya’da yerel yönetimler: Kısa bir tarihçe. Aydınlanma 1923 Dergisi, Yıl 8, 51, 1-8. http://kisi.deu.edu.tr/hakki.uyar/yayinlar.htm, (Erişim Tarihi: 03.09.2018).
Ünal, F. (2011). Tanzimattan cumhuriyete Türkiye’de yerel yönetimlerin yasal ve yapısal dönüşümü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30, 241-248.
Yalçındağ, S. (1970). Kamu yönetim sistemimizin tarihsel evrimi üzerine notlar. Amme İdaresi Dergisi, 3 (2), 20-57.
Yaylı, H. (2015). Türkiye’de mahalli idarelerin tarihi gelişimi. (Editör: Kemal Görmez), Yerel Yönetimler içinde (ss. 27-81), Ankara: Orion Kitabevi.