Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle İsimli Eserinde Lahn ve Çağdaş Oryantalist Yaklaşımda Kur’an Tilâveti Konusu
Dilin oluşumu, dil, lügat ve lisân arasındaki irtibata dair hem filozoflar hem de filologlar farklı yaklaşımlar geliştirmişlerdir. Zira insan düşüncesini oluşturan temel unsur; kavramlardır. Bu kavramların oluşumu, onları ortaya çıkaran inanç dünyası ve kültürle doğrudan irtibatlıdır. Her topluluk, kendi karakterini açığa çıkaran kavramları ve dil yapısını korumayı gaye edinmiştir. Bunu başaran milletler, diğer topluluklar arasında saygınlıklarını daima muhafaza etmişlerdir. Bu çalışma, tecvîd ilminin eksen kavramlarından lahn meselesini Derkezlî’nin Hülâsatü’l-‘ucâle isimli eserini merkeze alarak incelemeyi hedeflemektedir. Her ne kadar bu kavram üzerinde çok çalışmalar yapılmış olsa da Derkezlî’nin konuların ele alınış tarzı ve ulaştığı sonuçlar açısından türünün diğer örneklerinden farklı bir üslûbu içeren eseri ilk defa incelenmektedir. Dolayısıyla kavram üzerinde oluşmuş olan yaklaşımlara genel çerçevesi ile bakış atmak bir mukayese imkânı vermesi açısından önem arz etmektedir. Çalışmanın bir diğer önemli başlığı, modern/çağdaş oryantalist metinlerde Kur’an tilâvetinin ele alınış tarzının incelenmesidir. Oryantalist yaklaşım, tecvîd kurallarının belirlenmesini okuyuşta birliktelik sağlamaya yönelik bir çaba olarak görmektedir. Aynı zamanda siyâsî birliğin sağlanmasında bu tür ilmî çalışmaların önemli işlev gördüğünü iddia etmektedir. Özellikle çağdaş oryantalist çalışmalarda Endonezya gibi bazı nüfusu yoğun İslam ülkelerinde Kur’an tilâvetinin toplumda oluşturduğu etkiye dair incelemeler yapılmaktadır. Bu makalede, çağdaş oryantalist araştırmaların konunun kültürel ve toplumsal yansımalarına dair tahlilleri de incelenecektir.
Anahtar Kelimeler:
Kur’an-ı Kerîm ve Kıraat, Tecvîd ve Tilâvet, Lahn, Derkezlî ve Hülâsatü’l-‘ucâle, Modern/Çağdaş Oryantalizm ve Kur’an Tilâveti
Lahn in the Context of Darkazlī's Work Titled Khulāsatü'l-'ucāla and The Subject of Recitation of the Qur'an in Modern/Contemporary Western Studies
Both philosophers and philologists have developed different approaches to the formation of language and the contact between language and vocabulary. Because the basic element that constitutes human thought are concepts. The formation of these concepts is directly related to the world of belief and culture that created them. Each community has aimed to preserve the concepts and language structure that reveal its own character. The nations that have achieved this have always maintained their prestige among other communities. This study aims to examine the issue of lahn, one of the axis concepts of the science of tajwîd, by focusing on Darkazlī's work called Khulāsatu'l-'ucāla. Although there have been many studies on this concept, Darkazlī's work, which includes a different style from other works, is examined for the first time in terms of the way the subjects are handled and the results he has reached. Therefore, it is important to look at the approaches formed on the concept with its general framework in terms of providing a comparison opportunity. Another important topic of the study is the examination of the way the Qur'an recitation is handled in modern/contemporary orientalist texts. The orientalist approach sees the determination of the rules of tajwîd as an effort to provide unity in reading. At the same time, it claims that such scientific studies have an important function in ensuring political unity. Especially in contemporary orientalist studies, in some densely populated Islamic countries such as Indonesia, the effects of the Qur'an recitation on society are examined.
Keywords:
The Qur, Tajwīd and Tilāvah, Lahn, Darkazlī and Khulāsatu, Modern/Contemporary Orientalism and Qur,
___
- Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. el-Minehü’l-fikriyye fî şerhi’l-Mukaddimeti’l-Cezeriyye. thk. Üsâme Atâyâ. Dimeşk: Dâru’l-Ğavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 1433/2012.
- Aslan, Ömer. “Kur’an Tilavetinde Tecvidin Gerekliliği ve Lahn (Okuyuş Hataları)”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (Haziran 2003), 357-372.
- Baş, Erdoğan. "Kur’an’ı Anlama Dereceleri ve Takva". Tasavvuf 9 (2002), 187-207.
- Bell, Richard. The Origin of Islam in its Christian Environment. London: Edinburgh University, 1926.
- Boyalık, M. Taha. Dil, Söz ve Fesâhat: Abdülkâhir el-Cürcânî’nin Sözdizimi Nazariyesi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2020.
- Çetin, Abdurrahman. “Lahn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/55-56. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
- Dânî, Ebû ‘Amr Osman b. Sa’îd. et-Tahdîd fi’l-İtkâni ve’t-Tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1421/2000.
