TUTUNAMAYANLAR’DA ŞİZO-ÖZNE İNŞASI BAĞLAMINDA YERSİZYURTSUZLAŞMA

Tutunamayanlar (2015) romanı Turgut Özben’in Selim Işık’ın ardında bıraktıklarını okuyarak geçirdiği dönüşümün hikâyesidir. Bu dönüşüm, Türkiye toplumunun baş döndüren Cumhuriyet modernleşmesinin yarattığı dönüşüm karşısındaki durumunun kolektif bilinçaltındaki yansımasıdır. Oğuz Atay, Özben karakterinin yakın çevresine ve Türkiye’nin geç-modernleşmesi yabancılaşması sonucu vuku bulan dönüşümünü, karakterin müntehir arkadaşının ardında bıraktıklarını okuması yoluyla bir bağlama oturtmasını sağlar. Bu bağlamı inşasında Kemalist Batılılaşmacı düşüncenin köklerini teşkil eden kapitalist Modernitenin gündelik pratikleri ve düşünsel altyapısı da Atay’ın ironi ve parodi yoluyla değersizleştirdiği hedefler haline gelir. Ancak metne eleştirel yaklaşım, onu Kemalizm bağlamına sıkıştıran bir bakış açısına sahiptir. Özben’in deneyimlediği süreç, Gilles Deleuze ve Félix Guattari’nin yaklaşımından bakılırsa kapitalist-Modernitenin Türkiye’de Kemalist Batıcılık görünümünde tezahür eden despotik makinelerinden sıyrılma amacı güden, Bakhtinci karnavalesk unsurların diyalojik çok-sesliliğinden güç alan ve göçebe hareket yoluyla vuku bulan “şizo-özne” inşası içiminde belirginleşir. Bu çalışmada Deleuze ve Guattari’nin terminolojisi ışığında Turgut Özben’in dönüşümü bahsi geçen yazarların yersizyurtsuzlaşma kavramı çerçevesinde analiz edilecek; biçimsel yersizyurtsuzlaşma ise Mikhail Bakhtin’in karnavalesk ve diyalojizm kavramları ile Deleuze ve Guattari’nin terminolojisine paraleller kurarak aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Gilles Deleuze, Felix Guattari, kapitalist Modernizm, Kemalizm, yersizyurtsuzlaşma, karnavalesk

CONSTRUCTION OF SCHIZO-SUBJECT WITHIN THE CONTEXT OF DETERRITORIALIZATION IN THE DISCONNECTED

Tutunamayanlar (The Disconnected, 2016) is the text of Turgut Özben’s transformation through his readings of what Selim Işık left after his death. This transformation can be read as the reflection of astonishment and despair of Turkey people’s collective unconscious towards the flashy pace of the Republican Modernization. Oğuz Atay provides his protagonist Özben with the contextualization of alienation corresponds with practices of Turkey’s late-Modernization through the texts of his dead friend. Within the context, late Westernization and the roots of Westernization which are grounded upon capitalist Modernity and its intellectual infrastructure, the left-winger intellectuals of the1960s Turkey who grounds upon their ideology upon Kemalist discourse, the nationalist doctrine of history and its icons appear as the derogated targets of Atay through irony and parody. However, the prominent factor in the critical approach to the text is the reduction of it within the criticism of Kemalist authoritarianism. Atay’s criticism targets Modernity altogether with all institutions, foundations, and intellectual infrastructure. From Gilles Deleuze and Felix Guattari’s perspective, Özben’s experience becomes prominent as a nomadic elusion from the despotic-machines of capitalist-Modernity which strengthens itself by the Bakhtinian dialogic polyphony of carnivalesque that results as the construction of “schizo-subject”. In this study, Özben’s transformation is analyzed according to the deterritorialization concept of Deleuze and Guattari, and the formal deterritorialization of the text is examined by drawing a correspondence between Mikhail Bakhtin’s concepts of carnivalesque and dialogism as well as Deleuze and Guattari’s conceptualizations.

Keywords:

Gilles Deleuze, The Disconnected, capitalist Modernism, Kemalism, deterritorialization, carnivalesque,

