Ignaz Goldziher’in Hadis Edebiyatı ve Kavramlarına Yaklaşımları
Hz. Peygamber’in risaleti boyunca temsil ettiği ve örneklediği İslâm dininin iki tezahür biçimi vardır. Bunlardan biri onun mübarek sözleri ‘Hadis’ iken, diğeri de fiili uygulamaları olan ‘Sünnet’tir. ‘Sünnet’ doğal olarak ümmetin onları aynen taklit edip devam ettirmesiyle varlığını sürdürmüş, ‘Hadis’ ise kısmen yazı ile büyük ölçüde de hafızanın yardımıyla ezberlenerek korunmuş ve sonraki nesillere aktarılmıştır. Yazılı olarak muhafaza edilen hadisler zamanla tedvin ve tasnif edilmiş, bunun sonucunda Musannef, Muvatta, Câmi‘, Sünen ve Müsned gibi isimlerle anılan Hadis edebiyatı ortaya çıkmıştır. Hadis edebiyatının oluşumu ve gelişimi batılı araştırmacıların çalışmalarına konu edilmiştir. Oryantalistler, kendi perpektifleriyle Hadis edebiyatına ve kavramlarına ilişkin doğrudan veya dolaylı olarak bir takım değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Özellikle Ignaz Goldziher (1850-1921), Hadis edebiyatının evrelerini bir çok açıdan ele almış, hadis kaynaklarını ve kavramlarını geniş bir şekilde mütaala etmiştir. Bu makalede, Goldziher’in “Muhammedanische Studien” isimli eseri özelinde hadislerin yazıyla kaydı, tedvini ve tasnif süreci ile ilgili yaklaşımı ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler:
Goldziher, Muhammedanische Studien, Hadis Edebiyatı, Musannef, Müsned.
___
- 1. A’zamî, Muhammed Mustafa. Dirâsât fi’l-hadîsi’n-nebevî. Beyrut: Mektebü’l-islâm, 1400/1980.
- 2. Abbott, Nabia. Studies in Arabic literary papyri: Qur’anic commentary and tradition II. Chicago: The University of Chicago, 1967.
- 3. Acet, Semih. İmam Nevevî ve Minhâc İsimli Eserinin Hadîs Şerhciliği Açısından De-ğerlendirilmesi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
- 4. Akgün, Hüseyin. Goldziher ve Hadis. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2014.
- 5. Akın, Nimetullah. “Hadislerin Yazılı Kaydı ve Literatür Esaslı Bir Disiplin Olma Süreci”. Hadis Tetkikleri Dergisi 6/1 (2008), 47-70. Ali b. el-Ca'd, Müsnedu İbn el-Ca’d. Kuveyt: Mektebetü'l-Felah, 1405/1985.
- 6. Askalânî, İbn Hacer. Tehzibü't-Tehzib. Kahire: Dâru’l-kitâbu’l-islâmî, 1414/1993.
- 7. Askalânî, İbn Hacer. Hedyü’s-sârî. Kahire: Mektebetu’s-selefiyye.
- 8. Bağdâdî, el-Hatîb. Takyîdü'l-ilm. thk. Yusuf Iş. Beyrut: Dâru İhyai’s-sünneti’n-nebevîyye, 1974.
- 9. Begavî, el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed. Şerhü’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnavût, Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1983/1403.
- 10. Bolat, Emrullah. Abdullah b. Vehb ve el-Câmi‘ fi'l-Hadîs Adlı Eseri. İstanbul: Mar-mara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
- 11. Cezâirî, Tâhir b. Sâlih b. Ahmed. Tevcîhü'n-nazar ila usûli'l-eser. el-Matbaatu’l-Cemâliyye, 1328/1910.
- 12. Erul, Bünyamin. “Hicrî II. Asırda Rivayet Üslubu (II) Dirayet Açısından Ma‘mer b. Râşid’in (ö. 153) el-Câmi‘i”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43/2 (2002), 57-90.
- 13. Goldziher, Ignaz. Hadîs Kültürü Araştırmaları. ed. Hüseyin Akgün. Ankara: Otto Yay., 2020.
- 14. Goldziher, Ignaz. Muslim studies. edited by S.M. Stern, translated from the Ger-man by C.R. Barber, S.M. Stern. London: George Allen & Unwin, 1971.
- 15. Guilamme, Alfred. Alfred The traditions of Islam. Oxword, 1924.
- 16. Hanbel, Ahmed. Müsnedü'l-imam Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnavût, Adil Mürşid. Beyrût: Müessesetü'r-risâle.
- 17. Hatiboğlu, Mehmed Said. İslam Kültürü Araştırmaları. 2 Cilt. Ankara: Otto Yay., 2019.
