KÜLTÜREL VE YARATICI ENDÜSTRİLERDE ÇALIŞAN SANAT ÜRETİCİLERİNİN FİKRÎ MÜLKİYET HAKKI KONUSUNDA DENEYİMLERİ VE GÖRÜŞLERİ

Kültürel ve yaratıcı endüstrilerin tanımlanmasında en önemli konulardan biri fikrî mülkiyet konusudur. Yaratıcı ve kültürel endüstrilerin farklı tanımlarında telif hakları, oldukça sık vurgulanmış olmasına rağmen uygulamada telif haklarının bu endüstrilerde önemsizleştiği görülmektedir. Çalışmada kültürel ve yaratıcı endüstrilerin farklı sektörlerinde çalışmış yirmi iki sanat üreticisiyle görüşülmüştür. Görüşülen sanat üreticilerinin telif hakları konusunda görüşleri, kültürel ve yaratıcı endüstriler içerisinde yaşadıkları deneyimler ve yaşanılan sorunlara karşı geliştirdikleri çözümler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Telif hakları konusunu belirleyen en önemli husus, kültürel ve yaratıcı endüstriler içerisinde yer alan sanat üreticilerinin çalışma biçimleridir. Kültürel ve yaratıcı endüstrilerde tam-zamanlı ve freelance olarak iki çalışma biçimi ön plana çıkmaktadır. Bu iki çalışma biçiminde telif hakları bağlamında farklı sorunlar gözlemlenmektedir. Tam-zamanlı çalışmada üretilen kültür ürünü, şirket mülkü sayılırken sanat üreticilerinin emekleri görünmez kılınmaktadır. Freelance çalışmada ise sanat üreticileri telif haklarını mücadele ederek kazanmak durumunda kalmaktadırlar. Makalede iki çalışma biçimindeki fikri mülkiyet çerçevesinde ortaya çıkan ortak ve farklı sorunlar, sanat üreticilerinin deneyimlerinin irdelenmesine dayanarak ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Fikrȋ Mülkiyet, Kültürel ve Yaratıcı Endüstriler, Sanat Üreticisi, Tam-Zamanlı Çalışma, Freelance Çalışma.

One of the most important issues in defining the cultural and creative industries is the intellectual property. Although copyrights are frequently emphasized in different definitions of creative and cultural industries, in practice, copyrights accepted as insignificant. In this article, twenty-two art workers who worked in different sectors of the cultural and creative industries were interviewed. The thoughts of the interviewed art workers about copyright issues, experiences in the cultural and creative industries, and the solutions developed for problems experienced are tried to be explained. The most important issue that defines the copyright issue is the working styles of art producers in the sector of cultural and creative industries. In the cultural and creative industries two work forms which are full-time and freelance are mainly seen Different problems are observed in terms of copyright in these two work styles. While the cultural product produced in full-time work is considered as company property, the labor of art workers is ignored. In freelance work, art workers must win their copyright rights by fighting. In the article, common and different problems that occur within the framework of intellectual property in these two work models will be revealed based on the examination of the experiences of art workers.

Keywords:

Intellectual Property, Cultural and Creative Industries, Art Worker, Full-Time Work, Freelance Work.,

PDF

___

Aktaş, R. ve Doğanay, M. (2020). Kültür endüstrilerinin Türkiye ekonomisine katkısının ölçülmesi (2015-2018): Dünya Fikrȋ Mülkiyet Örgütü (WIPO) metodolojisi bağlamında telif haklarına dayalı endüstriler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü. (https://www.telifhaklari.gov.tr/resources/uploads/2022/06/13/KULTUR-ENDUSTRILERININ-TURKIYE-EKONOMISINEK-KATKISININ-OLCULMESI-RAPORU-2020.pdf ). (Erişim tarihi: 20.07.2022).
Cinoğlu, F. (2010). Eser üzerinde işverenin hak sahipliği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Coşkun Baylan, H. (2019). Çalışanlar Tarafından Yaratılan Eserler Üzerinde İşverenin Hakları. (https://www.erdem-erdem.av.tr/bilgi-bankasi/calisanlar-tarafindan-yaratilan-eserler-uzerinde-isverenin-haklari) (Erişim tarihi: 03.08.2022).
5846 Nolu Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu. (1951). Ankara. (https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.5846.pdf).
Gökyayla, E. (2005). Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda yapılan değişikliklerin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (1), 1-28. ISSN: 1303-6963.
Hartley, J., Potts, J., Cunningham, S., Flew, S. Keane, T. & Banks, M. (2018). Yaratıcı endüstrilerde temel kavramlar. (A. Tolungüç, S. G. Hızal, N. G. Işıkman, E. Demir, Çev.). Ankara: Başkent Üniversitesi Yaratıcı Kültür Endüstrileri Araştırma ve Uygulama Merkezi (YAKEM).
Harvey, D. (2010). Postmodernliğin durumu: Kültürel değişimin kökenleri. (S. Savran, Çev.). İstanbul: Metis.
İlyas, Ö. (2022). Freelance emek: Ofissiz çalışmanın sınıfsallığı. İstanbul: İletişim.
Karademir, A. (2016). Çalışanların yarattığı eserler üzerinde fikri hakların kullanılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Üstün, G. (2005). FSEK. M.18.f.2’deki “İşin Mahiyeti” sorunsalı ve bir Yargıtay Kararı’nın eleştirisi, Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, 5 (3), 87-141.
WIPO. (2015). Guide on surveying the economic contribution of copyright industries. Geneva: World Intellectual Property Organization.
Yıldız, Ö. (2014). Çalışanları meydana getirdiği eserler. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 72 (2), 497-540.