PDF

___

Referans 1 Apaydın, M. (2007). Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar romanında mizah ve hiciv. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 45-68. Görüntülenme Tarihi: Haziran 13, 2018, http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI TURK EDEBIYATI/mustafa_apaydin_oguz_atay_tutunamayanlar_hiciv.pdf
Referans 2 Atay, O. (2015). Tutunamayanlar. 70. Bs., İletişim.Bhabha, H. K. (2000). DissemiNation: time, narrative, and the margins of modern nation. H. K. Bhabha’nın İçinde (Ed.), Nation and Narration (6. Bs., s. 291-323). London, UK: Routledge.
Referans 3 Bakhtin, M. (2004). Dostoyevski Poetikasının Sorunları (8. Bs.) (Çev., C. Soydemir). İstanbul, Türkiye: Metis.Çakmakçı, İ. (2009). Mikhail Bakhtin: edebiyatın gerekçelendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26, 98-109. Görüntülenme Tarihi: Haziran 16, 2018, from http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi6pdf/cakmakci_murat.pdf
Referans 4 Deleuze, G., & Guattari, F. (2017). Anti-Ödipus: kapitalizm ve şizofreni (3. Bs.) (Çev. F. Ege, H. Erdoğan, & M. Yiğitalp). Ankara, Türkiye: Bilim ve Sosyalizm.
Referans 5 Deleuze, G.., & Guattari, F. (2007). A thousand plateaus, capitalism and schizophrenia. 11.Bs., Çev. Brian Massumi. Minneapolis, The USA: University of Minnesota Pres
Referans 6 Deleuze, G., & Guattari, F.. (1986). Önsöz. Kafka toward a minor literature 1.Bs., s 28-43. Minneapolis, ABD: University of Minnesota.
Referans 7 Deleuze, G., & Guattari, F.. (2000). Kafka: minör bir edebiyat için. 1. Bs., Çev. ÖzgürUçkan & ve Işık Ergüden, İstanbul, Türkiye: Yapı Kredi.Deleuze, G. (2006). Masochism: Coldness and cruelty (7.Bs.). New York, ABD: Zone
Referans 8 Ecevit, Y. (2005). "Ben buradayım..." Oğuz Atay'ın biyografik ve kurmaca dünyası. 2. Bs., İletişim.Ecevit, Y. (1989). Oğuz Atay'da aydın olgusu (1. Bs.). İstanbul, Türkiye: Ara.
Referans 9 Fırıncıoğulları, S. (2016). Mikhail Bakhtin ve romanın sosyolojisi. Akademik Bakış Dergisi,(54), 445-458.Görüntülenme Tarihi: Nisan 29, 2018. file/383329
Referans 10 Furlanetto, E. (2013, Ağustos 15) “The ‘Rumi phenomenon’ between Orientalism and cosmopolitanism: the case of Elif Shafak’s the forty rules of love.” European Journal of English Studies, Cilt 17 Sayı 2, 15.08.2013, 201–213. Taylor and Francis, tandofline, doi:10.1080/13825577.2013.797210.
Referans 11 Gülsoy, M. (2014). 602.gece kendini var eden hikaye (3. Bs.). İstanbul, Türkiye: Can.Güran, M. (2011). Dostoyevski ve Oğuz Atay romanlarında kimlik sorunu (Yayınlanmamış yüksek lisanstezi). Yeditepe Üniversitesi. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
Referans 12 Gürbilek, N. (1990). “Kemalizmin delisi Oğuz Atay.” Defter Dergisi, Sayı 14, s.7–19.
Referans 13 Gürle, M. (2016). Ölülerle konuşmak: Shakespeare'den Joyce'a Tutunamayanlar'da edebi miras meselesi (1. Bs.) (Çev., Ü Küçükislamoğlu.). İstanbul, Türkiye: İletişim.
Referans 14 Holland, E. W. (1991). Deterritorializing "deterritorialization": "Anti-Oedipus" "A thousand plateaus". SubStance, 20(66), 3. sayı., 55-65. Görüntülenme Tarihi Aralık 29, 2017, https://www.jstor.org/stable/pdf/3685179.pdf.
Referans 15 Kaya, R. (2015). Post-Anarşizmin Sırt Çantasındaki Deleuze. Politik Teori. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, http://www.dunyaninyerlileri.com/post-anarsizmin-sirt-cantasindaki-deleuze-ramazan-kaya/
Referans 16 Kılıç, S. (2013). Deleuze-Guattari: Şizoanalitik Ontoloji Düzleminde Oedipal Bilinçdışının Yersizyurtsuzlaşması. Kaygı Uludağ üniversitesi Felsefe Dergisi, (21), 96-110. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/271129
Referans 17 Newman, S. (2014). Bakunin'den Lacan'a (Çev., K. Kızıltuğ.). İstanbul, Türkiye: Ayrıntı.
Referans 18 Robinson, A. (2010, Eylül 10). In theory why Deleuze (still) matters: states, war-machines and radical transformation. Görüntülenme Tarihi Aralık 31, 2017, https://ceasefiremagazine.co.uk/in-theory-deleuze-war-machine/
Referans 19 Shayegan, D. (1991). Yaralı bilinç: Geleneksel toplumlarda kültürel şizofreni (1. Bs.) (Çev., H. Bayrı). İstanbul, Türkiye: Metis.Uluğer, Ç. (2014, Ağustos 19). Psikanalize karşı yersizyurtsuz bir analiz olarak şizo-analiz. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, http://kaosgl.org/sayfa.php?id=17343