- 18. Horovıtz, Josef. İslami Tarihçiliğin Doğuşu. çev. Ramazan Özmen vd. Ankara: Ankara Okulu Yay., 2019.
- 19. İbn Sa'd, Ebû Abdillah Muhammed. Kitâbü't-tabakâti'l-kebîr. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-hanci, 1421/2001. 20. İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osmân Abdirrahmân eş-Şehrezûri. Sıyaâetu Sahîhi Müs-lim, thk. Muvaffak b. Abdullah b. Abdülkâdir. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-islâmî, 1404/1984.
- 21. İyâz, Kâdî. İkmâlü’l-Mu’lim bi-fevâidi Müslim. thk. Yahyâ İsmail. Dâru’l-vefa, 1419/1998.
- 22. Kettânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ca‘fer b. İdris. er-Risâletü'l-müstetrafe. Beyrut: Dâru’l-beşar-ı islâmiyye, 1414/1993.
- 23. Kılıç, Bilge. “Hadis Usûlünde Câmi‘ Kavramının Tanımı, Sorunları ve Yeni Bir Tanım Önerisi”. Dicle İlahiyat Dergisi 24/1 (2021), 57-81.
- 24. Kılıç, Bilge. “Erken Dönem Hadis Edebiyatında Sünen Türü Eserler ve Sünen Istı-lâhının Problemleri”. Euroasıa Journal of Socıal Scıences & Humanıtıes 8/5 (2021), 17-32.
- 25. Kılıç, Bilge. “Erken Dönem Hadis Edebiyatında Müsned Türü Eserler ve Müsned Istılâhının Problemleri”. Dicle İlahiyat Dergisi 24/1 (2021), 82-113.
- 26. Kılıç, Bilge. “Hadis Edebiyatında Musannef Türü Eserler ve Musannef Kavramının Tanımına Ait Sorunlar”. Dicle İlahiyat Dergisi 24/1 (2022), 70-94.
- 27. Kılıç, Bilge. Hadis Edebiyatında Câmi‘ türü Kaynaklar ve Câmi‘ Kavramının Sorunları (Hicri I-IV. asır). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
- 28. Köktaş, Yavuz. Hadîs ve Sünnete Oryantalist Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yay.,2011.
- 29. Kutluay, İbrahim. “Bazı Oryantalistlerle Sezgin ve A’zamî’nin Erken Dönemde Hadîslerin Yazılması Meselesine Yaklaşımları”. İslam ve Yorum III 1 (2019), 11-33.
- 30. Medînî, Ali. el-İlel. thk. M. Mustafa el-A‘zamî. b.y: el-Mektebetü’l-islâmîyye.
- 31. Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdül-bâkî. Kahire: Dâru İhyai'l-kütübi'l-arabiyye, 1412/1991.
- 32. Nedîm, Ebü'l-Ferec Muhammed b. İshâk. el-Fihrist, thk. Rıza Teceddüd. b.y.: ts.
- 33. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Sahîhi Müslim bi-şerhi'n-Nevevî. Beyrut: Dâru İhyâi't-türâsi'l-arabî, 1392/1972.
- 34. Nûristânî, Muhammed b. Muhammed. el-Medhal ilâ Sahîh’il-İmam Müslim. Ku-veyt: Mektebu’ş-Şuûni’l-fenniye, 1428/2007. Özafşar, Mehmet Emin. Oryantalist Yaklaşıma İtirazlar. Ankara: Araştırma Yay., 1999.
- 35. Râmhürmüzî, el-Hasen b. Abdurrahman. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâ’î. thk. Muhammed Accac el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1404/1984.
- 36. Sezgin, M. Fuad. Buhârî'nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar. Ankara: Otto Yay., 2015.
- 37. Tekin, Dilek. “Batılı Araştırmacıların Hadislerin Yazılı-Şifâhî Rivayeti Meselesine Bakışları”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (2015), 41-62.
- 38 Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. el-Câmi‘ü’l-kebîr. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. Beyrut: Dâru’l-garbi’l-islâm, 1996. Yardım, Ali. Hadis II. İstanbul: DamlaYay., 2017.
- 39. Yücel, Ahmet. “Oryantalistlerin Hadîs ve Sünnet’e Yaklaşımları”, İslam Gelene-ğinde ve Modern Dönemde Hadîs ve Sünnet. ed. Bünyamin Erul. İstanbul: Kuramer Yay., 2020.
- 40. Zebîdî, Zeynüd-din Ahmed b. Ahmed b. Abdillâtîf. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi. çev. Ahmed Naim. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., 1976.
- ISSN: 1303-3344
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1983
- Yayıncı: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi