Gültekin TARCAN, Şevki FİLİZ, Ünsal GEMİCİ

DAVUTLAR KAPLICASI (KUŞADASI-AYDIN) ÇEVRESİNİN HİDROJEOLOJİSİ VE HİDROJEOKİMYASI

Bu çalışma Davutlar-Kuşadası çevresinde yapılan hidrojeolojik ve hidrojeokimyasal incelemeleri içermektedir. Haritalanan sahanın dışında gözlenen şistler hidrojeolojik açıdan geçirimsiz temel özelliğindedir. Mesozoyik yaşlı Menderes Masifi’ne ait mermerler soğuk sular için karstik akifer özelliğindedir. Bu birimler aynı zamanda yöredeki sıcak suların da hazne kayasını oluşturur. İçerdiği killi düzeyler nedeniyle jeotermal sistemin örtü kayası olan Neojen yaşlı Kuşadası biriminin içindeki çakılltaşı ve ince kireçtaşı düzeyleri ise soğuk sular için akifer özelliğindedir. Neojen yaşlı Kuşadası biriminin killi düzeyleri soğuk su akiferi için geçirimsiz engel kayaları oluşturur. Aktif tektonik hatların ve Pliyosen yaşlı bazaltik volkanitlerin bulunuşu yüksek ısı akısının ve jeotermal gradyanın varlığını göstermektedir. Alüvyon ise gerek beslenme alanının genişliği, gerekse geçirgenliği nedeniyle bol miktarda yeraltı suyu sağlanabilecek iyi bir akiferdir. Ancak son yıllarda artan yazlıkların oluşturduğu betonlaşma nedeniyle, etkin yağışın azalması ve sondajlardan çekilen yeraltı suyunun bilinçsizce kullanılması nedeniyle bu alüvyon akiferde su seviyesi düşüşü ve tuzlanma tehlikesi doğmuştur. Davutlar Kaplıcası suları Na-Cl-HCO3 su tipinde olup, kalsiti, dolomiti ve silisyumlu mineralleri çökeltici özelliklere sahiptir. Yapılan jeotermometre hesaplamaları ve hidrojeolojik-hidrojeokimyasal değerlendirmeler alanda düşük entalpili (70 oC civarı) akışkan içeren bir hidrotermal karst sisteminin varlığını göstermektedir

Anahtar Kelimeler:

Davutlar Kaplıcası-Kuşadası (Aydın), Hidrojeoloji, Hidrojeokimya, Aşırı çekim, Hidrotermal karst sistemi, Jeotermometre

HYDROGEOLOGY AND HYDROGEOCHEMISTRY OF THE DAVUTLAR THERMAL SPRING AND ITS SURROUNDINGS, KUŞADASI, AYDIN

This study contains hydrogeological investigations carried out in Davutlar-Kuşadası Region. Schists which are observed at the outside of the mapping area, are impermeable basement rocks known as aquifuj. Overlying marbles are not only karstic aquifer for cold water, but also reservoir for the Davutlar Thermal Water. Conglomerates and lacustrine limestones of the Neogene Kuşadası unit are the aquifer for cold groundwater. The clayey levels of the same unit show an aquiclude characters and are also the cap rock of the geothermal systems of the study area. Pliocene aged basaltic magma may probably be the heat sources. Alluvium is very good aquifer for groundwater deposition and extraction. But these areas and their aquifers have been liable to the danger of the salt water contamination from the sea water intrusion because of the unplanned housing and increasing groundwater usages. Davutlar Thermal Spring waters are of Na-Cl-HCO3 type, and oversaturated with respect to carbonate and silica minerals. Estimated geothermometry results and hydrogeological and hydrogeochemical assesments showed the hydrothermal karst system which has low enthalpy fluids (about 70 o C).

Keywords:

Davutlar Thermal Spring-Kuşadası (Aydın), Hydrogeology, Hydrogeochemistry, Excessive groundwater pumping, Hydrothermal karst system, Geothermometer,

PDF

___

Altıkardeşler, Ş. (1992): Davutlar (Kuşadası-Aydın) ve çevresinin hidrojeolojisi. D.E.Ü. Müh. Fak. Bitirme Projesi, Bornova-İzmir, 98 s.(yayınlanmamış).
Apha-Awwa-Wpcf (1975): Standart methods for examination of water and waste water. Fourteenth edition, copyright by American Public Health Association, Washington D.C., 1193 p.
Arnnorsson, S.; Sigurosson, S.; Svavarsson, H. (1982): The chemistry of geothermal waters in Iceland. I. Calculation of aquueous speciation from 0 to 370 oC. Geochimicia et Cosmoschimia Acta, Pergamon Press. USA., vol. 46, pp. 1513-1532.
Arnnorsson, S.; Gunnlaugsson, E.; Svavarsson, H. (1983): The chemistry of geothermal waters in Iceland. III. Chemical geothermometry in geothermal investigations . Geochimicia et Cosmoschimia Acta, Pergamon Press. USA., vol. 47, pp. 567-577.
Çağlayan, M.A.; Öztürk, E.M.; Öztürk, Z.; Sav, H; Akat, U. (1980): Menderes Masifi güneyine ait bulgular ve yapısal yorum. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayını, no: 9, 1-17.
Calmbach, L. (1995): Hydrowin-95 Computer Programme, Version 3.0 Institut de Minéralogie BFSH2 1015 Lausanne.
DSİ (1978): Kuşadası-Davutlar ve Çevresi ile ilgili hidrojeolojik etüd raporu. DSİ Aydın Bölge Müdürlüğü (yayınlanmamış).
DSİ (1988): Davutlar ve Çevresi ile ilgili açılmış bulunan sondaj kuyu verileri ve kimyasal analiz dökümanları. DSİ Aydın Bölge Müdürlüğü (yayınlanmamış).
Ercan, A.; Yılmazer, S.; Biberoğlu, S. (1991): Kuşadası’nın jeotermal potansiyeli. Kuşadası Belediyesi Yeraltı Kaynakları ve Çevre Sempozyumu Bildiri Metinleri Kitabı. Belediye yayın no:3, Kuşadası, 31-55.
Fetter, C.W. (1994): Applied Hydrogeology Third Edition University of Wisconsin - Oshkosh. Mc Millian College Publishing Company, New York, 691 p.
Filiz, Ş.; Tarcan, G. (1993): Kuşadası dolaylarında aşırı yeraltı suyu çekiminin hidrojeolojik değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi, Isparta Mühendislik Fakültesi Dergisi, s. 7, 175- 196.
Filiz, Ş.; Tarcan, G. (1995): Kuşadası çevresinin hidrojeolojisi. Kıyı Sorunlar ve Çevre Sempozyumu, 10-11 Kasım 1994, Kuşadası-Türkiye, Belediye yayınları no:7, 60-70.
Ford, D.C.; Williams, P.W. (1989): Karst Geomorphology and Hydrology. Unwin Hyman Ltd., London, 601 p.
Fournier, R.O. (1977): A Review of chemical and isotopic geothermometers for geothermal systems. In : Proceedings of the Symp. on Geoth. Energy, Cento Scientific Programme, Ankara, 133-143.
Fournier, R.O. (1979a): A revised equation for the Na-K geothermometer. Geothermal Res. Council Trans., v. 3, p. 221-224.
Fournier, R.O. (1979b): Geochemical and hydrological considerations and the use of enthalpy-chloride diagrams in the prediction of underground conditions in hot-spring systems. J. Volcanol. Geotherm. Res., 5, 1-16.
Fournier, R.O. (1990): The interpretation of Na-K-Mg relations in geothermal weters. Geoth. Res. Councl Trans., 14, 1421-1425.
Fournier, R.O.; Potter, R.W. (1979): Magnesium Correction to the Na-K-Ca Chemical Geothermometer. Geochimica et Cosmochimica” Acta, vol. 43 pp. 1543-1550.
Fournier, R.O.; Truesdell, A.H. (1973): An Empirical Na-K-Ca Geothermometer for Natural Waters. Geochimica et Cosmochimica Acta, v.37 p. 1255-1275.
Giggenbach, W. F.; Gonfiantini, R.; Jangi, B.L.; Truesdell, A.H. (1983): Isotopic and Chemical Composition of Parbati Valley Geothermal Discharges, NW Himalaya, Indiana. Geothermics, v. 5, p. 51-62.
Giggenbach, W.F. (1988): Geothermal solute equilibria. Derivation of Na-K-Mg-Ca geoindicators: Geochimica et Cosmochimica Acta, 52., 2749 - 2765.
Helgeson, H.C.; Kirkham, D.H.; Flower, G.C. (1981): Theoretical prediction of the behaviour of aqueous electroliytes at high pressures and temperatures: Calculation of activity coefficients,osmotic coefficients, and apparent molal and standard and relative partial molal properties to 600 °C and 5 kb: American Journal of Science, v. 281, p.1249-1516.
Janik, J.C.; Goff, F.; Fahlquist, L.; Adams, A.I.; Roldan-M.A.; Chipera, J.S.; Trujillo, P.E.; Counce, D. (1992): Hydrogeochemical exploration of geothermal prospects in the Tecuamburro volcano region, Guatemala. Geothermics, vol. 21, No. 4, pp. 447-481.
Kharaka, Y. K.; Gunter, W.D.; Affarwall, P.K.; Perkins, E.H.; De Braal, J. D. (1988): Solmineq 88: A computer Program Code for Geochemical Modelling of Water-Rock Interactions. In “U.S.Geological Survey Water Investigations Report 88-05.
Nieva, D.; Nieva, R. (1987): Development in geothermal energy in Mexico, part 12-A cationic composition geothermometer for prospection of geothermal resources. Heat recovery systems and CHP, 7, 243-258.
Pınar, R.; Akçığ, Z. (1991): Mağriboğlu yöresindeki yeraltı nehrinin ilişki katsayısı yöntemi ile belirlenmesi. Kuşadası Belediyesi Yeraltı Kaynakları ve Çevre Sempozyumu Bildiri Metinleri Kitabı. Belediye yayın no:3, Kuşadası, 89-113.
Reed, M.; Spycher, N. (1984): Calculation of pH and mineral equilibria in hydrothermal waters with application to geothermometry and studies of boiling and dilution. Gechim. Cosmochim. Acta 48, 1479-1492.
Şahinci, A. (1991): Doğal Suların Jeokimyası. Reform Matbaası, Beyler-İzmir, 548 s.
Tarcan, G.; Filiz, Ş.; Gemici, Ü. (1999): Davutlar-Kuşadası (Aydın) Çevresinin hidrojeolojik incelenmesi. Kıyı Sorunlar ve Çevre Sempozyumu, 14-16 Kasım 1997, Bildiri Metinleri Kitabı, Belediye yayınları no:8, Kuşadası-Türkiye (Baskıda).
Truesdell, A. H. (1976): Summary of section III geochemical techniques in exploration. In: Proceedings, Second United Nations Symposium on the Development and Use of Geothermal Resources. San Francisco, 1975, v. 1, Washington D.C., U. S. Government Printing Office, iii-ıxxxix.
Yılmazer, S.; Şaroğlu, F.; Özgür, R.; Açıkgöz, S.; Ercan, T.; Gevrek, A.İ.; Yıldırım, N.; Aydoğdu, Ö. (1994): Davutlar-Kuşadası arasının jeolojisi ve jeotermal enerji olanaklarının değerlendirilmesi. Türkiye 6. Enerji Kongresi, 17-22 Ekim 1994, İzmir, Teknik Oturum Tebliğleri c. 1, 156-167.