- Denny, Frederick Mathewson. “Qur’ān Recitation: A Tradition of Oral Performance and Transmission”. Oral Tradition 4 (1-2)/15-16. Columbia: University of Missouri, 1989.
- Derkezlî, Ebû Abdillah Hasan b. İsmail b. Abdillah. Hülâsatü’l-‘ucâle fî beyâni murâdi’r-risâle fî ‘ilmi’t-tecvîd. thk. Doktor Halef Hüseyin Sâlih el-Cebbûrî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1426/2015.
- Ehvâzî, Ebû Ali el-Hasan b. Ali. el-Vecîz fî’l-kirâ’âti’s-semâniyye. thk. Düreyd Hasan Ahmed ve Beşşâr ‘Avâd Ma’rûf. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2002.
- Gade, M. Anna. “Recitation of The Qur’ân”. Encyclopaedia of The Qur’ân. ed. Jane Dammen McAuliffe. 4/367-385. Leiden–Boston: Brill, 2004.
- Hamed, Ğânim Kaddûrî. ‘İlmü’t-Tecvîd: Dirâse Savtiyye Müyessera. ‘Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1426/2005.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. et-Temhîd fî ‘ilmi’t-tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Ğâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ’ 2. ed. G. Bergstraesser. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘ilmiyye, 2006.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Manzûmetü’l-Mukaddime fîmâ yecibu ‘alâ kârii’l-Kur’âni en ya‘lemeh. thk. Eymen Rüşdî Süveyd. Cidde: Dâru Nûru’l-Mektebât, 1427/2006.
- İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed. Tayyibetü’n-Neşr fi’l-kırâ’âti’l-‘aşr. thk. Muhammed Temîm ez-Zü‘bî. Medine: Mektebetü Dâru’l-Hüdâ, 1414/1994.
- İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman. el-Hasâ’is I. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kâhire: el-Hey’etü’l-Âmme li-Kusûri’s-Sekâfe, 2006.
- İbn Hâkân, Ebû Mezâhim Musa b. Ubeydullah. el-Manzûmetü’l-Hâkâniyye. Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs.
- İbn Mücâhid, Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs. Kitâbü’s-seb‘a fi’l-kırâ’ât. thk. Doktor Şevkî Dayf. Kâhire: Dâru’l-Me‘ârif bi-Mısr, 1972.
- Kurtubî, Abdülvehhâb b. Muhammed. el-Mûdıh fi’t-tecvîd. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1421/2009.
- Mekkî b. Ebî Tâlib el-Kaysî, Ebû Muhammed. er-Ri‘âye li-tecvîdi’l-kırâ’e ve tahkîki lafzi’t-tilâve. thk. Ahmet Hasan Ferhat. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1417/1996.
- Nelson, Kristina. The Art of Reciting the Qur’ān. Kahire/New York: The American University in Cairo Press, 2001.
- Nevevî, Ebû Zekeriya Yahya b. Şeref. et-Tibyân fî âdâbi hameleti’l-Kur’ân. thk. Muhammed el-Haccâr. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1417/1996.
- Nöldeke, Theodor vd. The History of the Qur’ān. ed. ve çev. Wolfgang H. Behn. Leiden-Boston: Brill, 2013.
- Rezvan, Efim. “Orthography”. Encyclopaedia of The Qur’ān. ed. Jane Dammen McAuliffe. 3/604-608. Leiden-Boston: Brill, 2003.
- Saçaklızâde, Muhammed b. Ebî Bekr el-Mer‘aşî. Cühdü’l-mukıl. thk. Sâlim Kaddûrî Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1429/2008.
- Sa‘îdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ca‘fer b. Muhammed. et-Tenbîh ‘ale’l-lahni’l-celiyyi ve’l-lahni’l-hafiyy. thk. Ğânim Kaddûrî el-Hamed. Ammân: Dâru ‘Ammâr, 1421/2000.
- Tetik, İbrahim. Tecvid İlmi: Tarihsel Evveliyatı, Doğuşu ve Gelişim Süreci. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, 2016.
- Tuncel, Emrullah. “İlk Dönem Tecvid Eserlerinin Teşekkülünde Lahn Olgusunun Etkisi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59 (Aralık 2020), 105-129.
- Uludaş, İbrahim. “Ebû Hayyân’ın el-Bahru’l-Muhît Adlı Tefsîr’inde Mütevâtir Kırâatların Nahiv Yönü”. Diyanet İlmî Dergi 54/1 (Mart 2018), 11-46.
- ISSN: 1303-3344
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1983
- Yayıncı: Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Kur’an’da el-Yevmu’l-Âhir İfadesi ve İman-Amel İlişkisi Açısından İncelenmesi
İslamcı Bir Düşünür, Said Halim Paşa’nın Batılılaşmaya Bakışı
Şeyh Bekir Sıdkı Visâlî Tarafından Bestelenmiş Mûsiki Eserleri
“Her Şey Aslına Döner”: Bayrâmî-Melâmî Şâir Hüseyin Lâmekânî’nin İki Tasavvufî Risâlesi
Şiî Müfessir Bahrânî ve el-Burhân Fî Tefsîri’l-Kur’ân İsimli Eseri: Muhteva ve Biçim Analizi